بزرگنمايي:

آریا بانو -
شب‌قدر از منظر علامه حسن‌زاده‌ آملی
١٣٤
٠
روزنامه شهروند / ‏«انسان‌بیدار» پاسبان حرم دل است وای بر آن‌که در شب قدر فرشته بر او فرود نیامده با دیو همدم و همنشین شود
‏«یک فقیه، فیلسوف، عارف، مدرّس کتاب‌های عرفانی اصیل، ریاضیدان، آشنا با تاریخ علوم اسلامی، ادیب ‏و شاعر که بر ریاضیات و نجوم قدیم و کتب فلسفی احاطه دارد. باید بگوییم آیت‌الله حسن زاده آملی از ‏چهره‌های نمونه‌ای هستند که به ندرت در جامعه ما به منصه ظهور می‌رسند.‏» این توصیفی است که ‏غلامعلی حدّاد‌عادل در وصف عارف علامه حسن‌زاده‌آملی، عالم و فقیه عصر معاصر داشته‌اند. گذشته ‏از فضائل عملی و معنوی علامه حسن زاده آملی، بدون شک ایشان در جامعیت در علوم اسلامی در عصر ‏اخیر کم نظیربوده‌اند. کیفیت سیر تحصیلی این عارف بزرگوار، ایشان را به اسوه‌ای برای همه طلاب ‏تبدیل کرده است. اما با تمام این فضایل، بزرگ عارف معاصر در کمال فروتنی در کتاب‌هزار و یک ‏کلمه در توصیف خود نوشته: «ارباب معرفت دانند که احیای آثار و تراجم احوال بزرگان علم تا چه ‏اندازه برای همه طبقات اجتماع از هر حیث مفید است، ولی این کمترین درباره خود چه بنگارد که نه ‏تألیفی شایان تعریف دارد و نه تصنیفی سزاوار تحسین.» آن‌چه در ادامه می‌آید بخشی از توصیه‌های این ‏عالم بزرگوار در مورد شب‌های قدر است که در درس شانزدهم کتاب معرفت نفس منتشر شده است.‏
با خلق خدا مهربان باش
باید دوستان از روش نابخردان همواره دوری گزینند و بدانند که اکثر بزرگسالان عصر ما به حد بلوغ ‏نرسیده‌اند و در راه آن نیستند که هر روزشان بهتر از روز پیش باشد‎.‎‏ بی‌شمار (و ما یعلم جنود ربک الا ‏هو) دست هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می‌گوید که مروت ‏نباشد که کفران شود و جبران نشود‎.‎‏ با خلق خدا مهربان باش. از سخنان ناهنجار گرچه به مزاح باشد ‏برحذر باش. خلاف مگو گرچه به مطایبت باشد. از قسم خوردن هم اگرچه به راست، احتراز کن. چه ‏ایستاده‌ای دست افتاده گیر و تا می‌توانی نماز را در اول وقت به جای آر‎.‎
کشیک نفس
انسان بیدار همواره کشیک نفس می‌کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را ‏می‌پاید و دار هستی را کارخانه‌ای بزرگ می‌یابد که با عمال و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و ‏می‌گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود‎.‎
هر که را اسرار حق آموختند ‏
از امیرالمومنین علی(ع) سوال کردند که وجود چیست؟
‏ فرمود به غیروجود چیست؟ ‏
اما در باب شیوه پسندیده سکوت، حق است که: ‏
هر که را اسرار حق آموختند مُهر کردند و دهانش دوختند
رسول‌الله(ص) به قیس ابن عاصم فرمود: «ان مع الدنیا آخره‎» از ماه شعبان که میقات شهرالله است، ‏غسل توبه کن و لباس وفا و ولا از دل و جان محرم شو و از صمیم قلب لبیک گو و در خویشتن سفری ‏کن و گرد کعبه عشق طواف کن که دستی از غیب برون آید و کاری بکند‎.‎
در روز، مشغله و آمد و شد و اسباب انصراف انسان بسیار زیاد است، به خلاف شب که هنگام آرامش ‏قوله سبحانه‎ ‎انا سنلقی علیک قولا ثقیلا ان ناشئه الیل هی اشد و طئا و اقوم قیلا ان لک فی النهار سبحا ‏طویلا‎.»
