بزرگنمايي:

آریا بانو -
ابعاد اسلامی و جهانی شیر مادر
k ٤.٢
٥
جام جم / موضوع جدیدی نیست؛ تقابل مخالفان و موافقان شیر مادر و شیر خشک، ماجرایی نیست که برای دیروز و امروز باشد. سال‌هاست هرکسی بنا بر دلایل مختلف شخصی (و گاهی علمی)، تصمیم بر انتخاب یکی از این دو نوع شیر برای کودکش می‌گیرد و البته که هیچ خرده‌ای برای تصمیمش نیست؛ اما حالا داستان اصلا برتری یکی از این دو نوع شیر نیست. در هفته جهانی شیردهی و البته روز شیردهی در ایران، به بررسی ابعاد اسلامی شیردهی مادر به کودک پرداخته‌ایم؛ مسأله‌ای که هرچه بیشتر در آن دقیق می‌شویم، بیشتر بر حقانیت اسلام در تمام دوره‌ها پی می‌بریم. در واقع اصل حرف این است که موضوعی که با ریز جزئیات در 14 قرن پیش توسط اسلام و ائمه مطرح شده است، حالا الگوی کشورهای صنعتی و پیشرفته در علم قرار گرفته است. این گزارشی است برای همه مادرانی که آگاهانه انتخاب کرده‌اند و آگاهانه پای انتخابشان ایستاده‌اند.
جایگاه تغذیه در قرآن
قرآن برنامه زندگی است؛ برنامه‌ای کامل و جامع که از نظر ما کوچک‌ترین ایرادی به آن وارد نیست و طبیعتا جنبه‌های مختلف زندگی انسان را شامل می‌شود. تغذیه و خورد و خوراک هم یکی از بخش‌های اساسی زندگی هر انسانی از بدو تولد است که قرآن به ابعاد مختلف آن در سنین مختلف اشاره و توصیه
کرده است؛ آن‌قدر که حتی نام بعضی از غذاها را به تاکید یاد کرده است و از خواصش گفته است. مثلا در سوره نحل از خاصیت شفابخشی عسل می‌گوید و در سوره مریم به حضرت مریم می‌گوید که موقع زایمان از رطب (خرما) و آب استفاده کند و در آیاتی دیگر از خواص زیتون و انجیر می‌گوید. استفاده از غذاهای پاک و حلال، سفارش به کم‌خوری و دوری از پرخوری، پرهیز کردن و روزه و توجه به دیگر نعمت‌های خدا هم از دیگر توصیه‌های قرآن کریم درباره تغذیه است. با این اوصاف، پس خیلی موضوع عجیبی نیست همین قرآنی که با جزئیات به چنین مسائلی می‌پردازد، از تغذیه و خوراک نوزاد در روزهای اول تولدش نگذرد و بهترین خوراک‌ها را برایش سفارش کند. توصیه قرآن به تغذیه کودک از شیر مادر از همین سفارش های الهی است که ابعاد علمی‌اش هم به دفعات اثبات شده‌اند.
نگاه اسلام به شیر مادر
شیر مادر از موضوعات مهمی است که قرآن توجه ویژه‌ای به آن داشته است و با استناد به آیه‌های مختلف در سوره‌های بقره، احقاف، لقمان، طلاق و قصص در قرآن کریم، شیر دادن مادر یا دایه به کودک شیرخواره بسیار توصیه شده است. موضوع شیردهی مادر به کودک از نظر قرآن آن‌قدر با اهمیت است که به جنبه‌های مختلف آن هم پرداخته است تا نه مادر و نه فرزندش، در روند شیردهی با مشکلی مواجه نشوند؛ مدت زمان شیردهی، حقوق مادر و پدر در این دوران و خواص شیر مادر برای نوزاد از موضوعاتی است که قرآن گریزهای مفصل و بدون چون و چرایی بر آن زده است. ضمن این‌که استناد بر احادیث و روایات از ائمه هم این توصیه‌ها را تکمیل می‌کند. آن‌قدر که به نقل از امام‌علی(ع) داریم: «هیچ شیری مبارک‌تر از شیر مادر برای استفاده بچه نیست.» دندان نوزادی نیز که از شیر مادر تغذیه می‌کند، سالم‌تر از نوزادانی است که از شیر خشک تغذیه می‌کنند و حتی در مقابل امراض هم مقاوم‌تر هستند. اما با همه این اوصاف، چیزی که در این آیات و روایت‌ها نمی‌بینیم، اجبار است؛ موضوعی که راه را برای همه مادران در شرایط متفاوت باز گذاشته است و اختیار عمل کافی به آنها می‌دهد.
