بزرگنمايي:

آریا بانو -
چگونگی تربیت کردن و رفتار با کودک خرابکار‌
٧٠
٠
بیتوته / به‌جای اینکه به فکر تنبیه کودکتان بعد از انجام رفتارش باشید، راهی برای منصرف کردنش از انجام رفتار منفی پیدا کنید.
تربیت کودک خرابکار
بعضی از کودکان رفتار‌هایی را از خود به نمایش می‌گذارند که کمی از رفتار‌های طبیعی و مطابق با سنّشان، فاصله گرفته و به رفتار‌های خرابکارانه تبدیل شده است، این اعمال مثل؛ شکستن شیشه‌ی خانه، شکستن لیوان، پرتاب کردن چاقو و ...، می‌باشد. البته باید به این نکته‌ی مهم نیز توجه داشت، که رفتار‌های خرابکارانه با جنب و جوش‌ها و شیطنت‌های معمول سنین کودکی، تفاوت‌های بسیار دارد.
علت‌های روانی
دلیل‌های زیادی برای رفتار‌های خرابکارانه وجود دارد که بعضی از آن‌ها به علت‌های روانی بر می‌گردد که از مصادیق آن کنجکاوی و خیال‌بافی، انحصار طلبی، از خود بیگانگی می‌باشد.
علت‌های عاطفی
دومین دلیل برای رفتار‌های خرابکارانه به علت‌های عاطفی بر می‌گردد که از مصادیق آن می‌توان به تخلیه‌ی هیجانات و ناراحتی‌ها، ابراز حسادت یا احتیاج به محبت بیشتر، احساس بی پناهی، بیان خشم، توجه بیش از حد خانواده و به اصطلاح لوس شدن کودک، اشاره شد.
علت‌های اجتماعی
سومین دلیل برای رفتار‌های خرابکارانه در کودک علت‌های اجتماعی است؛ که می‌توان به روابط نا موفق اعضای خانواده، تنبیهات شدید، احساس ناچاری و نداشتن تفریح مناسب، جلب توجه، پاک کردن آثار جرم، سکوت اعضاء خانواده در قبال رفتار‌های اشتباه) اشاره کرد.
علت‌های شخصیتی
چهارمین دلیل برای رفتار‌های خرابکارانه به علت‌های شخصیتی بر می‌گردد مانند، عصبی بودن و بد خلق بودن
علت‌های زیستی
از دیگر علل داشتن رفتار خرابکارانه در کودکان علل زیستی مانند مصرف نیرو در کودک و نیاز به تخلیه آن، وجود بیماری و نارسایی‌های عضوی و ... است.
برخی دیگر از علت ها:
برخی دیگر از علت‌های شخصیتی خرابکاری عبارت است از، تثبیت موقعیت قبلی، شرارت شخصیتی و بی رحمی در کودک و بالاخره احساس شکست شخصیتی
نمی‌داند از چه عصبانی هستید
مادری که ساعت‌ها برای تمیز کردن خانه وقت گذاشته، طبیعی است که با شکستن کاسه‌ای که کودکش آن را به زمین پرتاب کرده، خشمگین شود؛ این مادر ممکن است برچسب شیطنت یا لجبازی را بر رفتار کودکش بچسباند. روی دیگر این سکه کودکی است که بی‌خبر از همه‌جا باخشم مادر مواجه می‌شود و نمی‌داند به خاطر چه چیز تنبیه می‌شود. کودک تنها در پی کشف محیط و استفاده از حواسش بوده و گرچه خشم مادر را درک می‌کند، اما نمی‌تواند دلیلی منطقی برای آن پیدا کند.
تا قبل از سه‌سالگی، رفتار‌های بچه‌ها حتی اگر به خرابکاری منجر شوند، حاصل لجبازی و تلاش برای آسیب زدن به افراد و وسایل نیستند و به همین دلیل است که بچه‌ها، وقتی کاملاً از سر تصادف به کسی یا چیزی آسیب می‌زنند، انتظار ندارند کسی تنبیه‌شان کند.
