بزرگنمايي:

آریا بانو - علل ایجاد انقباض عضلانی و نحوه تسکین آن‌ها
٥٣
٠
تبیان / تجربه گرفتگی عضله می‌تواند ناراحت‌کننده و آزاردهنده باشد؛ اما چه عواملی موجب ایجاد گرفتگی عضلات می‌شود؟ و آیا این گرفتگی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلی در وضعیت سلامتی باشد؟
گرفتگی عضلانی، انقباض غیرارادی فیبرهایی است که عضله را تشکیل می‌دهند. اعصاب، فیبرهای عضلانی را کنترل می‌کنند. وقتی چیزی عصب را تحریک می‌کند و یا به آن آسیب می‌زند، باعث می‌شود فیبرهای عضلانی منقبض شوند و در نتیجه دچار گرفتگی شوند. فرد غالباً می‌تواند این گرفتگی‌ها را در زیر پوستش مشاهده و یا احساس کند.
در این مقاله، تعدادی از علل گرفتگی عضلات را بررسی می‌کنیم. اغلب آن‌ها بی‌ضرر هستند؛ اما تعدادی هم جدی‌ترند. ما همچنین نکاتی را در مورد چگونگی درمان و پیشگیری از گرفتگی عضلات مطرح می‌کنیم.
علل رایج گرفتگی عضلانی
گرفتگی عضلانی که گاهی پیچ‌خوردگی عضلات هم نامیده می‌شود دلایل زیادی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
فعالیت بیش از حد
وقتی فرد با شدت زیاد و یا به مدت طولانی ورزش می‌کند، ممکن است دچار گرفتگی عضلات شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این گرفتگی عضلانی بعد از ورزش ممکن است به دو دلیل اتفاق بیفتد:
- اولاً ورزش می‌تواند منجر به خستگی عضلانی شود و خستگی عضلانی نیز باعث ایجاد پیچش و گرفتگی در فیبرهای عضلات پرکار شود.
- ثانیاً، ورزش ممکن است به دلیل تعریق، باعث عدم تعادل الکترولیت‌ها شود و همان‌طور که می‌دانیم الکترولیت‌ها در انقباض عضلات نقش دارند. فقدان الکترولیت‌ها در فیبرهای عضلانی می‌تواند موجب انقباض عضلانی شود.
انقباض عضلانی در بازوها و پاها از رایج‌ترین گرفتگی‌هایی است که به دلیل ورزش بیش از حد به وجود می‌آید. ماهیچه‌های پرکار در فعالیت بدنی به احتمال زیاد دچار خستگی می‌شوند که بسته به نوع تمرین، می‌تواند شامل ماهیچه ساق پا، ران یا ماهیچه‌ی دوسر بازو باشد.
اعصاب برای انتقال پیام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D نیاز دارند. کمبود ویتامین D میتواند باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود
نداشتن خواب کافی
مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال‌دهنده‌های عصبی در انتقال اطلاعات از مغز به اعصاب کنترل‌کننده انقباض عضلات نقش دارند.
کمبود خواب می‌تواند بر نحوه عملکرد گیرنده‌های انتقال‌دهنده عصبی تأثیر بگذارد. بدین ترتیب که توانایی مغز در ارسال این سیگنال‌ها کاهش می‌یابد و این عارضه می‌تواند منجر به ارسال سیگنال‌های اضافی به فیبرهای عضلانی و در نتیجه موجب انقباض عضلانی شود.
گرفتگی عضلات ناشی از خستگی بیشتر در پلک‌ها دیده می‌شود.
دریافت زیاد کافئین
نوشیدن زیاد قهوه، چای یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا که حاوی کافئین هستند ممکن است باعث گرفتگی یا پیچ‌خوردگی عضلات شوند. کافئین به عنوان یک ادرارآور خفیف عمل می‌کند، بنابراین اگر زیاد بنوشید، بیشتر در معرض دهیدراته شدن بدن قرار می‌گیرید و همان‌طور که در ادامه توضیح داده می‌شود، کم آبی بدن می‌تواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.
کافئین همچنین می‌تواند مانع جذب برخی مواد مغذی و الکترولیت‌ها شود، به این ترتیب املاح منیزیم، پتاسیم و ویتامین D که برای جلوگیری از گرفتگی عضلات لازم هستند، به درستی جذب نمی‌شوند.
