بانو نیوز - فرسودگی و کمبود تجهیزات آزمایشگاهی معضل قدیمی دانشگاه هاست اما به دلیل عدم تخصیص های لازم بودجه ای، این موضوع تبدیل به گلایه اصلی جامعه دانشگاهی شده است.

به گزارش بانو نیوز ،گروه دانش و فناوری، زهرا ساختمانیان: تجهیزات فرسوده و مستهلک آزمایشگاهی دانشگاه های کشور چالش و معضل جدی در حوزه علمی و پژوهشی بشمار می رود چراکه بدون وجود تجهیزات، تحقیق و پژوهش که رگ حیات جامعه دانشگاهی است، خشکیده خواهد شد.
در سال 96 بودجه دانشگاه های کشور به صورت میانگین حدود 13.5 درصد رشد داشت که این میزان برای دانشگاه های برتر کشور 9 تا 10 درصد بوده این درحالی است که به دلیل عدم تخصیص های کامل در سال های گذشته دانشگاه ها با مشکلات زیادی در حوزه های پرداخت حقوق و دستمزد، آموزش و پژوهش مواجه هستند بنابراین با وجود چنین وضعیتی مدیران دانشگاه ها نمی توانند برنامه ریزی منسجم و اجرایی برای فرسودگی و تجهیز آزمایشگاه ها که اکنون در تمامی این مراکز به چشم می خورد، داشته باشند.
نوسازی آزمایشگاه های دانشگاه تهران سالانه 10 میلیون دلار بودجه نیاز دارد
دانشگاه تهران به عنوان بزرگترین دانشگاه که نقش بسزایی در تربیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارد نیز سال ها است به دنبال بودجه برای تامین تجهیزات آزمایشگاه های خود است به نحوی که طبق گفته مسئولان، این دانشگاه نیاز دارد سالانه 10 میلیون دلار برای تجهیز و نوسازی آزمایشگاه های خود هزینه کند.
محمد رحیمیان معاون پژوهشی دانشگاه تهران گفت: تجهیز و نوسازی آزمایشگاه ارتباط مستقیمی با میزان اعتبار و بودجه کلی دانشگاه ها دارد، بنابراین به دلیل مشکلات مالی سال های گذشته نتوانستیم بودجه ای خاص به صورت سیستماتیک به این مراکز اختصاص دهیم.
وی افزود: 5 سال گذشته دانشگاه بودجه ای حدود 30 میلیون دلار به صورت وام دریافت کرد و آزمایشگاه دانشکده فنی را تجهیز کردیم اما از آن سال تاکنون موفق به اختصاص بودجه های جدید نشده ایم.
معاون پژوهشی دانشگاه تهران معتقد است اختصاص بودجه برای تعمیر و نوسازی آزمایشگاه های دانشگاه باید به صورت تدریجی و مداوم باشد چراکه تجهیزات موجود در این مراکز به تعمیر و نوسازی مستمر نیاز دارند.
رحیمیان تاکید کرد: 25 سال گذشته شرایطی فراهم بود که ما به صورت سالیانه 10 میلیون دلار برای نوسازی و تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی این دانشگاه هزینه می کردیم اما اکنون به دلیل مشکلات مالی، شرایط اختصاص این میزان بودجه را نداریم.

وی عنوان کرد: به صورت معمول دانشگاه تهران نیاز دارد سالیانه 10 میلیون دلار برای آزمایشگاه های خود هزینه کند.
حذف جدولی که معادلات را برهم زد
جدول 14 که با هدف اجرایی سازی منویات مقام معظم رهبری در حوزه علم و فناوری در لایحه بودجه سال 96 ارائه شده و قرار بود با اختصاص بودجه ای بخشی از مشکلات دانشگاه ها به خصوص در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی را حل کند اما به دلیل رای نیاوردن از سوی نمایندگان مجلس حذف شد و با حذف این جدول امید دانشگاه ها برای رفع بخشی از مشکلات بودجه ای برای تعمیر و تجهیز آزمایشگاه های این مراکز ناامید شد.
