بزرگنمايي:

آریا بانو -
راز عمر طولانی و سبک غذا خوردن مسن‌ترین جامعه ژاپن
٢٧٢
٠
روزیاتو / عمر طولانی همواره یکی از مهم ترین دغدغه های انسان بوده و کمتر کسی پیدا می شود که نخواهد سالیان دراز عمر کرده و از زندگی لذت نبرد. حتماً شما نیز می دانید که ژاپن همواره در صدر کشورهایی قرار می گیرد که مردمانش بیشترین و بالاترین امید به زندگی را دارند و جزیره اوکیناوا در این کشور نیز بیشترین تعداد افرادی که بالای 100 سال زندگی می کنند را در خود جای داده است. بدون شک سبک زندگی این صد ساله ها می تواند بسیار حیرت انگیز و جذاب باشد و آن ها درس های زندگی باارزشی برای به اشتراک گذاشتن با دیگران خواهند داشت. داشتن چنین عمر طولانی می تواند آرزوی هر کسی باشد به خصوص اگر در چنین سنینی بتوانیم قدرت ذهن و بدنمان را حفظ کرده و از بیماری های ناتوان کننده در امان باشیم.

نکته جالب این است که بیش از دو سوم ساکنان جزیره اوکیناوا هنوز در سنین بالای 97 سال نیز زندگی مستقلی داشته و از شرایط جسمانی لازم برای زندگی کردن به تنهایی و انجام کارهای شخصی خود برخوردارند. این بدین معناست که این افراد در خانه های خود زندگی می کنند، خودشان غذایشان را می پزند و در سنین نزدیک به یکصد سالگی نیز زندگی آرام و معمولی خود را ادامه می دهند. از دیرباز عمر انسان را با اعداد شمرده ایم و با رسیدن به سنی خاص انتظار داشته ایم که افراد دچار شرایط دشوار در وضعیت جسمانی و ذهنی شوند. اما اکثر پزشکان توجه زیادی به سن ندارند و بیشتر می خواهند در مورد سن روانشناسی بیماران خود بدانند تا سن شناسنامه ای آن ها. آن ها بیشتر از زندگی و سبک پیشبرد آن در بیمارانشان می پرسند و نه مدتی که آن ها زندگی کرده اند.

چه بسیار افراد 50 ساله ای هستند که شرایط جسمانی و ذهنی آن ها و به طور کلی سطح سلامتی شان شبیه یک فرد 70 ساله است. اما برعکس این ماجرا نیز صادق است که نمونه کامل و محسوس آن را می توان در جزیره اوکیناوا یافت. اوکیناوا زنجیره ای از جزایر با حدود 400 مایل طول در جنوب غربی سرزمین اصلی ژاپن است. واژه اوکیناوا به معنای «ریسمانی در دریای باز» است زیرا این جزیره بزرگ مانند نقاطی متصل به هم در میان اقیانوس ظاهر شده که از شرق به اقیانوس آرام و از غرب نیز به دریای شرقی چین راه دارد. آب های اطراف این جزیره آبی متمایل به سبز زمردی، سواحلش پر از شن های سفید و آب و هوای آن مرطوب و استوایی است. از همه لحاظ می توان این جزیره را «سرزمین فناناپذیران» دانست، لقبی که از دیرباز به اوکیناوا داده شده است. بعد از قدم گذاشتن در خاک این جزیره خیلی زود متوجه خواهید شد که اینجا چیزی کاملاً متفاوت است.

اگر چه هیچ کسی را در حال دویدن در هوای آزاد یا رفتن به سالن ورزشی نمی بینید اما خیلی زود متوجه خواهید شد که افراد سالمند جزیره بسیار فعال هستند. آن ها خود به باغچه هایشان رسیدگی می کنند، در پارک ها تمرینات تای چی انجام می دهند، دوچرخه سواری می کنند و همراه با دوستانشان نوعی بازی به نام «گیت بال» انجام می دهند که بسیار شبیه بازی گوی و حلقه است. سالمندان این جزیره بسیار کمتر از همتایان خود در دیگر نقاط جهان به بیماری های قلبی، زوال عقل، فراموشی و انواع مختلف سرطان ها مبتلا می شوند. استخوان های آن ها نیز بسیار قوی تر و مستحکم تر از همسن های خود در دیگر نقاط جهان است. بسیاری از این ساکنان در یکی از بزرگ ترین مطالعاتی که تاکنون بر روی افراد بالای یکصد سال انجام شده شرکت داشته اند. از سال 1976، نزدیک به هزار یک صد ساله در این جزیره مورد مطالعه قرار گرفته و رازهای حیرت انگیز آن ها در اولین اپیزود از سریال مستند «در تعقیب زندگی» (Chasing Life) فاش شده است.

