بزرگنمايي:

آریا بانو -
شب‌های قدر در نگاه علامه‌طباطبایی
٢٥
٠
شهروند/ نقل‌شده علامه‌طباطبایی (رحمه‌الله علیه) ماه مبارک رمضان تا صبح بیدار بودند و مقید بودند دعای سحر را با افراد خانواده بخوانند. هنگام افطار پیاده به حرم حضرت‌معصومه (س) مشرف می‏شدند و سپس به خانه می‏‌آمدند و افطار می‌کردند. پیش از ماه رمضان از همسایه‌ها اجازه می‌گرفتند که اگر برای سحر خواب ماندند، آن‌ها را بیدار کنند. شب‌های قدر شب‌زنده‌داری داشتند و بر این عمل تأکید داشتند. «شهروند» در ادامه با توجه به نزدیکی شب‌های قدر به نظرات مرحوم علامه‌طباطبایی که در تفسیر شریف‌المیزان در دو سوره «قدر» و «دخان «مطرح شده، پرداخته است.
شب قدر یعنی چه؟
مراد از قدر، تقدیر و اندازه‌گیری است و شب قدر شب اندازه‌گیری است و خداوند متعال در این شب حوادث یک سال را تقدیر می‌کند و زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر می‌گرداند.
شب قدر کدام شب است؟
در قرآن کریم آیه‌ای که به‌صراحت بیان کند شب قدر چه شبی است، دیده نمی‌شود؛ ولی از جمع‌بندی چند آیه از قرآن کریم می‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیله مبارکه». این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوی دیگر می‌فرماید: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» و گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است و در سوره قدر می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیله القدر» از مجموع این آیات استفاده می‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است، نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است، اما این‌که کدام یک از شب‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی بر آن دلالت ندارد و تنها از راه اخبار می‌توان آن شب را معین کرد.
در بعضی از روایات منقول از ائمه اطهار (ع) شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست‌ویکم و بیست‌وسوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آن‌ها مردد بین شب بیست‌ویکم و بیست‌وسوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست‌وسوم است و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند. پس از دیدگاه روایات ائمه اهل بیت (ع) شب قدر از شب‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوم است، اما روایات منقول از طرق اهل سنت به‌طور عجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند، ولی معروف بین اهل سنت این است که شب بیست‌و‌هفتم ماه رمضان، شب قدر است و در آن شب قرآن نازل شده است.
تکرار شب قدر در هر سال
شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن در آن نازل شد، نیست بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌شود؛ یعنی در هر ماه رمضان شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر می‌شود.
دلیل بر این امر این است که:
اولا: نزول قرآن به طور یکپارچه در یکی از شب‌های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است، ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی‌معنی است.
ثانیا: کلمه «یفرق» در آیه شریفه «فی‌ها یفرق کل امر حکیم» در سوره دخان به خاطر مضارع‌بودنش، استمرار را می‌رساند و نیز کلمه «تنزل» در آیه کریمه «تنزل الملائکه و الروح فی‌ها باذن ربهم من کل امر» به دلیل مضارع‌بودنش دلالت بر استمرار دارد.
ثالثا: از ظاهر جمله «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌شود، آن شب نیز تکرار می‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست بلکه در هر سال در ماه رمضان تکرار می‌شود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت شده که گفت: «به رسول خدا (ص) عرض کردم یا رسول‌الله (ص) آیا شب قدر شبی است که در عهد انبیا بوده و امر به آنان نازل می‌شده و، چون از دنیا می‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می‌شده است؟» فرمود: «نه بلکه شب قدر تا قیامت هست.»
عظمت شب قدر
در سوره قدر می‌خوانیم: «انا انزلناه فی لیله القدر و ما ادراک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر» خداوند متعال برای بیان عظمت شب قدر با این‌که ممکن بود بفرماید: «و ما ادراک ماهی هی خیر من الف شهر» یعنی با این‌که می‌توانست در آیه دوم و سوم به جای کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند و با آیه «لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد؛ این‌که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتربودن این شب از هزار ماه، بهتربودن از حیث فضیلت عبادت است. چه این‌که مناسب با غرض قرآن نیز است. چون همه عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
فایده روزه تقواست
روزه اطاعتی است که فایده‌اش به خود انسان بازمی‌گردد، فایده روزه تقوا است و آن خود سودی است که عایده خود انسان می‌شود و فایده داشتن تقوا مطلبى است که احدى در آن شک ندارد؛ چون هر انسانى به فطرت خود این معنا را درک مى‌کند که اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقا یابد، اولین چیزى که لازم است بدان ملتزم شود، این است که از افسارگسیختگى خود جلوگیرى کند و بدون هیچ قید و شرطى سرگرم لذت‌هاى جسمى و شهوات بدنى نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند که زندگى مادى را هدف بپندارد و سخن کوتاه آن‌که از هر چیزى که او را از پروردگار تبارک و تعالى مشغول سازد، بپرهیزد.