بزرگنمايي:

آریا بانو - تمکین نکردن زن چه تبعاتی دارد؟
٣١٠
٠
دنیای اطلاعات / نشوز در اصطلاح حقوقی نافرمانی یکی از زوجین است. در فقه اسلامی هم نافرمانی زوج و عدم ایفای وظایف زناشویی از ناحیه او نشوز نامیده می شود. هرگاه نافرمانی و وظیفه نشناسی از هر دو طرف باشد ، آن را شقاق نامیده اند. ولی در حقوق امروز نشوز را معمولا برای نافرمانی زن به کار می برند.
هرگاه زن نسبت به وظایف زناشویی تمکین نکند و ناشزه باشد ، شوهر می تواند به دادگاه مراجعه کرده، الزام زن را به تمکین بخواهد. در این صورت او نمی تواند از شوهر مطالبه نفقه کند. ماده 1108 قانون مدنی می گوید: “هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود”. بنابر این اگر زن مانع مشروع و عذر موجهی در عدم تمکین داشته باشد ، حق وی نسبت به نفقه ساقط نخواهد شد. مثلا اگر زن به علت خطری که از جانب شوهر متوجه اوست از ماندن در خانه شوهر خودداری کند، یا به علت ابتلای شوهر به امراض مقاربتی از رابطه جنسی با او امتناع نماید، این امتناع مانع حق نفقه نخواهد بود.
آثار عدم تمکین زن
پس از وقوع عقد ازدواج ما بین زوجین، زوج مکلف به تامین مسکن مشترک و تهیه لوازم و وسایل زندگی مشترک می باشد. در صورت تامین نیازهای اولیه زن توسط شوهر، زن نیز به ملزم به داشتن حسن معاشرت و انجام وظایف زناشویی به نحو متعارف و در چارچوب قانون و اخلاق، می‌باشد. رکن خانواده بر اساس ارتباط بین همسران و فرزند یا فرزندان است و حد اعلای رابطه بین زوجین، رابطه جنسی صمیمی و بر مبنای عشق تعریف می‌شود. اما گاهی بنا به دلایلی، رابطه جنسی بین زن و مرد، با مشکل مواجه شده و یکی از طرفین یا هر دوی آنها، تمایلی به ایجاد این رابطه ندارند و این موجب بروز اشکالاتی در رابطه زناشویی می شود. آثار حقوقی عدم تمکین و ارتباط آن با مهریه، چگونگی اجرای حکم الزام به تمکین زن، ناشزه بودن زن (نشوز زن یعنی بغض و سرکشی او به شوهر خود و اینکه او از اطاعت شوهر خود سرباز می‌زند و از مطیع بودن او کنار می کشد) و غیره از موضوعات مطرح شده می‌باشد.
تمکین زوجه به چه معناست؟
بعد از انعقاد عقد نکاح به طور صحیح، رابطه زوجیت بین طرفین برقرار می‌شود و هر کدام از زن و مرد در برابر هم حقوق و تکالیفی را عهده دار می شوند. به محض عقد نکاح، شوهر باید به زن نفقه بپردازد و در مقابل زن وظیفه دارد از شوهر تمکین کند. تمکین در لغت به معنی مالک گردانیدن و ثابت نمودن می‌باشد. معنی تمکین به صورت عام یعنی رعایت اخلاق حسنه و قانون در زندگی زناشویی بوده و زن حق ندارد در غیر از مواردی که شرط به تعیین مسکن و محل زندگی توسط وی شده باشد، از حضور و زندگی مشترک در محل مورد نظر همسر امتناع ورزد. در غیر این صورت، مرد می توان به دلیل عدم تمکین وی، در دادگاه خانواده طرح دعوا نماید.
عواقب و تبعات عدم تمکین
– عدم استحقاق نفقه
در صورت عدم تمکین زن، بدون اثبات عذر موجه و یا دلیل شرعی و قانونی، مرد تکلیفی جهت پرداخت نفقه به همسرش ندارد و زن از دریافت نفقه محروم خواهد شد. عدم تمکین زن به دلیل استفاده از حق حبس و تسلیم نشدن جهت رابطه جنسی تا قبل از دریافت مهریه ای که حال و عند المطالبه است از این قاعده مستثناء می‌باشد.
