بزرگنمايي:

آریا بانو - تهران- برخی از کارشناسان بر این باورند که گسترش تلفن های همراه هوشمند در زندگی نوجوانان و جوانان، خانواده ها را بیش از پیش با چالش هایی مواجه ساخته و این مساله ضرورت اتخاذ رویکردهای مناسب برای مقابله با این گونه چالش ها را دوچندان کرده است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، در طول یازده سال و در فاصله میان سال‌های 85 تا 96، آمار کاربران ایرانی تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است و از ضریب نفوذ 22 در صد به ضریب نفوذ 13/104 در صد رسیده است.
بنا بر آمار تارنمای شرکت مخابرات ایران تا پایان خرداد سال 1396، مجموع خطوط واگذار شده بیش از 156میلیون بوده است. همچنین مجموع مشترکین فعال-دایری تا پایان خرداد 1396 بیش از 83 میلیون مشترک بوده است. بنابر این چنین آمار و ارقامی پیش از هرچیز گویای اهمیت تلفن همراه در جامعه است.
باتوجه به گسترش معنادار تلفن همراه و همچنین رشد سریع انواع تلفن هوشمند بایستی به نقش و تأثیر آن در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و فردی افراد و به ویژه نوجوانان و جوانان توجه ویژه داشت.
طبق نظر کارشناسان، تأثیرات انواع تلفن های همراه هوشمند به ویژه از طریق اتصال به اینترنت و فضای مجازی برای همه اقشار جامعه و در موضوع های مختلف به یکسان نیست و اثرات اجتماعی و فرهنگی این امر را می توان در بین گروه های مختلف مورد بررسی ویژه قرار داد. بخصوص اثرات و پیامدهای این تکنولوژی در بین نوجوانان و جوانان بسیار جای تأمل دارد.
واقعیت این است که فرهنگ جوانان و به ویژه فرهنگ فراغت آنان به سرعت تحت تأثیر فرهنگ رسانه های دیجیتال قرار گرفته است. تلفن های همراه هوشمند نوع جدیدی از رسانه های ارتباطی بوده و شکل جدیدی از ارتباط را بین افراد به ویژه جوانان و نوجوانان خلق کرده است از یک طرف الگوهای ارتباطی آنها را تغییر داده و از سوی دیگر نقش مهمی در هویت آنها بازی می کند. درواقع، تلفن های همراه امروزه از یک وسیله ارتباطی بسیار فراتر رفته و جنبه های اجتماعی آن از اهمیت بیشتری برخوردار است.
** تاریخچه تلفن همراه
بدون شک صرف نظر از شیوه برقراری ارتباط از راه دور توسط تلگراف، اختراع تلفن توسط گراهام بل در سال 1876 میلادی سرآغاز شروع عصر ارتباطات بر پایه تلفن است. تا پیش از آن امکان برقراری ارتباط زنده و مستقیم میان مردم و از مکان های مختلف و به ویژه از فاصله دور امکان پذیر نبود. در ابتدا تلفن تنها یک وسیله ارتباطی بود و از دید ابزاری-کارکردی به آن نگاه می کردند. تا اوایل قرن بیستم کاربرد تلفن در کسب و کار و اهمیتش در تأمین امنیت مهترین ویژگی هایی آن بود. اما به سرعت به ابزاری برای معاشرت های اجتماعی بدل شد و کارکرد اجتماعی پیدا کرد.
کارشناسان بر این باورند که در مورد تلفن همراه نیز به همین شکل بوده است. این نوع تلفن در اویل دهه 1920 با نگاه تأمین امنیت در کشتی ها و سپس در خودروهای پلیس استفاده شد. سپس از دهه1960 به بعد در کشورهای اسکاندیناوی به فکر آزاد کردن تلفن از حالت ثابت و به‌کارگیری آن در مکان‌های مختلف افتادند. درواقع به گفته کارشناسان کشورهایی مانند سوئد، دانمارک و فنلاند از پیشگامان تلفن‌های اتومبیل در جهان بودند. بعد از آن در اوایل سال 1985گروهی شامل 17کشور اروپایی به نام GMS برای اجرای طرح تلفن سیار دیجیتال تشکیل شد. کارآمدی این فناوری جدید باعث شد که به سرعت در سراسر دنیا با استقبال روبه رو شود. بر اساس اطلاعات موجود مارتین کوپر که یک مهندس الکترونیک بود، نخستین گوشی قابل حمل را در شرکت موتورولا ساخت.
ورود این فناوری به ایران حدود یک دهه بعد اتفاق افتاد. مسئولان در سال1354 در‌صدد استفاده از این سیستم بر‌آمدند و برآوردهای اولیه نشان می دادکه ایران سالانه کشش جذب چهار تا پنج‌هزار مشترک را دارد و اجرای طرح با 1000شماره پیش‌بینی شد اما این تلاش در آن زمان ناکام ماند. سپس در سال1367 وزارت پست و تلگراف اقدام به طراحی تلفن سیار کرد و در نهایت در سال1372 تجهیزات آن خریداری شد و در 19مرداد‌ماه 1373 فاز اول این طرح با ظرفیت 10هزار شماره‌ آغاز به‌کار کرد. هم اکنون سه اپراتور تلفن همراه در ایران فعال هستند.
