بزرگنمايي:

آریا بانو - درباره مناقصه و مزایده بیشتر بدانیم
٢٦
٠
خراسان / صفحه‌های بیشتر روزنامه‌ها را که ورق بزنید، حتما ستون‌های کوچکی را مشاهده کرده اید که روی آن‌ها نوشته شده است «آگهی مزایده» یا «آگهی مناقصه». این روزها در گوشه و کنار سایت‌های خبری هم تبلیغ‌هایی با همین موضوع، کم نیستند. در این بین، همه‌ ما اطلاعات مان از مزایده و مناقصه به این خلاصه می شود که مزایده چیزی است شبیه حراجی و مناقصه هم یعنی پرداخت کمترین هزینه در ازای انجام کارها و فقط همین! خیلی‌هایمان به راحتی از کنار آن می‌گذریم و هیچ وقت درباره این دو اصطلاح اقتصادی نمی‌پرسیم. در صورتی که مزایده و مناقصه برای خیلی از آدم‌ها، شرکت‌ها و ادارات یک اتفاق مهم است و آشنایی با مفهوم هرکدام از این دو اصطلاح، مهم و کاربردی است. در زندگی سلام امروز یک پرونده کاربردی درباره همین دو اصطلاح مهم و کمتر شناخته شده ارائه کرده ایم. اگر می‌خواهید بدانید که چطور می‌توانید در مزایده‌ها و مناقصه‌ها شرکت کنید، ادامه این مطلب را بخوانید.
مناقصه و مزایده به زبان ساده
مناقصه عبارت است از برگزاری رقابت برای خرید کالا یا خدمات مورد نیاز. شرکت‌ها برای انجام کارشان باید از متخصص همان زمینه استفاده کنند و برای این‌که به سود بیشتری برسند باید کمترین میزان دستمزد یا هزینه را پرداخت کنند. بنابراین آگهی مناقصه می‌دهند تا کسانی که می‌توانند کارشان را انجام دهند، دستمزد پیشنهادی‌شان را اعلام کنند. بعد از آن شرکت تمام ارقام پیشنهادی را بررسی می‌کند و کسی که کمترین دستمزد را پیشنهاد داده باشد، برنده مناقصه است و انجام کار به او واگذار می‌شود. مزایده هم نوعی حراجی است که در آن فروش کالایی را به رقابت می‌گذارند. مزایده فقط به این شکل نیست که در روزنامه آگهی بدهند و بعد هم به قیمت‌های پیشنهادی رسیدگی کنند. مزایده به دو صورت انجام می‌شود؛ حضوری و کتبی. مزایده حضوری تقریبا همان حراجی خودمان است، شبیه چیزی که در سریال‌های خارجی می بینیم. یعنی چند نفر جمع می‌شوند، هرکدام قیمت پیشنهادی‌اش را می‌گوید و مجری تا سه می‌شمارد. اگر فرد دیگری پیشنهاد بهتری نداشت دارایی متعلق به همان کسی می‌شود که بالاترین رقم را پیشنهاد داده است اما مزایده‌ها و مناقصه‌ها معمولا با تشریفات خاصی انجام می‌شوند. یعنی شرکت‌ها به جای این‌که مزایده را به صورت حضوری انجام دهند، تمام فرایند اداری و برگزاری مزایده و مناقصه را به صورت رسمی برگزار می‌کنند تا مراسم، اعتبار بیشتری داشته باشد.
چهار گام مهم برای شرکت در مزایده یا مناقصه
برای شرکت در مناقصه یا مزایده، اول از همه باید یک روزنامه‌خوان حرفه‌ای باشید و پس از آن فردی دقیق و صبور
اگر قبلا یا بعد از خواندن مطالب این پرونده به ذهن‌تان خطور کرده است که در یک مناقصه یا مزایده شرکت کنید، برای تحقق بخشیدن به این هدف چند توصیه می کنیم.
آگهی‌ها را پیدا کنید
برای شرکت در مناقصه یا مزایده، اول از همه باید یک روزنامه‌خوان حرفه‌ای باشید! طبق قانون، شرکت‌ها و موسسات دولتی برای این‌که فعالیتی به شکل مزایده‌ای یا مناقصه‌ای انجام دهند باید آگهی مربوط به آن را در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر کنند اما شرکت‌های خصوصی اگر مایل بودند، می‌توانند آگهی بدهند و شرایط و قوانین شرکت در آن را اعلام کنند. شما هم برای این‌که از آگهی‌ها باخبر شوید لازم است چند روزی صفحات روزنامه را زیر و رو کنید. البته اگر می‌خواهید در مناقصه‌ها شرکت کنید راه دیگری هم وجود دارد. شما می‌توانید در سایت اداره مناقصات کشور به آدرس www.iets.mporg.ir ثبت نام کنید و از آگهی‌های مناقصه در تمام روزنامه‌های سراسر کشور مطلع شوید و بهترین‌های آن را گلچین کنید.