کافئین یک ماده محرک است و هنگامی که یک فرد بیش از حد از آن استفاده کند، می‌تواند باعث گرفتگی عضلات در هر قسمتی از بدن شود.
کمبود کلسیم
بدن برای پشتیبانی از عملکرد مناسب عضلات به کلسیم نیاز دارد. کمبود کلسیم می‌تواند موجب گرفتگی عضلات شود. کمبود کلسیم به عنوان هیپوکلسمی شناخته می‌شود.
افراد می‌توانند کلسیم را از محصولات لبنی، لوبیای سویا، توفو، آجیل و سبزیجات برگ‌دار دریافت کنند.
کمبود منیزیم
منیزیم نیز در سالم نگه داشتن اعصاب و ماهیچه‌ها نقش مهمی دارد. این ماده‌ی معدنی با انتقال کلسیم در غشاهای سلولی به پشتیبانی از عملکرد اعصاب و عضلات کمک می‌کند.
کمبود منیزیم می‌تواند موجب گرفتگی عضلات در هر نقطه از بدن، از جمله صورت شود. کمبود منیزیم به عنوان هیپومنیزیمی شناخته می‌شود.
علل کمبود منیزیم عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی ضعیف
- اسهال
اگر افراد به کمبود منیزیم توجه نکنند، ممکن است این مشکل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد.
کمبود ویتامین D
اعصاب برای انتقال پیام از عضلات به مغز و از مغز به عضلات به ویتامین D نیاز دارند. کمبود ویتامین D میتواند باعث ضعف و گرفتگی عضلات شود.
دلایل کمبود ویتامین D شامل عدم قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب و رژیم غذایی ضعیف است.
کم آبی بدن
75 درصد حجم ماهیچه را آب تشکیل می‌دهد. آب همچنین به انتقال مواد مغذی و مواد معدنی به عضلات به منظور حمایت از عملکرد آن‌ها کمک می‌کند. بنابراین هنگامی که یک فرد به اندازه کافی آب نمی‌نوشد، ممکن است بدنش دچار کم آبی شود و این دهیدراته بودن نیز می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود.
استرس و اضطراب
تجربه استرس روانی یا اضطراب زیاد ممکن است باعث افزایش فشار به عضلات شود و این عارضه می‌تواند به گرفتگی عضلانی منجر شود.
هنگامی که سیستم استرس ما فعال می‌شود، بدن برای مقابله با خطر قریب‌الوقوعی آماده می‌شود. در پاسخ به این خطر (خواه این استرس برای رویارویی با یک خرس باشد و یا استرس ناشی از کار) سیستم عصبی ما بی‌نظم رفتار می‌کند. از آنجا که تکانه‌های عصبی ما وظیفه کنترل عضلات را بر عهده دارند، جای تعجب نیست که استرس می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود.
انقباضات عضلانی ناشی از استرس می‌تواند در هر نقطه از بدن رخ دهد.
مصرف برخی داروهای خاص
مصرف برخی از داروهای خاص می‌تواند منجر به گرفتگی عضلانی غیرارادی شود. این واکنش ممکن است یک عارضه جانبی یا به دلیل تداخل با داروهای دیگر باشد.
از این بین می‌توان به داروهای ضدافسردگی و داروهایی که برای کنترل فشارخون استفاده می‌شوند اشاره کرد. برخی از داروهای ضدافسردگی اثر تحریکی دارند و این می‌تواند باعث انقباض غیرارادی فیبرهای عضلانی شود، در حالی که داروهای فشارخون می‌توانند بر تعادل الکترولیت‌ها تأثیر بگذارند.
افراد بهتر است هنگام مصرف داروی جدید و مشاهده‌ی این مشکل در مورد عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن با پزشکشان صحبت کنند.
دیگر دلایل ایجاد گرفتگی عضلات
اگرچه انقباض عضلانی اغلب بی‌ضرر است، اما بعضی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی برای سلامتی باشد، به عنوان مثال، کسانی که از بیماری‌های کلیوی و اعصاب رنج می‌برند. شرایط جدی‌تری که می‌تواند باعث پیچ‌خوردگی عضلات شود عبارت‌اند از:
- مولتیپل اسکلروزیس یا همان ام‌اس: این وضعیت بر مغز و نخاع تأثیر می‌گذارد و در نتیجه ممکن است علائمی در بدن ایجاد شود. تعادل، احساس، حرکت و بینایی فقط بعضی از مناطق هستند که می‌توانند تحت تأثیر قرار بگیرند.