لذا اذکار و اوراد و خلوت را در شب تاثیری خاص است که در روز نیست، به‌خصوص در ثلث آخر ‏لیل‎.
اهل‌الله گفتند که هیچ نوع از انواع اذکار و عبادات در ترقی درجات و مقامات معنوی کلمه طیب (لااله ‏الاالله) ندارد‎.‎
از این روی رسول خدا(ص) فرمود: (کل حسنه یعملها الرجل توزن یوم القیامه الا شهاده لااله الاالله فانها ‏لا توضع فی‌المیزان و وضعت السماوات و الارضون السبع و ما فیهن کان لااله الاالله ارجح من ذلک)‏‎
یعنی: ‏‎ ‎ در روز رستاخیز هر کار نیک سنجیده شود جز گواهی دادن به لااله‌الا الله که آن را در ترازو ننهند چه ‏اگر در ترازو رود، آسمان‌ها و زمین‌های هفتگانه با وی برابری نکنند. کنایه از این‌که ثواب این کلمه را ‏نهایت نبود و به شمار نیاید و هیچ‌چیز هم‌سنگ او نگردد‎.‎‏ در این اوان که بحمدالله با «لااله الا الله» ‏محشوری، خوش آن‌که با دوست، حشر علی‌الدوام دارد‎.‎
سفارشات علامه در ماه مبارک رمضان
هم‌اکنون در پی تحصیل کمال بوده باشید تا آتیه‌ای سعادتمند داشته باشید، زیرا که باور کرده‌اید هر چیز تا ‏به کمال نرسیده است قدر و قیمت ندارد. باید از همسالان و همزادان خود که شب‌وروز را به بیکاری و ‏ولگردی و هرزگی به سر می‌برند، سخت دوری گزینید که رهزن شمایند‎.‎‏ این گروه روی سعادت را ‏نخواهند دید. چند روزی در مقام خیال به‌تازگی رنگ و رخسار خود سرگرم و به پوشاک‌های گوناگون ‏بوقلمونی و طاووسی دل خوشند و به‌زودی نه آن را دارند نه این را نه کمالی تحصیل کرده‌اند که بدان ‏دلگرم باشند، ناچارا باید بعدا تن به گدایی دهند یا به دزدی و دیگر بیچارگی‌ها مزاحم اجتماع باشند و ‏زندگی را بگذرانند‎.‎‏ با آنان همنشین نشوید که به شما بگویم نطفه و مربی و اجتماع و معاشر از ‏اصولی‌اند که در سعادت و شقاوت انسانی دخلی بسزا دارند‎.‎‏ باید دوستانم از روش نابخردان همواره ‏دوری گزینند و بدانند که اکثر بزرگسالان عصر ما به حدبلوغ نرسیده‌اند و در راه آن نیستند که هر ‏روزشان بهتر از روز پیش باشد‎.‎
نیایش علامه حسن‌زاده آملی
ماه مبارک را حرام کردم که نه قدر روزه را دانستم و نه قدر قدر را، نه قرآن خواندم و نه سحر داشتم و ‏نه سهر، در لیله الجوائز جز شرمساری چه می‌برم. خوشا به حال صائم که له فرحتان حین یفطر و حین ‏یلقی ربه بدا به حالم که لی حزنتان، بار آلها آهم جهنم‌سوز است. الهی وای بر آن که در شب قدر فرشته ‏بر او فرود نیامده با دیو همدم و همنشین شود‎.‎‏ الهی شکرت که مجاز را قنطره حقیقت گردانیدی تا از لیله ‏القدر زمانی زمینی به لیله‌القدر آسمانی رسیدم. الهی شکرت که در این شب مبارک به لیله ‌القدر رسیدم‎.‎