محمود نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران با اشاره به حذف جدول 14 از لایجه بودجه سال 96 در مجلس شورای اسلامی گفت: بودجه مربوط به این جدول در سال 95 تخصیص نیافت و این جدول از لایحه بودجه سال 96 نیز حذف شد.
وی افزود: برنامه داریم برای رفع مشکل بودجه ساختار آزمایشگاه مرکزی این دانشگاه را به سمت خودگردان شدن تغییر دهیم و از سرمایه گذاران دعوت کنیم تا در این حوزه مشارکت کنند.
رئیس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در جلسه تودیع و معارفه وزیر علوم جدید معاون اول رئیس جمهور تاکید بر استفاده از ظرفیت وام های بین المللی از سوی دانشگاه ها را داشت که امیدواریم راهکارهایی برای این امر در نظر گرفته شود و بتوانیم از این نوع وام ها در تعمیر و تجهیز آزمایشگاه های دانشگاه بهره ببریم.
نیلی احمدآبادی افزود: یکسری از دستگاه های آزمایشگاه ها توجیه اقتصادی برای مشارکت سرمایه گذاران را ندارد بنابراین دولت باید برای این بخش بودجه خاص اختصاص دهد.
تجهیزات یا از رده خارج بوده و یا نیازمند تعمیر هستند
نفسهای تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه ها به شماره افتاده است و تنها تخصیص بودجه می تواند روح دوباره ای به این مراکز بدمد. دانشگاه فردوسی مشهد که یکی از دانشگاه های جامع و بزرگ شمال شرق کشور بشمار می رود و دانشجویان خارجی زیادی در آن تحصیل می کنند، شرایطی بهتر از دیگر دانشگاه ها در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی ندارد.
محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ما اگر وضعیتمان بدتر از دیگر دانشگاه ها نباشد، بهتر نیست. چراکه در چندسال اخیر به دلیل کمبودهای مالی نتوانستیم تجهیزات لازم را برای آزمایشگاه ها خریداری کنیم.
وی افزود: هر سال منتظریم دولت بودجه ای را برای این موضوع اختصاص دهد، قول هایی نیز مطرح می شود اما تاکنون عملیاتی نشده است.
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: تجهیزات آزمایشگاهی این دانشگاه یا از رده خارج شده و یا نیاز به تعمیر سنگین دارد بنابراین وضعیت ما در این حوزه کاملا نامطلوب و سخت است.
انتظار نداریم بودجه مورد نیاز برای تعمیر و تجهیز آزمایشگاه ها در یک سال تامین شود بلکه پیشنهاد می کنیم این بودجه در فرآیند 5 ساله اختصاص یابد و در ابتدا دستگاه های ارزان و ضروری و در مرحله بعد دستگاه های گران قیمت خریداری شود کافی خاطرنشان کرد: انتظار نداریم بودجه مورد نیاز برای تعمیر و تجهیز آزمایشگاه ها در یک سال تامین شود بلکه پیشنهاد می کنیم این بودجه در فرآیند 5 ساله اختصاص یابد و در ابتدا دستگاه های ارزان و ضروری و در مرحله بعد دستگاه های گران قیمت خریداری شود.
وی افزود: همچنین پیشنهاد می کنیم برای خرید دستگاه های گران قیمت آزمایشگاهی میان دانشگاه های یک منطقه کنسرسیوم تشکیل شود و هر دانشگاه بخشی از هزینه مورد نیاز را تامین کند چراکه یک دستگاه گران قیمت برای یک منطقه جغرافیایی کافی است.
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه این دانشگاه دارای 300 آزمایشگاه و کارگاه است، اظهار داشت: پیش بینی ما این است برای تجهیز و نوسازی این مراکز در دانشگاه نیازمند بودجه 15 میلیارد تومانی در هر سال هستیم.
کافی گفت: بخشی زیادی از اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی ما تلاش می کنند و داده های مربوط به پروژه های علمی و تحقیقاتی خود را جمع آوری می کنند اما چون با دستگاه های قدیمی و غیر استاندارد کار می کنند در مواردی این داده ها با داده های استاندارد مطابقت نمی کند و یا اینکه قابل اطمینان نیست.