- دیستروفی عضلانی: این مشکل طیف وسیعی از شرایطی را در بر می‌گیرد که به مرور زمان باعث ضعیف شدن عضلات می‌شوند.
- سندرم ایساک: این یک بیماری نادر است که می‌تواند باعث پیچ‌خوردگی، سفتی و گرفتگی عضلات شود.
- عصب نخاعی تحت فشار: این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌هایی که عصبی را احاطه کرده‌اند، فشار زیادی به آن وارد می‌کنند. این عارضه می‌تواند در قسمت‌های پشت، پا، دست و سایر مناطق بدن رخ دهد و باعث درد، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی و ضعف شود.
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: این وضعیت یک گروه از بیماری‌های عصبی و نادر است که به طور عمده بر سلول‌های عصبی تأثیر می‌گذارد.
- لوپوس: لوپوس یک بیماری خودایمنی است که می‌تواند طیف وسیعی از علائم را در مناطقی از جمله مفاصل، مغز، کلیه‌ها و پوست ایجاد کند. لوپوس هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به اندام‌ها و بافت‌های خود حمله کند.
- سندرم خوش‌خیم پرش عضلات: این سندروم یک اختلال عصبی است که باعث گرفتگی عضلات در مناطقی از بدن از جمله چشم، دست، انگشتان دست، ران و ساق پا می‌شود.
- دیستونی: این یک اختلال حرکتی عصبی است که می‌تواند در صورت صحیح نبودن سیگنال‌ها از مغز باعث اسپاسم دردناک عضلات شود.
- بیماری نورون حرکتی: این نیز یک دسته از بیماری‌هایی است که بر نخاع و اعصاب مغز تأثیر می‌گذارد و در آن رسیدن پیام‌های عصب حرکتی به ماهیچه‌ها متوقف شده و می‌تواند علائمی از جمله سفتی و ضعف را ایجاد کند.
چه موقع باید در رابطه با گرفتگی عضلات به پزشک مراجعه کرد؟
شما باید با پزشکتان این مسئله را در میان بگذارید اگر:
1- انقباض عضلاتتان بیش از 2 هفته طول کشیده است.
2- گرفتگی‌های عضلانی در بیشتر از یک جای بدنتان مشاهده می‌شود.
3- در منطقه‌ی تحت تأثیر احساس ضعف هم می‌کنید.
4- فکر می‌کنید ممکن است دارویی باعث ایجاد این مشکل شده باشد.
درمان و پیشگیری از گرفتگی عضلانی
- به رژیم غذایی خود توجه کنید: یک رژیم متعادل حاوی غذاهای غنی از کلسیم، پتاسیم و منیزیم به راحتی می‌تواند از گرفتگی عضلات جلوگیری و به درمان آن کمک کند.
- هیدراته بمانید: نوشیدن آب کافی، به ویژه هنگام ورزش که مایعات بیشتری از طریق تعریق و تنفس از بین می‌رود، بسیار مهم است. توصیه می‌شود روزانه حدود 8 یا 9 لیوان آب و مایعات بنوشید. آب طعم دار از بهترین گزینه‌هاست.
- مصرف کافئین را کاهش دهید: اگر کم کردن قهوه برایتان سخت است از انواع بدون کافئین آن استفاده کنید. چای‌های گیاهی جایگزین‌های بسیار خوبی هستند.
- بیشتر بخوابید: سعی کنید حداقل 8 ساعت خواب شبانه داشته باشید.
- استرستان را کنترل کنید: ورزش، مدیتیشن یا تکنیک‌های تنفسی از روش‌های خوب مدیریت استرس هستند.
- ملایم‌تر ورزش کنید: اگر در طول ورزش دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید، به احتمال زیاد تمرینات شما بیش از حد شدید است. بنابراین شاید لازم باشد آن را با یک فعالیت ملایم جایگزین کنید و یا حداقل مدت زمانی که برای انجام یک تمرین شدید صرف می‌کنید را کاهش دهید.