بزرگنمايي:

آریا بانو - چالش‌های اخذ رضایت پزشکی از کودکان
٦٧
٠
ایسنا / اخذ رضایت هنگام انجام اعمال خاص پزشکی روی بیماران، یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح در اخلاق پزشکی است و وقتی‌که بیمار، در سنین کودکی باشد، اغلب وضعی پیچیده پیدا می‌کند. محققین کشور روند اخذ چنین رضایت‌هایی از کودکان بستری در بیمارستان‌ها را مورد پژوهش قرار داده و برای بهبود آن توصیه‌هایی داشته‌اند.
امروزه، پیشرفت‌های تکنولوژی و علمی، اکثر حوزه‌های ارتباطی انسان را دچار تحول کرده است. یکی از نمونه‌های بارز این تغییرات، متحول‌شدن نحوه ارتباط و تعامل بین پزشک و بیماران است. یکی از مهم‌ترین مباحثی که بر اساس تعاریف جدید حقوق بیمار، ایجاد شده، اصل رضایت آگاهانه است که در آن شخص دارای صلاحیت تصمیم‌گیری، آزادانه و با آگاهی کامل از ماهیت، هدف و پیامدهای یک روش درمان یا پژوهش، مشارکت یا عدم مشارکت خود را در آن اعلام می‌کند.
به گفته متخصصان امر، معمولاً درباره اقدامات پزشکی، کودکان، فاقد صلاحیت در تصمیمات درمانی شمرده می‌شوند و قانون، پزشکان را موظف به انجام اقدامات درمانی با اذن ولی آن‌ها کرده است. اما درهرصورت یکی از وظایف پزشکان در مواجهه با کودکان بیمار، بررسی توانمندی یا ناتوانی کودک برای مشارکت در فرایند رضایت آگاهانه است؛ اگر این توانایی‌ها در کودک وجود داشته باشد، می‌توان به او، به‌عنوان تصمیم‌گیرنده، نقشی در امر درمانی اختصاص داد که توانایی‌های درونش را به چالش بکشد؛ اما اگر این توانایی در او وجود نداشته باشد، باید برای ارتقای آن به کودک کمک شود.
اهمیت بالای این موضوع، باعث شده است که پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز در خصوص آن مطالعه‌ای را انجام دهند. در این مطالعه، عوامل اثرگذار بر اخذ رضایت آگاهانه در گروه کودکان مورد بررسی علمی قرار گرفته‌است.
این مطالعه، به‌صورت یک پژوهش کیفی و با روش تحلیل محتوا در بخش‌های کودکان بیمارستان نمازی شیراز انجام شده است و برای انجام آن، بیمارانی متفاوت ازنظر نوع بیماری، جنسیت و بخش محل بستری، برگزیده شدند. داده‌های مورد نیاز برای این مطالعه، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، چهره‌به‌چهره و عمیق انجام شد.
نتایج مصاحبه‌ها و تحلیل‌های انجام‌شده در این تحقیق نشان می‌دهد که فرهنگ اخذ رضایت آگاهانه در محیط‌های درمانی با اشکالاتی روبه‌روست. بر این اساس والدین و کادر درمان نیز، کودکان را درک می‌کنند. آنان از درک اندک کودکان اطلاع دارند و می‌کوشند با مهربانی و خوش‌رویی با آن‌ها رفتار کنند و در سخنانی امیدبخش، به زود خوب شدن آن‌ها اشاره کنند.
در این رابطه، صدیقه ابراهیمی، پژوهشگر و دانشیار گروه اخلاق پزشکی و فلسفه سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز و همکارش در این تحقیق می‌گویند: «مهم‌ترین خواسته کودکان زود خوب شدن است و حتی والدین و کادر درمان هم در صحبت‌هایشان با کودک به این مسئله اشاره می‌کنند. کودک تمایل دارد در اکثر کارها به والدین خود اعتماد کند. کودکی که می‌گوید مامانم حواسش بهم هست، درواقع، وظیفه محافظت از خود را به والدین واگذار می‌کند. ازاین‌جهت، اغلب کودکان وظیفه اخذ رضایت را هم به والدینشان واگذار می‌کنند».
به بیان این محققان که یافته‌های خود را در مجله «اخلاق و تاریخ پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران به چاپ رسانده‌اند: «بر اساس نتایج پژوهش ما، کودکان در کسب اطلاعات و توضیحات هم تمایل دارند به والدین‌شان اعتماد کنند و بیشتر آن‌ها اجازه می‌دهند که والدین درباره وضعیت بیماری‌شان سؤالاتی از کادر درمان بپرسند و بعداً برایشان توضیح دهند».
ابراهیمی و همکارش معتقد هستند بر اساس یافته‌های این مطالعه و بررسی پژوهش‌های گذشته، در وضعیت کنونی، می‌توان پیشنهادهایی را برای بهبود فرایند اخذ رضایت آگاهانه در محیط‌های درمانی مطرح کرد که از آن جمله می‌توان به: ایجاد تغییر در محتوای آموزش پزشکی، بهسازی محیط درمانی و فرهنگ‌سازی اشاره کرد.
یافته‌های این پژوهش و پیشنهادهای ارائه‌شده بر اساس آن می‌توانند در بهبود وضعیت اخذ رضایت انجام اعمال پزشکی از کودکان به شکلی آگاهانه، مؤثر واقع شوند.