بزرگنمايي:

آریا بانو - شرح جامع کتاب "جامع‌الالحان عبدالقادر مراغی" با گردآوری و نگارش آرین رحمانیان به چاپ رسید.


سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین ، کتاب "جامع‌الالحان" عبدالقادر مراغی، یکی از مهم‌ترین آثار موسیقیدان بزرگ و نامدار ایرانی است که در قرن هشتم می‌زیست. شاید بتوان عبدالقادر مراغی را آخرین موسیقیدان بزرگ تمدن ایرانی اسلامی در فاصله بین قرن سوم تا هشتم هجری قمری دانست.
جامع‌الالحان دایره‌المعارفی از قواعد و اصول موسیقی است که در یک مقدمه، دوازه باب و یک خاتمه گردآوری شده است. مقدمه جامع‌الالحان دارای پنج فصل است که در آن مراغی به تعریف موسیقی، کیفیت حدوث صناعت موسیقی، موضوع موسیقی، مبادی موسیقی و علت غایی فن موسیقی پرداخته است.
در باب اول، مراغی به تعریف صوت، تعریف نغمه و چگونگی تولید آن، چگونگی رسیدن صدای تولید شده به گوش و علت بمی و زیری صدا می‌پردازد.
باب ثانی به بحث درباره تقسیم دستان‌ها مطابق شیوه ارموی، محسبه بعد بقیه و تقسیم وتر به نغمات هفده‌گانه اختصاص داده شده است.
در باب ثالث مراغی درباره ابعاد یا فواصل موسیقایی، نسبت‌های عددی آن‌ها و روش محاسبه، اضافه کردن یک فاصله به فاصله دیگر، کم کردن یک فاصله از فاصله دیگر و عواملی که موجب تنافر می‌شوند می‌پردازد.
باب چهارم به بحث درباره انواع مختلف ذی‌الاربع‌ها(تترا کورد) و ذی‌الخمس‌ها(پنتا کورد) و چگونگی ترکیب آن‌ها می‌پردازد. همچنین در این فصل نحوه به وجود آمدن دایره‌ها یا ادوار گوناگون مورد بحث قرار می‌گیرد.
باب پنجم چهار فصل دارد. در این چهار فصل مراغی به بررسی شیوه کوک کردن و بدست آوردن نغمه‌های گوناگون از وترهای مختلف عود می‌پردازد.
در باب ششم مراغی انواع ادوار مشهوره یا دوازده مقام را تحلیل و بررسی می‌کند.
در فصل دوم این باب طبقات ادوار شرح داده شده است. در فصل سوم و چهارم باب ششم آوازهای شش‌گانه و عبات بیست‌وچهارگانه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین در این باب نظریات و اعتراضات قطب‌الدین شیرازی به صفی‌الدین ارموی مورد نقد قرار گرفته است.
باب هفتم دارای سه فصل است. فصل نخست در اشتباه ابعاد به یکدیگر، فصل دوم در بیان تشارک نغم ادوار با یکدیگر و فصل سوم در ترتیب اجناس در طبقات ابعاد عظمی و ذکر اعداد آن‌ها.
در باب هشتم که داری سه فصل است. مراغی اسامی یونانی و عربی نغمه‌های ملایم را ذکر می‌کند. همچنین او به ارتباط میان مقام‌ها، آوازها و شعبات و وجه تشابه و نزدیکی آن‌ها می‌پردازد.
در باب نهم، روش‌های تقسیم در تارهای عکس و مستقیم، انواع کوک‌های نامتعارف و قواعد وترهای سایر و راجع بررسی شده است.
باب دهم به انگشت‌گذاری‌های دشوار در عود، تعلیم خوانندگی، مرکب‌خوانی و سازشناسی اختصاص داده شده است.
باب یازدهم مبحث ایقاع یا ریتم است. این باب دارای چهار فصل است. مراغی در این باب به تعریف ایقاع و ارکان آن می‌پردازد. او دوره‌های ایقاعی که در گذشته و زمانش به کار می‌رفته را برشمرده و تشریح کرده است. مراغی در پایان این باب به شرح ادوار ایقاعی که خود ساخته نیز پرداخت است.
در باب دوازدهم موضوعاتی مانند تاثیر نغمه‌ها و ادوار گوناگون بر حالات روحی و عاطفی انسان، اصابع سته، و طریقه قدیم یا مدهای دستانی، انواع فرم‌های موسیقایی و ماجرای سی نوبت مرتب که مراغی در ماه رمضان در دربار تبریز ساخته بود مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
خاتمه جامع‌الالحان دارای 6 فصل است. مراغی در این خاتمه به موضوعات متعددی می‌پردازد. یکی از این موضوعات آداب اجرای موسیقی توسط اجراکنندگان است. مناسبت‌خوانی و این که در هر مجلس چه موسیقی، آواز و اشعاری باید انتخاب شود از دیگر موضوعات خاتمه است. کسب مهارت تام و نوه تمرین، موسیقی مغولی و شرح حال موسیقیدانان گذشته از دیگر موضوعات خاتمه کتاب است.
شرح جامع کتاب "جامع‌الالحان عبدالقادر مراغی" با گردآوری و نگارش آرین رحمانیان در شمارگان هزار نسخه توسط بیناد فرهنگی هنری رودکی منتشر شده است.