وی افزود: باتوجه به اینکه فعالیت ها با دستگاه های قدیمی صورت می گیرد در برخی موارد انحراف معیار داده ها بسیار زیاد است و در نتیجه مجلات معتبر اقدام به چاپ نتایج تحقیقاتی اساتید نمی کنند با این روند کشور به شدت در حوزه علم و فناوری ضرر می کند.
فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی معضل اصلی دانشگاه های بزرگ
فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی معضلی است که نشانی آن را در تمامی دانشگاه های کشور از جمله دانشگاه های بزرگ کشور می توان یافت. معضلی که ارتباط مستقیمی با منابع مالی دارد اما دست دانشگاه ها از این منابع بسیار کوتاه است.
محمدرضا پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز نیز این دانشگاه را تافته جدا بافته در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی نمی داند و معتقد است به دلیل کمبودهای مالی نمی توانیم بخشی عمده ای از آزمایشگاه های دانشگاه را تجهیز و نوسازی کنیم.

وی عنوان کرد: از دانشگاه ها انتظار می رود پا به پای پیشرفت های نو و جدید حرکت کنند اما با وضعیت فعلی آزمایشگاه ها نمی توانیم به این هدف دست یابیم.
پورمحمدی خاطرنشان کرد: برای تجهیز و نوسازی آزمایشگاه های این دانشگاه نیازمند بودجه ای بالاتر از بودجه های فعلی هستیم.
وی گفت: 70 درصد توسعه علمی کشور مدیون دانشگاه های بزرگ است اما در تخصیص منابع و امکانات این موضوع مورد توجه نیست که لازم به تجدید نظر است.
رکود خرید تجهیزات آزمایشگاهی
دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز یکی دیگر از دانشگاه های بزرگ کشور است که اکنون شرایطی مشابه دیگر دانشگاه ها دارد و تجهیزات آزمایشگاهی آن در انتظار بودجه و در آرزوی نوسازی است.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر معتقد است این دانشگاه دارای تجهیزات آزمایشگاهی خوبی است اما به دلیل اینکه در چند سال گذشته تجهیزات جدید وارد آزمایشگاه های این دانشگاه نشده ممکن است در آینده با مشکلاتی مواجه شود.
دانشگاه امیرکبیر تجهیزات آزمایشگاهی خوبی دارد اما به دلیل اینکه در چند سال گذشته تجهیزات جدید وارد آزمایشگاه های این دانشگاه نشده ممکن است در آینده با مشکلاتی مواجه شود قفل آزمایشگاه های دانشگاه امیرکبیر نیز با کلید بودجه باز خواهد شد به نحوی که احمد معتمدی رئیس این دانشگاه معتقد است اگر عدم ورود تجهیزات جدید به آزمایشگاه های این دانشگاه تداوم پیدا کند در آینده با مشکل مواجه خواهیم شد.
وی افزود: درحال حاضر تعمیر و نگهداری تجهیزات آزمایشگاهی در این دانشگاه انجام می شود اما ورود تجهیزات جدید مانند گذشته صورت نگرفته است.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر تاکید کرد: باید سالانه 10 تا 15 میلیارد تومان یعنی 10 درصد کل بودجه دانشگاه را برای تعمیر و نوسازی آزمایشگاه های خود اختصاص دهیم.
سدی به نام گمرک
علی رغم اینکه شرکت های داخلی طی سال های گذشته اقدام به تولید تجهیزات آزمایشگاهی کرده اند اما همچنان برخی از تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز دانشگاه ها باید از خارج کشور وارد شود که به دلیل مشکلات اداری گاهی تجهیزات خریداری شده در گمرک باقی می مانند.
ابراهیم گشتاسبی راد رئیس دانشگاه شیراز نیز از کمبود تجهیزات آزمایگشاهی در دانشگاه ها گلایه دارد و معتقد است باید برای این معضل برنامه ریزی صورت گیرد.
