آریا بانو - مفهوم خودانگاره چیست؟
یکی از مفاهیم خیلی مهم در روانشناسی خودانگاره است. خودانگاره همه آن درک و ذهنیت و احساسی است که یک شخص نسبت به خود دارد. این که شخص خود را در یک موضوعی توانا یا ناتوان، آگاه یا ناآگاه بداند و اینکه خود را نسبت به دیگران در چه جایگاهی بداند، خودانگاره فرد را تشکیل می دهد.
خودانگاره چیست؟
تصویری که شخص از خود دارد اثر خود را بر روی رفتار او نشان می دهد. این که شخص خود را در یک موضوعی توانا یا ناتوان، آگاه یا ناآگاه بداند و اینکه خود را نسبت به دیگران در چه جایگاهی بداند، خودانگاره فرد را تشکیل می دهد.

برخی از ویژگی‌های خودانگاره
- در طی زمان تغییر می‌کند.
- زندگی اشخاص را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- دارای ابعاد احساسی، فکری و عملکردی است.
- از بسیار مثبت تا بسیار منفی متفاوت است.
- با هر فرد به‌طور خاص نشان داده می‌شود.
ابعاد خودانگاره
ابعاد مختلف امکان دارد انواع مختلفی از خودانگاره را تشکیل دهند؛ مثلا، ابعادی از خودانگاره که خودکارآمدی تحصیلی را به وجود می آورد با ابعاد مربوط به خودکارآمدی اجتماعی کاملا فرق دارد. بعضی از ابعاد مشترک در همه زمینه‌ها عبارت است از:
- خودباوری
- عزت‌نفس
-خود ایده آل
- ویژگی‌های شخصی
- هویت یا نقش (اجتماعی)

مراحل پرورش و گسترش خودانگاره
خودانگاره در طول عمر گسترش پیدا میکند و تغییر می‌کند؛ ولی در سال‌های اولیه زندگی بیشتر در حال تغییر است.
1- شکل‌گیری خودانگاره در دوران کودکی
در دوران کودکی، 3 گام کلی توسعه خودانگاره وجود دارد:
گام اول: تولد تا 2سالگی
- نوزادان به روابط عاطفی سازگار احتیاج دارند تا احساس مثبتی از خود را پرورش بدهند.
- نوزادان برتریهایی را به وجود می آورند که با احساس ذاتی خودشان هماهنگ است.
- کودکان نوپا با محدودیت‌های ملایم ولی محکم حس امنیت می‌کنند.
- در 2سالگی، مهارت زبان گسترش پیدا می کند و کودکان نوپا احساس من‌بودن را تجربه می‌کنند.
گام دوم: 3 تا 4 سالگی
- کودکان 3 و 4 ساله خود را به‌عنوان افرادی خاص می‌بینند.
- تصورات آنها از خودشان بیشتر توصیفی است تا قضاوت‌گر
- کودکان پیش‌دبستانی بیش‌ازپیش مستقل‌اند و کنجکاوند ببینند چه‌کاری می‌توانند انجام دهند.
گام سوم: 5 تا 6 سالگی
- آنها در حال گذشتن از مرحله من به مرحله ما هستند، جایی که بیشتر از احتیاجات و علاقه های گروه بزرگ‌تر آگاه‌اند.
- مهدکودکی‌ها می‌توانند از کلمات خود برای ابراز خواسته‌ها، احتیاجات و بیان احساسات خود استفاده کنند.
- کودکان 5 و 6 ساله می‌توانند از زبان پیشرفته‌تری برای تعریف خود در چهارچوب گروه استفاده کنند.

2- خودپنداره در دوران کودکی میانه (سن مدرسه)
در دوران کودکی میانی (حدود 7 تا 11 سالگی)، کودکان حس اجتماعی خود را پیدا می‌کنند و می‌فهمند چطور با دیگران سازگار شوند. آنها مقایسه‌های اجتماعی را بیشتر انجام می‌دهند و آغاز به فکر می‌کنند که دیگران چطور آنها را می‌بینند. دیگر خصوصیات خودپنداره کودکان در این مرحله عبارت‌اند از:
- پرورش خود ایدئال و واقعی
- پرورش احساسات شخصی
- توصیف خود بر اساس شایستگی‌ها به‌جای رفتارهای منحصر به فرد.
3- گسترش خودپنداره در دوران نوجوانی
نوجوانی جایی است که گسترش خودپنداره فرد در حال انفجار است. این مرحله‌ای است که در آن افراد (حدود 12 تا 18 سال) با احساسی که نسبت به خود دارند بازی می‌کنند، هویتشان را آزمایش می‌کنند، خود را با دیگران مقایسه می‌کنند، و اساس یک خودپنداره را به وجود می آورند که امکان دارد در طول بقیه عمرشان برای آنها باقی بماند.
در این دوره، نوجوانان مستعد خودآگاهی بیشتر و تحت‌تأثیر هم‌سالان خود قرارگرفتن و تغییرات شیمیایی در مغز هستند. آنها از آزادی و استقلال بیشتری برخوردارند، فعالیت‌های رقابتی افزایش دهنده ای انجام می‌دهند، خود را با هم‌سالان خود قیاس می‌کنند، و می‌توانند (حتی بیش‌از اندازه) برای دیدگاه دیگران ارزش قائل شوند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته