بزرگنمايي:

آریا بانو -
فیلم اقتباسی از گزارش «روزنامه خراسان»؛ نماینده ایران در اسکار 2
٤٤٩
٠
خراسان / مهم ترین خبر دیروز سینمای ایران، انتخاب مستند سینمایی «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار 2020 بود؛ انتخابی که اگرچه بحث‌های فراوانی را برانگیخت اما بسیاری را به جلب توجه ها به سینمای مستند ایران امیدوار کرد. جالب است بدانید ماجرایی که این فیلم مستند روایت می‌کند، از گزارشی مطبوعاتی شروع شده که چند سال پیش در روزنامه خراسان منتشر شده است.

ماجرای فیلم چیست؟
مستند «در جستجوی فریده» به کارگردانی مشترک آزاده موسوی و کورش عطایی، درباره دختری است که در سال 1355 و در سن حدود شش ماهگی در حرم امام رضا(ع) گذاشته شده است و مدتی بعد توسط خانواده‌ای هلندی به فرزندی پذیرفته می‌شود. او که سال‌ها در هلند زندگی کرده، در اوایل دهه 90 مصمم می‌شود تا خانواده خود را بیابد. بنابراین نامه‌ای به روزنامه «خراسان» می‌نویسد و درباره روز پیدا شدن خود و ماجرای آن توضیح می‌دهد. او از دست‌اندرکاران و خوانندگان روزنامه می‌خواهد که برای یافتن خانواده، یاری‌اش کنند. ماجرا نتیجه می‌دهد و سه خانواده ادعا می‌کنند خانواده او هستند. «فریده» برای دیدار با این سه خانواده به ایران می‌آید. مستند «در جستجوی فریده»، روایتی از سفر او به ایران، پس از 40 سال است.
رضایت توأمان مخاطبان و منتقدان
مستند «در جستجوی فریده» که اکران خود را از آبان 97 در گروه هنروتجربه آغاز کرد، سال گذشته یکی از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های این گروه بود و از زمانی هم که در VOD منتشر شد، با رضایت مخاطبان مواجه شد. از طرفی منتقدان نیز فیلم را تحسین کردند و در جشنواره سینماحقیقت سال 96، سه جایزه بهترین تدوین، موسیقی و همچنین تندیس ویژه دبیر جشنواره را کسب کرد. علاوه بر آن یکی از 10 فیلمی بود که در بخش مستند سی‌وششمین دوره جشنواره فجر حضور داشت.
چرا نیمه‌شب؟
با همه این احوالات، انتخاب «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار، انتقاداتی را برانگیخته است. بسیاری از فعالان عرصه سینما به اصل انتخاب یک فیلم مستند به جای داستانی به عنوان نماینده ایران در اسکار ایراد وارد کرده‌اند و نوشته‌اند اسکار فیلم‌های مستند را آن چنان جدی نمی‌گیرد. اگرچه مخالفانی نسبتاً کم‌شمار هم هستند که از این انتخاب، دفاع کرده‌اند. مستقل از درست بودن این انتخاب، شیوه این کار نیز آماج انتقادات فراوانی شده است. 10 دقیقه پس از بامداد یک شنبه، یک کانال سینمایی خبر انتخاب «در جستجوی فریده» را منتشر کرد و تنها 14 دقیقه بعد، سایت بنیاد سینمایی فارابی، در خبری رسمی این انتخاب را تأیید کرد. فاصله کم انتشار این دو خبر، شائبه‌هایی را برانگیخته و اساساً منتقدان می‌پرسند چه دلیلی وجود داشته که این اعلام در نیمه شب انجام شده است؟ به علاوه بسیاری با استناد به این که هنوز دو هفته تا پایان مهلت اعلام نماینده ایران به اسکار وقت باقی ا‌ست، این انتخاب را شتاب‌زده ارزیابی کرده‌اند.
اعتراض چهره‌های سرشناس
در میان انتقادهایی که به بنیاد فارابی (مسئول انتخاب فیلم) وارد شده، انتقاد سه چهره سرشناس نیز دیده می‌شود. سعید روستایی کارگردان «متری شیش‌ونیم» این انتخاب را «کودتا» نامید و نوید محمدزاده بازیگر این فیلم نیز با اشاره به آن که «در جستجوی فریده» موفقیت‌های بین‌المللی ندارد، این انتخاب را زیر سوال برد. اگرچه او چند ساعت بعد واکنش خود را «احساسی» خواند و بابت آن از سازندگان مستند، پوزش طلبید. حامد بهداد نیز که با فیلم «قصر شیرین» شانس انتخاب داشت، در اینستاگرام خود خواهان انتشار مشروح مذاکرات هیئت انتخاب شد.
پاسخ دبیر هیئت انتخاب
در پاسخ به انتقادات، رائد فریدزاده معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی و دبیر و سخنگوی هیئت انتخاب، درباره زمان باقی‌مانده گفت: «ما مدتی است در ارسال و مراسلات دچار مشکل شده‌ایم و ارسال به آمریکا به راحتی امکان‌پذیر نیست و باید از طرق مختلفی صورت بگیرد و برای این که زمان را از دست ندهیم و زودتر به نتیجه برسیم، سریع‌تر فیلم را انتخاب و معرفی کردیم.» او همچنین از انتخاب یک فیلم مستند هم دفاع کرده و گفته است: «این نکته نشانه بلوغ و بالندگی سینمای ایران است که خودش را محصور به یک نوع معین و خاص از سینما نکند و آن را در کلیت خود ببیند. موضوعی که شاید سال‌ها مغفول مانده و ما بر خلاف فیلم‌های داستانی که در چند سال اخیر اقبال بین‌الملل را کمتر تجربه کردند در عرصه مستند پیشرفت قابل توجهی داشتیم. فکر می‌کنم هیئتی که سینمای حرفه‌ای ایران را به خوبی می‌شناسد و با چنین سابقه قابل توجهی، وقتی به فیلمی نگاه می‌کند تمام وجوه آن را مورد توجه قرار می‌دهد.»
روایت‌هایی از پشت‌پرده انتخاب
ظهر دیروز، دو روایت عجیب منتشر شد از ماجرایی که به انتخاب «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار منجر شد. دو روزنامه‌نگار در روایت‌هایی مشابه، درباره اختلاف نظر اعضای هیئت انتخاب نوشتند. ظاهراً پس از بحث‌وجدل فراوان، در نهایت سه فیلم «در جستجوی فریده»، «قصر شیرین» و «متری شیش‌ونیم» در جمع نامزدهای نهایی انتخاب باقی مانده‌اند. مطابق این دو روایت، بحث اصلی بین دو گروه بر سر «قصر شیرین» و «متری شیش‌ونیم» بوده است و در نهایت حامیان یک فیلم، بعد از بالا گرفتن بحث‌ها و اطمینان از این که فیلم مورد علاقه‌شان نمی‌تواند اکثریت آرا را کسب کند، تصمیم می‌گیرند به فیلم سوم رأی بدهند.
مصطفی قاسمیان