وی افزود: در این دانشگاه با همکاری وزارت علوم آزمایشگاه مرکزی راه اندازی شد که بخشی از تجهیزات مورد نیاز را خریداری کردیم و برای تامین بخشی دیگری از تجهیزات با یک شرکت اروپایی قرارداد منعقد کردیم.
رئیس دانشگاه شیراز عنوان کرد: براساس این قرارداد تعدادی از تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز قرار شد به صورت استیجاری به ایران وارد و اجاره بهای آن از سوی دانشگاه پرداخت شود.
گشتاسبی خاطرنشان کرد: با تمام مشکلات موجود این شرکت طی 2 ماه تجهیزات را به ایران ارسال کرد اما 7 ماه است که این تجهیزات در گمرک شیراز باقی مانده و ترخیص نشده اند.
وی اظهار داشت: نگاهی که به دانشگاه می شود مانند مراکز تجاری است بنابراین گمرک از دانشگاه درخواست هزینه های گمرکی و مالیات برارزش افزوده دارد که نامه نگاری های مختلفی با نهادهای مرتبط داشتیم اما به دلیل طولانی شدن این روند ما و شرکت اروپایی دچار خستگی شده ایم.

گشتاسبی گفت: این دستگاه ها ارزشی معادل 4 تا 6 میلیارد تومان دارد که درشرایط فعلی مالی، وزارت علوم نمی تواند چنین بودجه ای را هزینه کند بنابراین با اجرای چنین قراردادهایی می توانیم از این نوع تجهیزات استفاده کنیم.
وی افزود: اکنون دانشگاه شیراز این تجهیزات را وارد کرده اما گرفتار مسائل و مشکلات اداری شده است.
رئیس دانشگاه شیراز خاطرنشان کرد: در این دانشگاه 320 میلیارد تومان بودجه نیاز است تا بتوانیم تحولی در آزمایشگاه ها و کارگاه های خود ایجاد کنیم.
گشتاسبی، رگ حیات دانشگاه ها را پژوهش عنوان کرد و گفت: در برخی موارد ژورنال های علمی معتبر به اعضای هیات علمی اعلام می کنند که در تدوین مقالات خود از دستگاه های قدیمی استفاده شده بنابراین دقت لازم را ندارند.
وی اضافه کرد: با وجود تمام این مشکلات ایران رتبه 17 تولید علم و رتبه نخست رشد علمی در دنیا را به خود اختصاص داده است در واقع با شرایط فعلی تجهیزات آزمایشگاهی فعالیت اعضای هیات علمی در حد معجزه است.
ورود بخش خصوصی
یکی از راه های برون رفت دانشگاه ها برای نوسازی و تجهیز آزمایشگاه ها مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی در این مراکز است که هوشنگ طالبی رئیس دانشگاه اصفهان معتقد است دانشگاه ها باید به این سمت حرکت کنند.
وی افزود: پیشنهاد ما این است که آزمایشگاه های دانشگاه ها در اختیار یک شرکت خصوصی قرار گیرد و پس از تجهیز شدن در ازای خدماتی که ارائه می دهد هزینه دریافت کند.
رئیس دانشگاه اصفهان اظهار داشت: دانشگاه ها بازار خوبی برای سرمایه گذاری است چراکه فعالیت های تحقیقاتی رو به افزایش است.
طالبی عنوان کرد: راه دیگر برای رفع این مشکل، دریافت وام از بانک ها است که در برنامه ششم توسعه این موضوع مطرح شده بنابراین ما مذاکراتمان را با برخی از بانک ها برای دریافت وام شروع کرده ایم.
وی خاطرنشان کرد: طبق بررسی های صورت گرفته اگر بخواهیم آزمایشگاه های دانشگاه را تجهیز کنیم درحال حاضر بودجه ای حدود 15 میلیارد تومان نیاز داریم تا بتوانیم به حداقل هایی دست یابیم.
عقب گرد پژوهشی
محمود مدرس هاشمی رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: هر روز که بودجه برای تعمیر و نوسازی آزمایشگاه ها تامین نشود در این زمینه دچار عقب افتادگی می شویم.