صورت‌مسئله را پاک‌کنید
به‌جای اینکه به فکر تنبیه کودکتان بعد از انجام رفتارش باشید، راهی برای منصرف کردنش از انجام رفتار منفی پیدا کنید. حتی اگر بار‌ها به کودک زیر سه سالتان بگویید حق ندارد به کتاب‌های شما دست بزند، نمی‌توانید مطمئن باشید که هیچ‌وقت سراغ کتاب‌های شما نمی‌رود. گفتن و بیان مستقیم، کنجکاوی کودکتان را بیشتر کرده و میل او به تکرار رفتار را هم بیشتر می‌کند. درواقع هرچه برخورد شما با اشتباهات فرزندتان مستقیم‌تر باشد، نافرمانی‌های او هم بیشتر می‌شود.
نباید چشم‌هایش را ببندید
شما نمی‌توانید فرزند چشم و گوش بسته‌ای را که نه فحش بلد است و نه رفتار بدی را انجام می‌دهد، تربیت کنید، اما می‌توانید به او یاد دهید که قرار نیست همه دانسته‌هایش را در مقابل شما به نمایش بگذارد.
باید بدانید وقتی فرزندتان در مدرسه حرف نامناسبی را از دوستانش شنیده یا شعر ناپسندی را یاد گرفته، نمی‌توانید ذهنش را از آن جملات پاک‌کنید،، اما می‌توانید با رفتار و واکنش درست به او یاد دهید که چنین عباراتی را هرجایی به زبان نیاورد و البته در برابر شما که والدینش هستید هم آن‌ها را مطرح نکند. از یاد نبرید که دوستی با کودکتان به معنی شریک شدن در چنین شادی‌های کودکانه‌ای که گاهی مرز‌های خوب و بدی را که تعریف کرده‌اید، رد می‌کنند نیست.
مرز‌ها را مشخص کنید
وقتی کودکتان وارد مدرسه و اجتماع می‌شود، خیلی چیز‌ها تغییر می‌کند؛ دیگر تنها شما نیستید که دایره واژگان کودکتان را گسترش می‌دهید یا به او رفتار‌های تازه را می‌آموزید. طبیعی است که بچه‌ها وقتی وارد اجتماع می‌شوند فحش، دعوا، بدجنسی و رفتار‌های منفی را ببینند و حتی یاد بگیرند؛ اما آموختن این رفتار‌های منفی، به معنای صدور مجوز برای استفاده کردن از آن‌ها نیست؛ بلکه ممکن است تنها به‌عنوان ابزاری برای دفاع از خود مورداستفاده قرار بگیرد و وقتی فرد در روابط اجتماعی با آن‌ها مواجه می‌شود، با درست شناختن و ارزیابی کردنشان، بتواند واکنش مناسب را نشان دهد.
درواقع ما جلوی اتفاق‌های منفی را که در جامعه در جریان است، نمی‌توانیم بگیریم و نمی‌توانیم انکارشان کنیم؛ اما با مرز‌هایی که در روابط اجتماعی و خانوادگی‌مان تعریف می‌کنیم، اجازه ورود آن اتفاقات را به هر موقعیتی هم نمی‌دهیم.
وقتی با چنین موقعیتی روبه‌رو می‌شوید احساس می‌کنید آموخته‌های تازه فرزندتان با چارچوب‌هایی که تعریف کرده‌اید مغایرت دارند، به جای تنبیه کردن شدید کودکتان یا شریک شدن با او در بازی «من بَدَم، تنبیه‌ام کن»، کافی است صورتتان را برگردانید، بحث را عوض کنید یا محیط را ترک کنید؛ اما به خاطر داشته باشید که این تنبیه خاموش نباید در دیگر لحظات وقت‌گذرانی با کودکتان ریشه بدواند و حتی اگرپنج دقیقه بعد فرزندتان سراغ شما آمد و خواست در مورد موضوع دیگری گفتگو کند، باید با آغوش باز پذیرایش باشید.
