بزرگنمايي:

آریا بانو -
حکم هدیه‌ ارباب رجوع به کارمندان ادارات چیست؟
١٥٧
٠
تسنیم / بسیاری از موارد به دلیل عدم آشنایی کافی با احکام فقهی، انسان دچار دست‌اندازهای شرعی می‌شود و این مسئله ممکن است در درازمدت اثر وضعی منفی در سطوح اجتماعی بگذارد و فرهنگ جامعه را دچار تزلزل کند. یکی از مواردی که تقریباً در جامعه تبدیل به عادت شده و قبح آن از بین رفته است، چیزی است که از آن با عنوان هدیه ارباب رجوع به کارمندان یاد می‌شود.
این هدایا گاهی ممکن است به صورت وجوه نقدی و یا در قالب هدایای نفیس باشد. برخی مراجع عظام تقلید نسبت به حکم شرعی آن فتاوایی صادر فرمودند که در ادامه می‌خوانید.
رهبر معظم انقلاب
سؤال: هدایایی که بعضی از افراد یا شرکت‌ها به کارمندان دولت در زمان عید نوروز به عنوان عیدی می دهند، و هیچ گونه توقّعی در برابر پرداخت آن ندارند، چه حکمی دارد؟
جواب: هدیه در محیط کار و از جانب ارباب رجوع، یکی از خطرناک‌ترین چیزها است و هر چه بیشتر از آن اجتناب کنید، به صرفه دنیا و آخرت شما خواهد بود. فقط در یک صورت، دریافت آن جایز است و آن، این است که هدیه دهنده، با اصرار زیاد و با امتناع مأمور از قبول، بالاخره به نحوی آن را اهداء کند. آن هم بعد از انجام کار و بدون مذاکره و حتّی توقّع قبلی. (استفتائات جدید (فروردین98))
جواب2:جایز نیست کارمندان در برابر انجام کار مشتریان که برای آن استخدام شده‏اند و در برابر آن هر ماه حقوق دریافت می‏کنند، از مشتریان چیزی بگیرند و همچنین مشتریان بانک نباید کارمندان را در برابر انجام کارهایشان با پول نقد یا غیر آن تطمیع کنند زیرا این کار مستلزم فساد است (أجوبه الاستفتاءات(بالفارسیه)، ص: 273 س 1241)
جواب3: اگر این هدایا منجر به تبعیض در انجام خدمات بانکی به مشتریان شود و در نهایت باعث فساد و از بین رفتن حقوق دیگران گردد، مشتریان نباید آن هدایا را به کارمندان بدهند و کارمندان هم حق گرفتن آنها را ندارند (همان، س 1242 )
آیت‌الله مکارم شیرازی
اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هدیه‌ای بدون چشم‌داشت هرگونه کار خلافی بوده باشد مانعی ندارد، ولی باید خلاف مقررات مؤسسه‌ای که در آن کار می‌کند نباشد.