وی افزود: درحال حاضر اگر بخواهیم تجهیزات آزمایشگاه های این دانشگاه را نوسازی و تعمیر کنیم نیازمند 200 میلیارد تومان بودجه هستیم.

رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان اظهار داشت: در این دانشگاه طی 4 سال گذشته حدود 20 میلیارد تومان بودجه برای تجهیزات آزمایشگاهی هزینه شده است در واقع در این مدت تنها 10 درصد بودجه مورد نیاز به این امر اختصاص یافته است.

جدول بودجه مورد نیاز برخی دانشگاه ها برای نوسازی تجهیزات آزمایشگاهی

دانشگاه	مبلغ مورد نیاز برای تجهیز آزمایشگاهها
تهران	10 میلیون دلار سالانه
فردوسی مشهد	15 میلیارد تومان سالانه
امیرکبیر	10 تا 15 میلیارد تومان سالانه
شیراز	320 میلیارد تومان
صنعتی اصفهان	200 میلیارد تومان
اصفهان	15 میلیارد تومان

لزوم تامین بودجه 500 میلیون دلاری برای تجهیز آزمایشگاه های دانشگاه ها
طبق اعلام مسئولان بودجه ای معادل یک میلیارد دلار نیاز است تا آزمایشگاه های دانشگاه ها جان دوباره ای گیرند اما باتوجه به مشکلات مالی موجود دولت تامین چنین بودجه ای امکان پذیر نیست بنابراین وحید احمدی معاون پژوهشی وزارت علوم معتقد است اگر در سال 97 بودجه ای حدود 500 میلیارد دلار را نیز برای این مراکز اختصاص دهند بخش زیادی از مشکلات برطرف خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه ها کسری زیادی داریم چراکه طی 13 سال گذشته بودجه خاصی برای این موضوع به دانشگاه ها اختصاص داده نشده است.
متاسفانه در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه ها کسری زیادی داریم چراکه طی 13 سال گذشته بودجه خاصی برای این موضوع به دانشگاه ها اختصاص داده نشده است احمدی عنوان کرد: طی 13 سال گذشته مبالغی تامین شده اما این مبالغ کافی نبوده است.
وی اضافه کرد: در سالهای 79 و 80 حدود 40 میلیون دلار ارز به دانشگاه ها برای تجهیزات آزمایشگاهی اختصاص یافت اما بعد از این تاریخ دیگر شاهد اختصاص بودجه نبوده ایم.
معاون پژوهشی وزارت علوم تاکید کرد: در لایحه بودجه سال 96 بودجه 400 میلیون دلاری برای تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه ها دیده شده بود اما علی رغم اینکه کمیسیون های تخصصی مجلس موافق این موضوع بودند اما این بودجه در صحن مجلس رای نیاورد و لغو شد.
احمدی با بیان اینکه آزمایشگاه های مراکز دانشگاهی با معضل مواجه هستند، گفت: پیش بینی ما این است که سالانه بودجه ای حدود 400 تا 500 میلیون دلار نیاز است تا این معضل برطرف شود.
وی ادامه داد: اعتقاد داریم باید در سال 97 به هر نحو ممکن مجلس و دولت کمک کنند و تفاهمی صورت گیرد تا بودجه ارزی و ریالی برای تجهیز و نوسازی آزمایشگاه های دانشگاه ها در نظر گرفته شود.
مسئولان و برنامه ریزان لازم است قبل از اینکه تبعات فرسودگی آزمایشگاه های دانشگاهی نمود خود را بر پیکره تولید و شتاب علمی کشور برجای گذارد، تدبیری برای اختصاص بودجه لازم در این زمینه بیاندیشند تا در سال های آینده شاهد رکود علم، فناوری و آموزش در کشور نباشیم.
ارائه تسهیلات بانکی، کمک به ورود بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در آزمایشگاه ها، ایجاد کنسرسیوم های دانشگاهی و برنامه ریزی برای ایجاد درآمدهای اختصاصی از آزمایشگاه ها راه های برون رفتی است که به صورت دوره ای و مقطعی می تواند تا حدودی از معضل فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاهی جلوگیری کند.
مهر
انتهای متن/*