همه جوانب را بسنجید
قدم دوم این است که اطلاعات صحیح و کاملی درخصوص هر معامله به دست بیاورید. یعنی بفهمید که اصلا شرایط شرکت در مناقصه یا مزایده را دارید؟ می‌توانید در آن شرکت کنید؟ می‌توانید تعهدات آن را انجام دهید؟ مبلغ ضمانت شرکت در آن چقدر است و اصلا این مقدار را دارید و ... . این اطلاعات کافی فقط درباره شرکت در مناقصه و مزایده و انجام تعهدات آن نیست. مثلا اگر بخواهید در مناقصه‌ای شرکت کنید باید تمام جوانب کار را بررسی کنید؛ تمام هزینه‌های انجام آن را در نظر بگیرید و بعد دستمزدتان را پیشنهاد دهید. اگر رقم پایینی را برای مناقصه پیشنهاد دهید به احتمال زیاد برنده می‌شوید، اما اگر بدشانسی بیاورید و قیمت لوازمی که برای انجام کارتان استفاده می‌کنید بیشتر شود ضرر می‌کنید. پس قبل از این‌که فرم شرکت در مزایده و مناقصه را پر کنید حداقل یک بار قوانین آن را بخوانید یعنی با بالاترین میزان اطلاعات وارد مناقصه یا مزایده شوید. بهتر است فهرستی از شرایط شرکت در مزایده یا مناقصه را تهیه کنید و هرکدام از شرایطی را که می‌توانید متعهد شوید، مشخص کنید. اگر می توانید شروط مهم آن را موبه مو اجرا کنید رقم مد نظرتان را پیشنهاد دهید.
دو یا سه پاکت جداگانه آماده کنید
اگر با شرایط شرکت در مزایده یا مناقصه مشکلی نداشتید، دست به کار شوید و مدارک مورد نیاز را به همان آدرسی که در آگهی آمده، تحویل دهید. حواس‌تان باشد که بیشتر مزایده‌ها و مناقصه‌ها تمدید نمی‌شوند. پس مهلت زیادی برای تصحیح یا تکمیل مدارک ندارید. دقت کنید از رقبایتان عقب نمانید. برای شرکت در هر مناقصه‌ باید دو یا سه پاکت جداگانه به شرکت تحویل دهید. پاکت اول همان مبلغ ضمانت است که معمولا 5 درصد از مبلغ کل مزایده یا مناقصه است، پاکت دوم پیشنهاد رقم مورد انتظار شماست اما پاکت سوم فقط برای مناقصه ارائه می‌شود. این پاکت پیشنهاد فنی و بازرگانی به شرکت مناقصه گذار است و به وسیله آن درباره کیفیت لوازمی که برای انجام کارتان استفاده می‌کنید، نیروی متخصصی که دارید و ... توضیح می‌دهید. این پاکت را کمیته فنی و بازرگانی شرکت مناقصه گذار بررسی می‌کند. زمانی که در مناقصه شرکت می‌کنید برنده شدن شما صرفا به این نیست که کمترین دستمزد را پیشنهاد دهید و کیفیت کار و نحوه انجام آن هم اهمیت دارد. سازمان‌های بزرگ فهرستی از رتبه بندی شرکت‌ها یا اشخاص دارند و جایگاه شرکت کننده‌ها در این فهرست تاثیر زیادی دارد.
حالا نوبت صبر است!
تا این‌جای کار شما مهم‌ترین قسمت برنامه را انجام دادید و حالا باید گوش به زنگ باشید تا از نتیجه بازکردن قیمت‌های پیشنهادی باخبر شوید. معمولا برای هر پروژه دو برنده اعلام می‌شود. ابتدا از اولین برنده دعوت می‌شود و در صورتی که برنده اول حاضر به امضای قرارداد نباشد وجه ضمانت مزایده یا مناقصه به نفع شرکت ضبط می‌شود و آن‌ها سراغ نفر دوم می‌روند اما اشتباه نکنید! اگر برنده دوم هم حاضر به عقد قرارداد نباشد نفرات بعدی در نوبت نیستند! چون طبق قانون مزایده و مناقصه در صورتی که دومین برنده هم برای عقد قرارداد حاضر نشود شرکت باید فرایند مزایده و مناقصه را منحل و دوباره آن را تکرار کند. یادتان باشد این‌که مناقصه یا مزایده‌ای به دور دوم کشیده شود به نفع شماست. چون از رقم‌های پیشنهادی شرکت کننده‌های دیگر باخبر می‌شوید و برای دومین مرحله با پیشنهاد بهتری وارد مزایده و مناقصه می‌شوید.