اگر از آن ها در مورد دلیل طول عمر باور نکردنی شان را بپرسید بدون شک جواب شما دو کلمه خواهد بود: ایکیگای و موای. واژه ژاپنی ایکیگای (Ikigai) که تقریباً به معنای حس داشتن هدف در زندگی است و در اوکیناوا، با افزایش سن، ایکیگای افراد نیز رشد می کند. دلیل زندگی کردن آن ها همان چیزی است که هر روز صبح این مردمان را از رختخواب هایشان بیرون می کشد. در دیگر نقاط جهان، زنان و مردان معمولاً در اواسط دهه هفتم زندگی خود بازنشسته می شوند اما در زبان ژاپنی واژه ای به معنای بازنشستگی وجود ندارد زیرا در این کشور اصولاً بازنشسته شدن معنایی ندارد. موای (Moai) نیز به یک گروه اجتماعی غیررسمی اطلاق می شود که علایق و وابستگی های مشترکی داشته و از یکدیگر مراقبت می کنند. موای اوکیناوایی ها «قبیله» آن هاست و این یکی از دلایلی است که افراد ساکن این جزیره برای عمر طولانی خود بر می شمارند. اما بیش از همه، رژیم غذایی مردم اوکیناواست که توجه بسیاری را به خود جلب کرده و همواره در صدر اخبار رسانه ها قرار داشته است.

قبل از این که در مورد غذایی که اوکیناوایی ها می خورند، درس بزرگی در مورد شیوه غذا خوردن مردمان مسن این جزیره وجود دارد که بسیار مهم است. این عبارت را به خاطر بسپارید: «هارا هاچی بو» (hara hachi bu) به معنای : وقتی 80 درصد از معده ات پر شد دست از غذا بکش. با صحبت ها و مشکلاتی که از محدودیت در کالری غذاها ایجاد می شود، به کار بردن این مفهوم در زندگی کمی دشوار می شود به خصوص در فرهنگی که به ما می گوید: «بشقاب خود را از غذا خالی کنید». با «هارا هاچی بو»، فلسفه غذا خوردن این است که وقتی بشقاب غذایتان را کنار می گذارید هنوز کمی احساس گرسنگی داشته باشید. برای کسانی که به این سبک غذا خوردن آشنایی ندارند، ساده ترین راه حل دست کشیدن از دسرها، کاهش حجم غذای هر وعده، استفاده از بشقاب های کوچکتر و آرام تر غذا خوردن است.

در حالی که یک مرد آمریکایی به طور متوسط روزانه 2٫500 کالری دریافت می کند، این میزان کالری برای یک مرد اوکیناوایی به طور متوسط نزدیک به 1٫900 کالری است. یک دلیل بیولوژیکی اساسی نیز برای اثرگذار بودن سبک غذا خوردن مردم اوکیناوا وجود دارد و آن این است که 20 دقیقه طول می کشد که معده سیگنال هایی مبنی بر سیر بودن و پر بودن خود را به مغز بفرستد. متاسفانه بسیاری از افراد در این فاصله نسبتاً کوتاه صدها کالری دیگر وارد بدن خود می کنند. به جای آن، اگر بشقاب غذا را از خود دور کرده و فقط صبر کنید، کمتر خورده اید اما از مقدار و سبک غذا خوردنتان راضی خواهید بود. همه پزشکان و دانشمندان این عقیده را ترویج می دهند که کمتر خوردن با طول عمر بیشتر همراه است اما بدون شک داشتن عمر طولانی به چیزی که می خورید نیز وابسته است.

اگر به اوکیناوا رفته باشید یا بروید، غذای شما در جعبه هایی چند قسمتی به نام «جعبه های بنتو» سرو خواهد شد که بسیار شبیه ظرف های غذاخوری استیل بوده و با آن چه در دیگر کشورهای جهان دیده اید متفاوت است. غذا خوردن با استفاده از جعبه های بنتو بدین معناست که ما حجم کمتری از غذا به معده خود فرستاده و غذاهای متنوع تری خواهیم خورد. یکی از اصلی ترین غذاهایی که در جعبه های شش گانه بنتو قرار دارد برنج است که معمولاً در هر وعده غذایی وجود دارد، حتی در صبحانه. از دیگر آیتم های غذایی نیز می توان به سیب زمینی شیرین، یک غذای تلخ تهیه شده از کدو با نام «گویا» (goya)، قطعه ای بسیار کوچک از گوشت ماهی، ریشه سبزیجات و مقداری میوه. یک کاسه کوچک سوپ میسو و فنجانی چای سبز نیز در انتها سرو خواهد شد.

مردم اوکیناوا معمولاً روزانه 7 نوع متفاوت میوه و سبزیجات و 18 نوع متفاوت غذا مصرف می کنند و به طور کلی بیش از 200 نوع غذا و ادویه متفاوت در رژیم غذایی آن ها یافت می شود در حالی که تعداد و تنوع غذاهای مصرفی در دیگر نقاط جهان کمی بیش از دو جین خواهد بود. اما حتی در اوکیناوا نیز شرایط در حال تغییر و البته بدتر شدن است. نسل های تازه ساکن این جزیره به جای ماهی و سویا، مصرف گوشت قرمز و فست فود خود را افزایش داده اند و در شرایطی که افراد دوچرخه هایشان را رها کرده و خودرو را جایگزین آن ساخته اند، ترافیک نیز وقت بسیار بیشتری از ساکنان این جزیره را به خود اختصاص می دهد. اگر چه افراد مسن در این جزیره هنوز هم به شدت مورد احترام هستند اما اکنون تعداد آن ها نسبت به گذشته کمتر شده و تعداد افراد بالای 100 سال بسیار کمتر از دهه های گذشته شده است. با این وجود، سرزمین فناناپذیران هنوز هم به ما یادآور می شود که زندگی طولانی ممکن است، چه در اوکیناوا زندگی کنید و چه جایی دیگر.