بزرگنمايي:

آریا بانو - طبق مطالعه‌ای جدید، دو شب خواب کم برای ایجاد احساس پیری در افراد کافی است. محققان می‌گویند خواب مداوم و آرام عاملی کلیدی برای احساس سن واقعی افراد است.

روانشناسان در سوئد دریافتند داوطلبانی که خواب آن‌ها دو شب متوالی به چهار ساعت محدود می‌شود، خود را بیش از چهار سال پیرتر احساس می‌کنند. برخی نیز ادعا می‌کردند که خواب‌آلودگی باعث می‌شود آن‌ها چندین دهه احساس پیری کنند.
برعکس این حالت زمانی مشاهده شد که به افراد اجازه داده شد تا 9 ساعت در رختخواب بمانند. هرچند که تأثیر این رویکرد روی احساس افراد کمتر بود، اما شرکت‌کنندگان در این مطالعه ادعا کردند که پس از استراحت کافی، به‌طور متوسط احساس می‌کنند که سه ماه جوا‌ن‌تر از سن واقعی خود هستند.
تأثیر فوری کم‌خوابی بر احساس پیری
«لئونی بالتر»، روانشناس اعصاب و روان در مؤسسه کارولینسکا در استکهلم و اولین نویسنده این مطالعه می‌گوید:
«خواب تأثیر عمده‌ای روی احساس شما از سن خود دارد و این فقط به الگوهای خواب طولانی‌مدت شما مربوط نمی‌شود. حتی زمانی که دو شب کمتر می‌خوابید، تأثیر مستقیم آن را خواهید دید.»
احساس پیری علاوه بر ناتوانی بیشتر، ممکن است با تغذیه ناسالم، کاهش تحرکات بدنی و تمایل کمتر افراد به معاشرت و مشارکت در تجربیات جدید، بر سلامت آن‌ها نیز تأثیر بگذارد.
محققان برای رسیدن به نتایج خود دو مطالعه انجام دادند. در مرحله اول، 429 نفر از افراد 18 تا 70 ساله به سؤالاتی در مورد اینکه درصورت چند شب بد خوابیدن خود را در چه سنی احساس می‌کنند، پاسخ دادند. خواب‌آلودگی آن‌ها نیز براساس مقیاس استاندارد مورد استفاده در تحقیقات روانشناسی رتبه‌بندی شد.
دانشمندان دریافتند به‌ازای هر روز کم‌خوابی، داوطلبان خود را به‌طور متوسط سه ماه بزرگ‌تر احساس می‌کردند. درحالی‌که افراد با یک ماه خواب بدون مشکل، خود را تقریباً شش سال جوان‌تر از سن واقعی احساس می‌کردند. بااین‌حال، مشخص نبود که آیا خواب بد باعث می‌شود افراد احساس پیری کنند یا برعکس.
در مطالعه دوم، محققان از 186 داوطلب 18 تا 46 ساله سؤال کردند که بعد از دو شب خواب فراوان که در آن هر شب 9 ساعت در رختخواب می‌ماندند و دو شب که فقط چهار ساعت در شب می‌خوابیدند، خود را در چه سنی احساس می‌کردند. پس از دو شب خواب محدود، شرکت‌کنندگان خود را به‌طور متوسط 4.44 سال بزرگ‌تر از زمانی که خواب کافی داشتند احساس می‌کردند؛ بنابراین احساس مسن‌تربودن‌ با احساس خواب‌آلودگی همراه بود.
بالتر گفت: «اگر می‌خواهید احساس جوانی کنید، مهم‌ترین چیز این است که از خواب خود محافظت کنید.»
مطالعات آینده
روان‌شناسان در Proceedings of the Royal Society B تفاوت‌هایی را در واکنش‌های افراد به کم‌خوابی توصیف می‌کنند. این توصیف بسته به اینکه افراد صبحگاهی هستند، یعنی صبح زود بیدار می‌شوند و شب زود به رختخواب می‌روند، یا عصرگاهی هستند، که دیر بیدار می‌شوند و دیر می‌خوابند متفاوت است. تیپ‌های عصرگاهی معمولاً حتی پس از خواب زیاد، خود را مسن‌تر احساس می‌کردند.
بالتر می‌گوید که یافته‌ها، درصورت تأیید، می‌توانند به‌خوبی مورد استفاده قرار بگیرند. او گفت: «این مهم است که بدانیم سن ذهنی چقدر انعطاف‌پذیر است. اگر بتوانیم به مردم احساس جوان‌تری بدهیم، ممکن است بتوانند از مزایای مرتبط با آن برخوردار شوند؛ مانند تمایل بیشتر به تجربه‌های جدید و فعال‌بودن‌ اجتماعی و فیزیکی.»
دکتر «سرنا ساباتینی»، روانشناس دانشگاه ساری، نتایج را امیدبخش خواند، اما گفت که بررسی اینکه آیا این نتایج در افراد مسن‌تر نیز باقی می‌مانند یا خیر، باید اولویت تحقیقات آینده باشد.
او افزود: «یک چیز مهم دیگر که در تحقیقات آینده باید درنظر گرفته شود، کاوش در این مکانیسم‌ها در طول زمان است. این مطالعه به ما می‌گوید که خواب بد شبانه می‌تواند بر احساس ما در روز بعد تأثیر بگذارد. اما اثرات خواب بد برای ماه‌ها و سال‌ها چیست؟»
دکتر «ایولیانا هارتسکو»، مدرس ارشد روانشناسی در دانشگاه لافبورو، گفت که کیفیت خواب ناکافی یا ضعیف برای رفتارهای سبک زندگی مهم است و در طولانی‌مدت بر سلامت تأثیر می‌گذارد.
او گفت: «خواب یکی از رفتارهای قابل تغییر است که تأثیر فوری و قابل‌توجهی بر سلامتی دارد. مدتی طول می‌کشد تا تأثیرات رژیم غذایی نامناسب و فعالیت بدنی کم را متوجه شوید. اما تأثیر یک شب کم‌خوابی فوری بوده و بر تمام رفتارهای سبک زندگی در 24 ساعت دیگر قابل مشاهده است.»
نیاز به تحقیقات طولانی‌مدت
یک مطالعه جداگانه 10 ساله روی بیش از 4000 اروپایی نشان داد کسانی که به‌طور مداوم دو تا سه بار در هفته ورزش می‌کنند، به‌طور قابل توجهی کمتر از افراد غیرفعال از بی‌خوابی رنج می‌برند و بهتر می‌توانند هر شب شش تا نه ساعت بخوابند.
تیم بین‌المللی محققان، پرسش‌نامه‌هایی را از افراد ثبت‌نام‌شده در نظرسنجی سلامت تنفسی جامعه اروپایی در مورد عادات ورزشی، میزان خواب و مدت‌زمان آن و میزان احساس خواب‌آلودگی در روز مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دادند. داوطلبان در 21 سایت و در 9 کشور به مدت یک دهه زیر نظر بودند.
این مطالعه نشان داد کسانی که دو بار در هفته، حداقل یک ساعت ورزش می‌کردند، 42 درصد کمتر از افراد غیرفعال دچار مشکل به خواب رفتن‌ می‌شدند.
نویسندگان در BMJ Open می‌نویسند: «این مطالعه دارای یک دوره پیگیری طولانی به مدت 10 سال است و نشان می‌دهد که ثبات در فعالیت بدنی ممکن است عامل مهمی در بهینه‌سازی مدت خواب و کاهش علائم بی‌خوابی باشد.»