حقوق مادر و کودک
چیزی که در تمام جنبه‌های مختلف قرآن دیده می‌شود، حق و حقوق انسان‌هاست. در آیه 233 سوره بقره، قرآن حق شیردهی را برای کسی می‌داند که کودک را به دنیا آورده است نه کسی که ممکن است بتواند در جایگاه مادری قرار بگیرد. در واقع قرآن حق شیر دادن را به مادر کودک که او را به دنیا آورده است می‌دهد و می‌گوید که مادر حق دارد که احساس رضایت جسمی و معنوی شیردادن را بچشد و هیچ‌کس هم نمی‌تواند این حق را از او بگیرد، همان‌طور که نمی‌شود او را به شیر دادن اجبار کرد. موضوع جالب این است که در مسأله شیر مادر، قرآن صرفا توصیه می‌کند و می‌گوید که این برای شما بهتر است، اما اجباری در کار نیست. همان‌طور که از مدت زمان دو سال برای شیردهی می‌گوید، اما آن را اجبار نمی‌کند و تشخیصش را بر عهده پدر و مادر کودک می‌گذارد، اما این ماجرا وجه دیگری هم دارد؛ یعنی همان‌قدر که مادر حق تصمیم‌گیری برای شیر دادن یا ندادن را دارد، می‌گوید که کودک هم حق دارد که دوران شیرخواری را به طور طبیعی بگذراند و از شیر مادر خودش استفاده کند تا بهره‌های غذایی و روحی بالایی ببرد. همه این اما و اگرها نشان می‌دهد اسلام تا چه اندازه برای حقوق کودکان و مادران ارزش قائل است و نمی‌خواهد کوچک‌ترین ضرری به هیچ‌کدام از آنها وارد شود.
مدت شیردهی
از لحظه تولد تا شش ماهگی کودک، تنها شیر و در درجه اول، شیر مادر است که می‌تواند کودک را به رشد برساند، اما قرآن مدت زمان شیردهی کامل را دو سال می‌داند. در واقع اسلام می‌گوید مادران فرزندان شان را دو سال کامل شیر می‌دهند؛ البته دو سال برای کسی است که بخواهد شیر دادن را به اتمام برساند و اگر کسی غیر از این هم تصمیم بگیرد، حق انتخاب دارد. موضوعی که قرآن روی آن تاکید می‌کند این است که اگر کسی بخواهد کودک را زودتر از شیر بگیرد، هیچ گناهی بر گردنش نیست. در واقع شیردادن برای بسیاری از مادران مشکلاتی به همراه دارد. قرآن می‌گوید هیچ‌کس موظف به انجام این کار بیشتر از مقدار توانایی خودش نیست و مادران حق دارند با توجه به وضع نوزاد و رعایت سلامت او و البته خودشان، این مدت را کمتر هم کنند. از نظر قرآن، پدر و مادر باید مصالح فرزند را در نظر بگیرند و با همفکری و توافق و به تعبیر قرآن با رضایت و مشورت همدیگر برای گرفتن کودک از شیر برنامه‌ای تنظیم کنند؛ البته باید حواسشان باشد مصالح کودک را پایمال نکنند.
و معجزه
محمدرضا نقی‌پور، معاون بهداشت علوم‌پزشکی استان گیلان می‌گوید: امروز دیگر با پیشرفت‌های علمی، بر همگان ثابت شده است که شروع تغذیه کودک در ساعت اول بعد از تولد با شیر مادر است و تا شش ماه ادامه پیدا می‌کند؛ تغذیه‌ای که تا دو سالگی ضامن سلامت کودک و البته مادر است. شیر مادر در شش ماه اول زندگی شیرخوار، تمام نیازهای غذایی او را تامین می‌کند و مناسب‌ترین غذا برای کودک شیر مادر اوست که این نشان از معجزه دارد؛ معجزهایی که در مواقع متعددی خودشان را نشان داده‌ و حقانیت اسلام را بر همگان ثابت کردند و حالا توصیه قرآن از مدت زمان شیردهی تا دو سال برای نوزاد، یکی دیگر از آنهاست. ماجرا این است که قرن‌ها پیش و در زمانی که جاهلیت در بین اعراب بیداد می‌کرد، کتابی آمد که از فواید شیر مادر برای کودک تا دو سال می‌گفت. حالا امروز همه تحقیقات نشان می‌دهد دو سالگی کودک، بهترین زمان برای قطع شیر مادر است و اگر در شرایط طبیعی و تا قبل از دو سالگی، شیر مادر را از کودک بگیریم، او را از فواید آن محروم کرده‌ایم؛ در واقع تعیین مدت شیردهی توسط قرآن، موضوعی است که امروز همه دانشمندان جهان به آن دست یافته‌اند. معجزه‌ای فراتر از این سراغ دارید؟