بزرگنمايي:

آریا بانو - عطیه پژم: طی چند قرن گروهی از طرح و نقش‌ها مشخصه منسوجات ایرانی شده‌اند.


سرویس مد و لباس هنرآنلاین: دوره‌ صفوی اوج کاربرد اسلیمی‌ها در ایران است و هنرمندان این دوره ابداعات نوینی در طرح‌های اسلیمی به وجود آوردند که در آثار بر جا مانده نقوش اسلیمی در گچ‌­بری‌ها، کاشی‌کاری، خاتم‌کاری، نقش پارچه و قالی‌بافی همراه با نقوش گل و بته که ختایی نامیده می‌شود، دیده می‌شود.
گل شاه‌عباسی و اسلیمی‌ها به عنوان نقش اصلی نیز در بعضی پارچه‌های مخمل و سوزن­‌دوزی که به عنوان کف­پوش یا خیمه وغیره کاربرد داشته‌­اند، نیز دیده شده است.
مناظر داستان‌های رزمی و بزمی ایران مانند شاهنامه و آثار نظامی به دست بافندگان اقتباس می‌شد و گاهی تصاویر و بزرگان ایرانی در حال شکار یا مجلس بزم و طرب نقش می‌شد.
طی چندین سده گروهی از طرح و نقش‌ها مشخصه منسوجات ایرانی شده‌اند؛ در این مجال به جایگاه کاربردی هر یک از نقوش بر روی پارچه‌های ایرانی به اختصار اشاره می‌کنیم:
تصویر انسان: از این تصویر غالباً برای تزیین پرده‌ها استفاده می‌شد. گاه هنرمند فقط نقش یک نفر را انتخاب کرده و زمانی مجالس بزم و شکار را نشان داده است. لباس‌های غالب این اشخاص از انواع لباس‌های فاخر و مخصوص درباریان است.

نقش نوشتاری: تزیین پارچه‌ ابریشمی و زری با نوشته به خط نسخ و نستعلیق، از روش‌هایی است که در دوران صفویه متداول شد. این طرح‌ها بیشتر برای روپوش قبور یا پرده یا اماکن مقدسه مورد استفاده قرار می‌گرفت. نقوش غالباً به صورت قرینه طراحی می‌شدند.
نقش داستانی: داستان‌های رزمی و بزمی از آثار شعرایی مانند فردوسی و نظامی، به صورت طرح‌هایی در پارچه مورد استفاده قرار می‌گرفت که این نقوش قابل مقایسه با آثار نگارگری آن زمان است.
طرح‌­های هندسی: طرح‌های هندسی انواع گل‌ها و اشکال انسان و حیوان که بر روی رودوزی‌ها و سوزن‌کاری‌ها به جای مانده است، در این دوره متداول بود.
نقوش تزیینی: نقوش تزیینی شامل کاربرد انواع خط به صورت مورب، صاف و شکل‌های هندسی است. تعداد پارچه‌های هندی که دارای نقوش تزیینی همراه با نقش گیاهان و گل‌ها به صورت منفرد یا دسته گل هستند، قابل توجه است.
نقوش جانوران: این نقوش شامل نقش حیوانات اهلی مانند اسب و حیوانات غیراهلی مانند آهو و شیر، پرندگان و برخی جانوران آبزی نظیر ماهی هستند. طرح این پارچه‌ها متنوع است و اغلب جانوران با توجه به موضوع طرح پارچه، در کنار انواع گیاهان نقش شده‌اند. از نقوش رایج می‌توان به نقش گل و مرغ اشاره کرد که پرندگان روی درختان یا در حال پرواز هستند و این موضوع (گل و مرغ) در هنر ایران بسیار دیده می‌شود.
نقوش تصویری: در منسوجاتی که نقش پیکره انسانی دارند، نقوش تقارن و توالی دیده نمی‌شود و طرح آن تکراری هم نیست، بلکه صحنه‌های تصویری در خارج از ساختمان‌ها و در محیط‌هایی مانند باغ و جنگل نمایش داده می‌شوند. در این جا ترکیب‌بندی عناصر گوناگونی همچون گل‌ها و پرندگان در کنار انسان، طرح‌های زیبایی به وجود می‌آورند.
شکل شمسه‌ای یا ترنج‌دار: این طرح بدون لچک یا همراه با لچک است که در آن زمینه بافته دارای طرحی معمولاً گرد (شکل شمسه)، لوزی یا بیضی در مرکز آن و تزیینات مختلف و پراکنده یا منظم در اطراف است که این چهارچوب گاهی با لچک که یک چهارم ترنج، کامل می‌شود. این نقش بسیار در آثار ایرانی و آثار هندی به ویژه پارچه‌های قلمکار مشاهده می‌شود. شمسه گاهی در مرکز بافته به تنهایی قرار می‌گیرد و گاهی یک چهارم آن نیز در چارگوشه تکرار می‌شود و انواع آرایه‌های تزیینی زمینه را پر می‌کنند.
شکل سراسری: در این گروه یک نقش‌مایه (اغلب شکل بته) به طور سراسری سطح پارچه را تزیین می‌کند. انواع گل‌ها و نقوش دیگر تمام سطح پارچه را می‌پوشانند و معمولاً یک نقش‌مایه در سراسر پارچه تکرار می‌شود. شکل بته جقه از نقوش متداول در این گروه است.