بزرگنمايي:

آریا بانو -
نقش مصلحات مواد غذایی در طب سنتی
٣٠٧
٠
خراسان / در تهیه، تولید ، مصرف و نگهداری هر غذا، میوه یا دارویی، باید نکاتی را رعایت کرد که مهم ترین نکته آن هم این است که غذاها را با«مصلح» آن ها مصرف کنیم. درواقع رعایت این نکته باعث هضم و جذب بهتر موادغذایی دربدن می شود و چنان چه غذایی، دارای عوارض جانبی خاصی باشد، مصرف کننده درصورت مصرف با مصلح ،کمتر دچار آن عوارض خواهد شد.از نظر لغوی ؛ کلمه مصلح بر وزن مفعل ؛ اسم فاعل و به معنای «اصلاح کننده» طبع غذا و هر خوردنی و آشامیدنی است. چنین واژه ای در علم تغذیه و پزشکی نوین وجود ندارد چون در طب نوین و علم تغذیه معاصر ، هیچ توجهی به طبع و سرشت غذاها نشده است.در ادامه به مصلحات بعضی از خوراکی ها در طب سنتی اشاره می کنیم :
در طب ایرانی،حکیمان و پزشکان قدیم،توجه زیادی به این موضوع و تاکید فراوانی در خصوص به کارگیری مصلحات در مصرف داروها ، غذاها ، میوه ها و هر خوردنی و آشامیدنی داشته اند.
مصلحات گاهی نقش کاتالیزور را در هضم و جذب غذاها به عهده دارند.یعنی این که سرعت هضم و جذب مواد غذایی را در معده ، روده ها، کبد ، اندام ها و عروق و حتی سلول های بدن بیشتر و بیشتر می کنند.
مثلا در خصوص مصرف ماهی، روش اهالی شمال در پخت ماهی یا نگهداری آن، در هیچ جای دنیا دیده نشده است.در طب طبرستان و طب گیلان زمین، برای مصرف ماهی از مصلحاتی چون گردو ، چوچاغ یا شیشاک ، سیر نعناع یا اوجی استفاده می کنند که هر کدام فلسفه ای را در خود نهفته دارند.
در این ترکیب ،سبزی چوچاغ یا شیشاک که در زبان ترکی به آن بوقناق گویند، مصلحی است که به عنوان کاتالیزور عمل می کند و سرعت هضم و جذب ماهی را در بدن افزایش می دهد.
گاهی مصلحات نقش «بالانس کننده و متعادل کننده » را ایفا می کند .
مثلا درخصوص گوشت گاو که باعث غلظت خون می شود، توصیه و تاکید شده است همراه با سماق فراوان که رقیق کننده خون است میل شود.(مصرف گوشت گاو در طب ایرانی مطرود است.)
گاهی مواقع مصلحات ،نقش «سینرژیسمی» در بدن دارند.سینرژیسم یعنی هم افزایی. زمانی که دو یا چند عنصر، با هم ، برهمکنش (تعامل) داشته باشند معمولاً اثری به وجود می‌آید که مجموع آثاری را که هر کدام از آن عناصر جداگانه می‌توانستند به وجود آورند، بیشتر می کند.
مثلا مصلح پرتقال، باقلا و لوبیا، گلپر است . مصلح انار و زرشک هم گلپر است.پرتقال ، لوبیا ،باقلا، انار و زرشک، طبعی سرد و تر دارند و باید در کنار گلپر که طبعی گرم و خشک دارد مصرف شود.در این صورت است که آثار تغذیه ای این مواد غذایی بهتر و بیشتر می شود.
گاهی اوقات ، مصلحات، نقش پیشگیرنده داشته و عوارض جانبی مواد غذایی را کمتر و کمتر می کنند.چون هر خوردنی و آشامیدنی از سه قسمت دارو، سم و غذا تشکیل می شود.
مصلحات، آثار سمی و دارویی این خوردنی ها و نوشیدنی ها را به مراتب کمتر می کند.مثلا ماست و دوغ هر دو باعث بالارفتن بلغم و تری گلیسرید خون (چربی خون نوع سرد)می شوند. بنابراین بهتر است همراه با کمی شوید یا نعناع خشک یا پودر موسیر که کاهنده بلغم و چربی خون (چربی سوز)است، مصرف شود.
مصرف برنج؛ موجب کبد چرب و متعاقبا افزایش پرخاشگری و عصبانیت در افراد می شود. به همین دلیل بهتر است همراه با زعفران یا سبوس که هر دو آرام بخش هستند، مصرف شود.
نویسنده : دکتر عزیزخانی | متخصص طب سنتی