وقت آموزش است
وقتی کودکتان سه‌سالگی را پشت سر می‌گذارد، تاثیر آموزش‌هایتان بیشتر می‌شود. بعدازاین سن، شما می‌توانید به‌جای پرت کردن حواس کودکتان، او را با رفتار درست و نادرست و پیامد‌های اعمالش آشنا کنید؛ اما در این دوره هم نباید فراموش کنید که تأثیر آموزش غیرمستقیم به‌مراتب بیشتر از آموزش مستقیم است. شاید اگر صد‌ها بار به کودکتان بگویید قبل از آمدن به اتاق شما در بزند، بازهم شاهد سرزده آمدنش به اتاقتان باشید؛ اما اگر سراغ آموزش غیرمستقیم بروید، خیلی زودتر به هدفتان می‌رسید.
اگر شما و همسرتان هر بار که به سمت اتاق کودکتان می‌روید، قبل از ورود چند ضربه روی در بکوبید و از او برای رفتن به اتاقش اجازه بگیرید، بعد از شش ماه تکرار کردن این رفتار شاهد درونی شدن این رفتار در کودکتان می‌شوید. به خاطر داشته باشید کودک شما مرز‌های درست و نادرست را نه با کمک جملاتی که به زبان می‌آورید، بلکه در جریان مشاهده رفتار‌های شما می‌شناسد.
اما اگر رفتار کودک خرابکار به‌نظر عمدی می‌رسد میتوانید به‌موارد زیر توجه کنید:
√ اگر کتاب‌های خودش را پاره می‌کند، به او کتاب‌هایی با جلد پارچه‌ای محکم بدهید تا سنش به‌حدی برسد که از این کار اجتناب نماید.
√ اگر قیچی شما را برمی دارد و از آن استفاده‌های مخرب می‌کند، به او قیچی‌های کند و یا قیچی‌های مخصوص بچه‌ها بدهید تا کاغذ و پارچه متعلق به‌خودش را با آن ببرد.
√ اگر به‌سراغ کشو‌های میز میرود، تا حد امکان این کشو‌ها را قفل کنید. همچنین به او کشو یا قفسه‌ای از آن خود بدهید تا اشیاء خود را در آن نگهدارد.
√ اگر روی دیوار‌ها نقاشی می‌کند، دیواری در اتاق خودش را به او اختصاص دهید. روی این دیوار تخته‌ای برای نوشتن و نقاشی کردن، کاغذ سفید و یا چیزی که بتواند روی آن خط کشی کند قرار دهید.
√ اگر فرزند شما روزنامه‌های پدرش را مچاله یا پاره می‌کند و یا مواظب کتاب‌های شما نیست، به او کاغذ یا روزنامه‌ای بدهید تا از آن او باشد و با آن هر کاری را که مایل است انجام دهد.
√ اگر کثیف کاری را دوست دارد، به او چیزهایی‌از قبیل: گل، ماسه، یا رنگ بدهید تا زیر نظر بزرگتر‌ها با آن بازی کند.
√ اگر به‌بهترین مبلمان شما ضربه‌وارد می‌کند، به او شیء دیگری بدهید تا بر آن مشت بکوبد و ضربه وارد کند. میتوانید به او چوب و تخته و چکشی بدهید تا ضرباتش را به‌روی چوب فرود آورد. در این حال مراقبت از او لازم است.
√ اگر به‌سراغ کتاب شما میرود، به او کتابی‌از آن خودش بدهید. هر چند ممکن است او کتاب خوانده شده شما را به‌کتاب خودش ترجیح دهد.
√ یکی‌از مهمترین راه‌های درمانی کودکان خرابکار فراهم آوردن موادی برای اوست که بتواند آن‌ها را از هم پاره کند.
در پس همه‌ی این پیشنهادات به‌مضمون واحدی پی می‌برید:به کودک خرابکار وسیله‌ای بدهید تا انرژی مخرب خود را تخلیه کند؛ تا این که به‌سن و سالی برسد تا بتواند با مسایل برخورد سازنده‌تر داشته باشد.