** جوانان و جذابیت های تلفن های هوشمند
تلفن های همراه ابتدا به عنوان وسیله ای با قابلیت تسهیل در جهت ارتباط بخشی و تعاملات اجتماعی وارد جامعه شد و پس از مدت بسیار کمی به بخشی جدایی ناپذیر از وجود و هستی افراد بدل شد. امروزه قابلیت های این تلفن ها چنان افزایش پیدا کرده است که دست کمی از رایانه‌های شخصی ندارد. انواع مختلف برنامه ها، از بازی و سرگرمی گرفته تا نرم افزارهای کاربردی را می توان در این گوشی ها نصب کرد و مورد استفاده قرار داد.
همچنین یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های گوشی‌های هوشمند امکان اتصال آسان و سریع به اینترنت است. این امر از چنان اهمیتی برخوردار است که کارشناسان مختلف ، تلفن همراه را در کنار اینترنت از اصلی ترین نشانه های عصر نوین ارتباطات می دانند.
امروزه تلفن های همراه هوشمند و امکان اتصال آنها به اینترنت، جهان را به اندازه ای کوچک و قابل دسترس کرده است که افراد می توانند آن را پیوسته با خود حمل کنند. این امر تنها از طریق اتصال به شبکه جهانی اینترنت میسر بوده و بدون اینترنت تلفن های هوشمند بخش قابل توجه و اصلی هویت خود را از دست می دهند.
صاحبنظران نیاز به روابط و تعامل اجتماعی را در کنار خوراک، پوشاک و... از جمله نیازهای اساسی انسان می دانند. تلفن همراه امکان برآورده شدن این نیاز را به سریعترین شکل و در وسیع ترین معنای آن، یعنی به وسعت کره زمین و حتی فراتر از آن فراهم کرده است. فراهم آوردن این امکان کاربران را به سمت استفاده هرچه بیشتر از اینترنت سوق می‌دهد. امروزه اینترنت در کنار آب و غذا به صورت شبانه روزی مصرف می شود. کار به جایی رسیده که یک مساله اجتماعی جدید به نام اعتیاد به اینترنت در حال ظهور است.
واقعیت این است که موارد یاد شده چنان جذابیت این وسیله جادویی را برای نوجوانان و جوانان بالا برده است که امروزه به ندرت بتوان نوجوان و یا جوانی را پیدا کرد که از تلفن همراه استفاده نکند. به باور کارشناسان، آنها عمده‌ترین گروه اجتماعی هستند که از تلفن همراه در سطح گسترده‌ای استفاده می‌کنند. علاوه بر این سن استفاده‌کنندگان از تلفن همراه نیز هرروز در حال کاهش است و از جوان‌تر شدن کاربران تلفن همراه خبر می‌دهند.
** نسل دیجیتال و آسیب های دیجیتال
کارشناسان بر این باورند که امروزه نوجوانان یکی از اصلی ترین کاربران فعّال فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و تلفن همراه هستند و به همین خاطر از آنها به عنوان نسل دیجیتال یاد می شود. این نسل، جوانان و نوجوانانی را شامل می شود که به‌واسطه‌ی آشنایی و استفاده زیاد از فناوری‌های دیجیتال تجربه‌ی جدیدی از زندگی به طور کل و روابط اجتماعی به طور خاص دارند. فرایند اجتماعی شدن این نسل و شکل گیری هویت فردی و اجتماعی آنها از بنیان با نسل های پیشین متفاوت است.
این تجربه در دل محبوب‌ترین پیام‌رسانه ای امروزی و احتمالاً نمونه های جدیدتر در آینده رخ می دهد. «تلگرام»، «واتس آپ»، «وایبر» و چندین نمونه داخلی مانند «بله»، «سروش» و... بستری برای رقم زدن تجربه های جدید نسل دیجیتال فراهم کرده اند. همچنین اینستاگرام دنیایی برای نوجوانان و جوانان فراهم کرده است تا علاوه بر انواع عکس، موسیقی و ویدئو، تجربه های خود در زندگی روزمره را نیز در آن به اشتراک بگذارند.
به همین خاطر کارشناسان معتقدند که چنین تجربه متفاوتی هم می تواند بالقوه فرصت باشد و هم تهدید. از یک طرف مجاورت و درواقع غرق نوجوانان و جوانان در این فناوری می تواند زمینه های رشد شخصیت آنها را فراهم سازد و فرصت‌های بیشتر برای بیان خود و مشارکت و رشد خلاقیت‌ در اختیار آنها قرار دهد. و از سوی دیگر فضای مجازی بستری است برای رشد انواع کجروی ها، انحرافات و سوء استفاده های احتمالی از نوجوانان و جوانان.
درواقع کارشناسان معتقدند که نسل مجازی در کنار دست یابی به آزادی، قدرت و فرصت‌های متنوع جهت مشارکت فعالانه در جامعه، در معرض انواع مختلف آسیب های اجتماعی است که از ماهیتی متفاوت برخوردار بوده و به نوعی می توان از آنها به مثابه ی آسیب های اجتماعی دیجیتال یاد کرد.
بنابر این آنچه که در حال حاضر ضروری به نظر می‌رسد چگونگی مدیریت این تجربه نوین در سطوح مختلف از دولت و نهادهای مختلف تا خانواده ها است. کارشناسان بر بالا بردن آگاهای افراد و خانواده ها، و نقش کلیدی والدین در این مدیریت تأکید دارند. همچنین خانواده ها باید ضمن اتخاذ رویکردی حمایتی‌ و همدلانه نظارت و کنترل کافی بر فعالیت فرزندانشان در فضای مجازی داشته باشند.
**9456**1552