آشنایی با انواع مناقصه
مناقصه ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. اگر بخواهیم از منظر مراحل بررسی، مناقصه ها را دسته‌بندی کنیم؛ به دو دسته یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای تقسیم خواهند شد. اگر مناقصات را از دیدگاه روش‌های دعوت و اعمال محدودیت حضور مناقصه‌گران بررسی کنیم، به دو دسته‌ عمومی و محدود تقسیم می‌شوند اما این موارد چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
مناقصات یک مرحله‌ای:در این نوع از مناقصه پس از این‌که مناقصه‌گران پیشنهادهای خود را اعلام می‌کنند، در همان روز پاکت‌های حاوی پیشنهادهای مناقصه‌گران باز و بررسی می‌شود. سپس در همان جلسه برنده مناقصه در بین عموم مناقصه‌گران اعلام می‌شود و نیازی به بررسی ثانویه پیشنهادها توسط تیم فنی نیست.
مناقصات دو مرحله‌ای:در مناقصات دو مرحله‌ای، اگر مناقصه‌گذار لازم بداند، یک تیم فنی تشکیل می‌شود و پس از ارائه تمامی پیشنهاد‌های مناقصه‌گران، پیشنهاد‌ها از سوی تیم فنی بررسی می‌شود. پس از بررسی تیم فنی، بهترین پیشنهاد انتخاب و برنده اعلام می‌شود.
مناقصات عمومی:در مناقصات عمومی، مناقصه‌گذار با فراخوان به روش‌های مختلف از جمله انتشار آگهی در روزنامه‌ها، اینترنت و ... به دعوت از مناقصه‌گران می‌پردازد. این نوع مناقصه شرکت‌کنندگان بیشتری خواهد داشت و برای اعلام برنده به زمان بیشتری نیاز است. از این‌رو احتمال ارائه بهترین خدمات یا کالا با پایین‌ترین قیمت بیشتر خواهد بود.
مناقصات محدود:در مناقصات محدود، مناقصه‌گذار به دلایل مختلف و منطقی قصد اعمال محدودیت در شرکت‌کنندگان را دارد. به همین دلیل فراخوان برای مناقصات محدود، عمومی و به صورت درج آگهی در روزنامه‌ها و اینترنت نیست بلکه مناقصه‌گذار افراد دارای صلاحیت و شایستگی را انتخاب و برای آن‌ها دعوت نامه شرکت در مناقصه ارسال می‌کند.
آیا می‌توان از مزایده و مناقصه پول در آورد؟
پاسخ‌هایی به متداول‌ترین سوالات درباره مزایده و مناقصه و چند نکته تستی برای شرکت در چنین رقابتی که به دردتان خواهد ‌خورد
موفقیت در هر زمینه‌ای به تجربه نیاز دارد و برای این‌که از زیر و بم مزایده و مناقصه هم سر در بیاورید باید چندبار با کمی اطلاعات اولیه دلتان را به دریا بزنید و آن را تجربه کنید، اما این‌جا به طور خلاصه به ذکر چند نکته می پردازیم. نکاتی که حاصل تجربیات چند استاد اقتصادی است که با آن ها به گفت و گو پرداختیم و حتما برای‌تان جالب خواهد بود.
آیا می‌توانیم از مزایده و مناقصه پولی در بیاوریم؟
شاید همین اول بپرسید آیا می‌توانیم از مزایده و مناقصه پولی در بیاوریم؟ پاسخ روشن است. بله! البته به شرط این‌که تجربه کسب کنید. در واقع مزایده و مناقصه یک فعالیت برد- برد است و بیشتر اوقات برای هردو طرف خریدار و فروشنده سود دارد. فرض کنید شرکتی می‌خواهد انجام خدمتی را به کسی یا موسسه‌ای واگذار کند. به جای این‌که آن را به یکی از نیروهای خود بسپارد تا برایش بفروشد مناقصه برگزار می‌کند تا با کمترین هزینه و بالاترین کیفیت کارش را انجام دهد. حالا از سوی دیگری به ماجرا نگاه کنید. کسی که در مناقصه شرکت می‌کند قرار نیست پایین‌ترین رقم را پیشنهاد دهد تا برنده شود و دست آخر ضرر کند. اول حساب و کتاب می‌کند تا هزینه انجام تعهداتش را به دست بیاورد و بعد به این فکر می‌کند تا چه دستمزدی را پیشنهاد دهد که هم برای خودش به صرفه باشد و هم برنده شود. هرموقع به یک جمع‌بندی رسید رقم دلخواهش را اعلام می‌کند.
