بزرگنمايي:

آریا بانو -
هشدار علی نصیریان درباره تئاتر ایرانی و غربی
١٣٣
٠
ایسنا / علی نصیریان می‌گوید: ما همیشه به دنبال این بودیم که یک تئاتر ایرانی امروزی و زنده ولی بر اساس مضامین سنتی و اجتماعی و تاریخی و ادبی خودمان داشته باشیم؛ البته نه به این معنا که از لحاظ تکنیک از شناخت تئاتر غرب بی‌نیاز باشیم، اما نباید مرعوب و تسلیم بلاقید و شرط تکنیک‌های غربی شد.
در این دوره بخش‌های مختلف جشنواره به نام چهره‌های مطرح نمایش‌های ایرانی اختصاص داده و بخش «تخت‌حوضی» نیز به نام علی نصیریان است؛ بازیگری که بیش از پنج دهه حضوری فعال و مستمر در این عرصه داشته و این روزها خبرهایی از همکاری دوباره او با داریوش مهرجویی در سینما پس از سال‌ها شنیده می‌شود.
او از جمله بازیگرانی است که فعالیت خود را از عرصه تئاتر و توجه و پرداختن به نمایش ایرانی آغاز کرده و نگاه ویژه‌ای به این بخش از تئاتر دارد. نصیریان در عرصه تئاتر نه تنها در حوزه نمایش‌های ایرانی به عنوان بازیگر فعالیت داشته، بلکه در مقام نمایشنامه‌نویس و کارگردان نیز آثار مختلفی را در زمینه تخت‌حوضی در کارنامه کاری خود به ثبت رسانده که سرآمد آن‌ها نمایش «بنگاه تئاترال» است که با نویسندگی و کارگردانی این هنرمند تولید و اجرا شد.
همزمان با برگزاری جشنواره نوزدهم نمایش‌های آیینی و سنتی که با ریاست افتخاری علی نصیریان و عضویت او در شورای سیاست‌گذاری جشنواره نیز همراه است، یکی از مهمترین سخنرانی‌های این بازیگر در زمینه تخت‌حوضی مرور می‌شود. این سخنرانی حدود دو دهه قبل در زمان برگزاری سومین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی و تشکیل کانون نمایش‌های آیینی و سنتی با موضوع «تخت‌حوضی چیست» انجام شده است که اکنون پس از سال‌ها مرور می‌شود.
نصیریان در آن سخنرانی داشتن یک کانون نمایش‌های سنتی و مذهبی و آیینی را اقدامی بسیار ارزنده دانسته بود به شرط آن‌که فقط به برگزاری یک جشنواره سالیانه محدود نباشد و طی سال در این کانون فعالیت زنده و سازنده‌ای به منظور جمع‌آوری متن‌ها، اطلاعات، عکس، اسلاید، فیلم، لباس، وسایل نمایشی و تحقیق در آن‌ها به شیوه علمی مرسوم، هم به جهت کار مدرسه‌ای و دانشجویی و هم به جهت تجربه کردن و اجرا کردن و الهام گرفتن و شناخت سبک و سیاق و بهره جستن از آن، صورت بگیرد که به گفته او، در نهایت کمک به تئاتر ایرانی خواهد بود.
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این‌که همه تئاتر ایران نباید روحوضی بشود، توضیح داده بود: فقط مجذوب سنت، مجذوب خوشامد مردم نشوید که چون تخت‌حوضی خیلی جذاب است، خیلی شیرین است، پر از طنز و فکاهیات است، پر از رقص و آواز و موسیقی است؛ این در بعضی موارد می‌تواند به تئاتر ما کمک کند اما همه تئاتر ما نمی‌تواند تخت‌حوضی باشد.
نصیریان در سخنرانی خود با عنوان «تخت‌حوضی چیست؟» تأکید کرده بود: ما همیشه به دنبال این بودیم که یک تئاتر ایرانی امروزی و زنده ولی بر اساس مضامین سنتی و اجتماعی و تاریخی و ادبی خودمان داشته باشیم؛ نه این‌که از لحاظ تکنیک بی‌نیاز از شناخت تئاتر غرب باشیم، یا تجربه‌های تازه‌ای را که در این زمینه صورت گرفته و هر روز می‌گیرد، نادیده بگیریم.
«حرف من این است که در شیوه‌ها و تکنیک‌های تئاتر غرب حل نشویم، مرعوب و تسلیم بلاقید و شرط آن ها نباشیم چون این فنون و تکنیک و روش‌های تازه ناشی از اوضاع و احوال اجتماعی آن‌هاست و ما در شرایط و اوضاع و احوال دیگری سیر می کنیم. آن نوآوری‌ها برای جامعه ما نامفهوم و در پاره‌ای موارد نامطلوب است؛ البته دیدن و شناختن و دانستن ابدا اشکال که ندارد، هیچ، بلکه لازم است.»، این جملات توضیحاتی بودند که خالق نمایش «بنگاه تئاترال» و کارگردان نمایش «امیر ارسلان» در خصوص نغلطیدن کامل در تئاتر غرب، ارائه داده بود.
او همچنین در سخنان خود بر این نکته تاکید کرده بود که «تئاتر ما باید تئاتری متکی به خود باشد.»
نصیریان در این سخنرانی گفته بود: «در تئاتر، آزاد فکر کنید. نه در شیوه الهام و احساس بغلطید و نه در شیوه تخت‌حوضی و نه در شیوه برشت. آزاد فکر کنید، ببینید حرف‌تان و مسأله شما چیست، با چه زبانی و در چه چهارچوبی و با چه سبک و سیاقی، هماهنگ است و آن حرف در آن سبک خاص می‌گنجد، آن را انتخاب کنید.»
این بازیگر و کارگردان نمایش‌های ایرانی در بخش دیگری از سخنان خود به جوان‌هایی اشاره کرده بود که نمایش‌های ایرانی مطرح را ندیده و کار استادان این نمایش‌ها را مشاهده نکرده و شکل کار را تنها با روایاتی نه چندان معتبر تصور کرده‌اند.
او گفته بود اگر این جوانان بخواهند این نمایش‌ها را تجربه کنند، حتما باید کنجکاوی و مطالعه دقیق و عمیق‌تری داشته باشند زیرا تنها با مطالعه، کار سرانجام پیدا نمی‌کند بلکه باید جست‌وجو و تحقیق انجام شود.
نصیریان با تأکید بر این‌که جوان‌های علاقه‌مند باید آدم‌های باقی‌مانده و مطلع از نمایش‌های ایرانی را یافته و از آن‌ها به صورت شفاهی و سینه به سینه نکات و شیوه‌ها را یاد بگیرند، گفته بود: تا آن‌جا که من اطلاع دارم، جز مقالاتی پراکنده، درباره نمایش‌های عامیانه سنتی کتاب و مطلبی که روایت معتبری درباره این‌گونه نمایش‌ها باشد در دست نیست.
این اظهارات بخشی از سخنرانی نسبتا طولانی علی نصیریان است که متن کامل آن در سایت کانون نمایش‌های آیینی و سنتی منتشر خواهد شد.