– عدم تمکین زوجه و ازدواج مجدد مرد
در صورت عدم تمکین زن از مرد و همچین صدور حکم قطعی الزام به عدم تمکین توسط زن، دادگاه خانواده در صورت درخواست مرد، اجازه ازدواج مجدد مرد را صادر خواهد کرد.
– محرومیت زن از تنصیف دارایی
اثر حقوقی سوم که برای عدم تمکین خاص و عام زن از مرد وجود دارد، پذیرش دادخواست طلاق از سوی مرد توسط دادگاه و محرومیت زن از تملک نصف دارایی مرد می باشد. چرا که در صورتی نصف اموال در دادخواست طلاق از سوی زوج به زوجه داده می شود که دلیل طلاق، تخلف و سوء رفتار زن نباشد. در سندهای ازدواج دوازده شرط ذکر شده است که بند الف آن مرتبط با تنصیف اموال است. در این بند آمده است که اگر شوهر درخواست طلاق کند و دادگاه تشخیص دهد تقاضای طلاق از تخلف زن از وظایف زناشویی یا سوء اخلاق و رفتار وی نبوده مرد موظف است از یک تا 50 درصد دارایی خود را که در ایام زندگی مشترک زناشویی به دست آورده است یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زن منتقل کند.
مصادیق عدم تمکین زن
انتخاب شغل مغایر با شئون خانوادگی، داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی، عدم زندگی در محل تعیین شده توسط شوهر، خروج از منزل بدون اجازه و اطلاع شوهر، داشتن روابط نامناسب در محل کار و عدم توجه به تذکرات همسر و مسائلی از این دست می‌تواند در زمره موارد عدم تمکین عام از همسر و موجبی برای اثبات تقصیر و ناشزه بودن زن باشد.
اثبات عدم تمکین زوجه
در مرحله اول که زوجه نسبت به ترک منزل مشترک اقدام می‌نماید، بهترین روش صحبت با وی و متقاعد کردن جهت رعایت حقوق و تکالیف می باشد. معمولا نتیجه مذاکرات اصلاحی، مثبت بوده و زوجه به زندگی مشترک باز می‌گردد. در صورت عدم سازش، می توان با واسطه نمودن یکی از ریش سفیدان فامیل نسبت به صلح و سازش اقدام نمود و در غیر این صورت، با ارسال اظهارنامه قانونی به نشانی که زوجه ساکن می باشد، به نحو دوستانه تکالیف وی را یادآوری نموده و در صورت عدم رعایت توسط زوجه می توان از طریق دادگاه خانواده، نسبت به ارائه دادخواست الزام زوجه به تمکین خاص و عام، موضوع را پیگیری نمود. در صورت صدور حکم قطعی مبنی بر الزام زوجه به تمکین و عدم اجرای رای توسط وی، می توان از دادگاه خانواده درخواست صدور اجازه ازدواج مجدد و صدور حکم طلاق زوجه را درخواست نمود.
ماده قانون های مرتبط با عدم تمکین
– ماده 1108 قانون مدنی
مطابق قانون ماده 1108 قانون مدنی، تنها ضمانت اجرایی موثر برای تخلف از وظیفه تمکین زوجه در قبال زوج، عدم استحقاق وی نسبت به نفقه عنوان شده است. این ماده مقرر می‌دارد: چنانچه زن از وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. البته باید دانست در مواردی که زوجه در عدم تمکین، عذر موجه دارد، استحقاق نفقه را از دست نمی‌دهد.
– ماده 642 قانون مدنی
طبق ماده 642 قانون مدنی دو ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت نفقه مطرح گردیده است. اولی در ماده 1130 که در آن حق طلاق را برای زوجه پیش بینی نموده است و دومی در ماده 1205 که در آن به دادگاه اجازه داده شده است از اموال زوج برای تامین نفقه زوجه برداشت نماید. ملاحظه می‌شود که سه ضمانت اجرایی مهم برای تکلیف به عدم پرداخت نفقه وجود دارد ولی از جانب زوجه تکلیف به تمکین با ضمانت اجرایی مناسبی توام نیست. اگر عدم تمکین زوجه را نوعی فعل حرام تلقی نماییم، ممکن است زن چنانچه علناً از تمکین سرباز زند، مشمول مجازات های مندرج در ماده 638 قانون مجازات اسلامی نیز بشود.