بزرگنمايي:

آریا بانو -
ریشه ضرب المثل/ پته اش روی آب افتاد
٥٥
٠
یوتاب / پته چیست؟
در زمان‌های بسیار قدیم لغت پته (پته گمرکی) به معنای گذرنامه و جواز بود. این کلمه چند دهه‌ی پیش از سر زبان‌های مردم کشور ایران افتاد و به جای آن از کلمه‌ی دیگری به نام تذکره (پاسپورت) که معنای خروج از کشور و اقامت کردن در کشور دیگری را داشت، استفاده شد. اما جالب است بدانید لغت پته معنای دیگری دارد که طبق نظر کارشناسان، وسیله‌ای بوده است که در نقطه به نطقه‌ی جوی‌های آب تعبیه می‌کردند. با این کار آب در پشت این وسیله جمع می‌شد.
مردم در گذشته برای در اختیار داشتن آب به اندازه‌ی مورد نیاز جهت آشامیدن، پته‌ای (سنگ یا هر چیزی که جلوی حرکت آب را بگیرد) در جوی‌های آب قرا می‌دادند و مقداری از آب که به داخل محله‌ها و کوچه‌ها می‌آمد را به سمت حوضچه‌ها و محل ذخایر آب خانه‌ها هدایت می‌کردند تا اهالی دهکده از این آب برای مصارف شخصی اعم از نوشیدن، طبخ غذا و شست‌وشوی ظروف استفاده کنند.
گفته می‌شود که در آن سال‌ها به هنگام خشکسالی و کمبود آب، عده‌ای وجود داشتند که برای تامین خزانه‌ی آب مصرفی خود، به حریم دیگران تجاوز می‌کردند و آب مصرفی روزانه‌ی آن‌ها را برای خود به غارت می‌بردند. این افراد به هنگام شب که همه‌ی اهالی روستا در خواب بودند، در داخل جوی آب پته‌ای می‌گذاشتند تا حرکت آب متوقف شود و با خیال راحت در ظروفی که همراهشان بود آب پر کرده و با خود می‌بردند.
در آن وقت شب احتمال اینکه دزدی آن‌ها لو برود خیلی کم بود، اما گاهی فشار زیاد آب باعث می‌شد پته‌ای که در جوی آب قرار داده بودند از جایش درآید و با جریان آب به محله‌های دیگر برود و در این هنگام اهالی آن محله پته را روی آب مشاهده می‌کردند و متوجه می‌شدند که عده ای در حال دزدیدن آب هستند. سپس با فریاد و سر و صدا همه‌ی اهالی دهکده را با خبر می‌ساختند.
این عمل رفته‌ رفته به صورت ضرب‌المثل بر سر زبان‌ها افتاد و درحقیقت اشاره به فردی دارد که رازش برملا شود. اگر کسی به دیگری بگوید: پته ات رو می ریزم روی آب!، منظورش این است که راز هایت را فاش و آشکار خواهم کرد.