دنبال ارزان‌ترین جنس‌ها باشیم؟
نکته بعدی این‌که شرکت در مناقصه و مزایده اصلا به این معنی نیست که هرکالایی را می‌توانید به پایین‌ترین قیمت بخرید. وقتی از مزایده و به نوعی حراجی صحبت می‌کنیم دنبال ارزان‌ترین چیزها نباشید. چون خیلی وقت‌ها کالاهای لوکس و گران‌بها را به روش مزایده‌ می‌فروشند تا درآمد بیشتری کسب کنند.
به متن آگهی‌ها اعتماد کنیم؟
از آن‌جایی که در مزایده‌ها و مناقصه‌های دولتی آگهی دادن در روزنامه‌های کثیرالانتشار الزامی است، سازمان‌ها برای این‌که رفع تکلیف کنند آگهی کوچکی منتشر می‌کنند. مطمئنا یک آگهی ریز و کوچک، اطلاعات کافی از شرایط شرکت در آن را پوشش نمی‎دهد. پس لازم است خودتان به پایگاه اطلاع‌رسانی یا روابط عمومی شرکت‌ها مراجعه کنید تا از زیر و بم قوانین شرکت در مزایده و مناقصه سر در بیاورید. البته شرکت‌های خصوصی از نظر این‌که آگهی مناقصه و مزایده بدهند الزامی ندارند اما از این نظر که هرچه متقاضی بیشتر باشد احتمال این که دارایی‌شان را به قیمت بالاتری بفروشند، بیشتر می شود آگهی می‌دهند اما باز هم حواس‌تان باشد تا خودتان پیگیری کنید و مدام به سایت شرکت‌ها، روزنامه‌ها و پایگاه های انتشار آگهی مزایده و مناقصه سر بزنید و از آگهی‌ها و اطلاعیه‌ها باخبر شوید. اتفاقا اگر در مزایده شرکت‌های خصوصی و کوچکی شرکت کنید که آگهی های زیادی نمی‌دهند و آن را رسانه‌ای نمی‌کنند هم شانس بیشتری برای برنده شدن دارید و هم سود بیشتری به دست می‌آورید.
برای این کار باید یک شرکت به نام خودمان ثبت کنیم؟
شرکت در مزایده معمولا تشریفات کمتری دارد. فقط با ارسال پاکت ضمانت مزایده می‌توانید در آن شرکت کنید اما برای مناقصه طبق آیین‌نامه شرکت‌های دولتی و بعضی از شرکت‌های خصوصی شاید لازم باشد در قالب یک شرکت ثبت شده وارد کار اقتصادی شوید. قبلا هم گفتیم که برخی شرکت‌ها برای اعلام نفرات برنده از فهرست رتبه‌بندی‌ شرکت‌ها استفاده می‌کنند. در این فهرست تمام شرکت‌ها و موسساتی که کار مرتبط با موضوع مناقصه انجام می‌دهند براساس کیفیت انجام کارشان رتبه بندی می‌شوند و اشخاص حقوقی با رتبه‌های بالاتر، شانس بیشتری برای برنده شدن دارند. یعنی اگر بخواهید به عنوان یک شخص حقیقی در بعضی از مناقصه‌ها شرکت کنید که حریفان‌تان همگی به عنوان یک شرکت ثبت شده هستند و کارنامه درخشانی دارند احتمالا یا نمی‌توانید ثبت‌نام کنید یا هیچ شانسی برای برنده شدن ندارید. راه بهتری برای اطلاع از آیین نامه‌ها و قوانین شرکت در مزایده‌ها هم وجود دارد. اگر می‌خواهید در مزایده‌ها و مناقصه‌های دولتی شرکت کنید بهتر است کتاب «آیین نامه شرکت در معاملات دولتی»، بخش مناقصه را بخوانید. اگر هم می‌خواهید در مزایده یا مناقصه های شرکت‌های خصوصی وارد شوید باید آیین‌نامه‌ها و قوانین خود شرکت‌ها را مطالعه کنید.
منابع: گفت‌وگو با محمد آذری، استاد دانشگاه و دکترسیدمحسن حسینی پویا، دبیر کمیسیون حقوقی و عضو کمیسیون اقتصادی شورای‌شهرمشهد و سایت مرکز اسناد مناقصات کشور