بزرگنمايي:

بانو نیوز -

شنبه شب اركان اوگُر، نوازنده اهل تركیه به ایران آمد تا در قالب اجراهای جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رود. از همان روزهای اولی كه جدول برنامه‌های جشنواره اعلام شد اهالی موسیقی به خصوص آنها كه پیش‌تر نام اوگُر را شنیده بودند و به هنرش آشنایی داشتند، هیجان زده بودند تا اجرای او را تماشا كنند. هر چند اوگُر به سبب اجراهایش با گیتار فرت‌لس در ایران شهرت دارد اما او این‌بار با خواننده‌ای دیگر به اسم اسماعیل حكی روی صحنه رفت تا موسیقی مقامی تركیه را اجرا كند. در طول این كنسرت با آنكه انتظار می‌رفت بخش‌هایی هم به بداهه‌نوازی اختصاص یافته باشد، اركان اوگُر و اسماعیل حكی تنها قطعاتی از رپرتوار آهنگسازی شده موسیقی مقامی تركیه را اجرا كردند. با او پس از تست صدای سالن، چند دقیقه‌ای گپ زده‌ایم كه در ادامه می‌خوانید.
شاید بد نباشد برای شروع گفت‌وگو به موضوع بداهه در موسیقی شما بپردازیم. شما از سنت موسیقایی‌ای می‌آیید كه همچون سنت موسیقی سرزمین ما به بداهه اهمیت فراوان می‌دهد. در اجرای شما این موسیقی بداهه می‌تواند متمایز باشد چون همان طور كه موسیقی سرزمین‌تان را می‌شناسید به موسیقی غرب هم واقف هستید. هنگام بداهه‌نوازی چطور این دو را با هم تركیب می‌كنید؟
من در موسیقی مقام رشد كرده‌ام چون این موسیقی بخشی از فرهنگ تركیه است و طبیعی به نظر می‌رسد كه گوش من از همان زمان كودكی با این موسیقی‌ها انس گرفته باشد. من به واسطه جایی كه در آن تولد یافته و از آن آمده‌ام (شهر الازی) مقام‌های رایجی مثل حسینی، عشاق، مجاز راست، ماهور، اصفهان و... مدام شنیده می‌شد.
من در چنین فضای موسیقایی رشده كرده بودم و گوش من به این نوع موسیقی‌ها بسیار نزدیك بود. ضمن اینكه به شكل خودجوش و با تمرین‌های شخصی، نوازندگی ساز گیتار كلاسیك را آغاز كردم و با هارمونی و... آشنا شدم و از طرفی هم علاقه‌ام به موسیقی «جز» و «بلوز» باعث شد تا به فكر طراحی و ساخت یك گیتار فرت‌لس بیفتم تا از طریق آن بتوانم مقام‌های موسیقی كشورم را اجرا كنم.
من موسیقی ذاتی سرزمین خودم را با این موسیقی‌ها تركیب كردم. اما برای اجرای كنسرت در ایران تصمیم گرفتیم دوره‌ای از موسیقی مقام از تركیه را اجرا كنیم كه در قرن بیستم بسیار متداول و رایج بود. قطعاتی كه از آن دوره انتخاب كردیم مربوط به موسیقی صوفی‌ها، علویان و... است كه مضمون شادی ندارند و اغلب غمگین هستند اما از اشعارشان به آهنگ‌های عاشقانه، آهنگ‌های جنگ و آهنگ‌های بكتاشی ارتباط دارد.
پس قرار است مجموعه‌ای از موسیقی‌های آهنگسازی شده رپرتوار تركی را اجرا كنید...
در اصل در اواخر قرن بیستم مردم جایگاه واقعی این موسیقی‌ها را دریافتند و آنها را نت‌نگاری كردند. چنان كه در حال حاضرآرشیو بزرگی نزدیك به ٥٠٠٠ قطعه از این موسیقی‌ها داریم.
در یكی از گفت‌وگوهای‌تان خوانده بودم كه از نوازندگی «جیمی هندریكس» بسیار الهام گرفته‌اید تا جایی كه همین تاثیر باعث شد به فكر ساخت گیتار فرت‌لس و اجرای موسیقی تركیه با آن، بیفتید...
وقتی در اوایل دهه ٦٠ برای اولین‌بار رادیو به خانه‌های ما آمد، من برای اولین‌بار با موسیقی غرب آشنا شدم و صدای ساز جیمی هندریكس را در رادیو شنیدم. همین صدا باعث شد گیتار را كشف كنم. او به عنوان یك نوازنده گیتار الكتریك در سبك بلوز بسیار مرا به خود جذب كرد. جیمی هندریكس استایل خاص خودش را در نوازندگی و خوانندگی داشت. هرچند این مساله به دوران خیلی‌خیلی دور برمی‌گردد، اما قطعا اولین مواجهه من با موسیقی الكترونیك و ساز گیتار از طریق نوازندگی جیمی هندریكس در رادیو شكل گرفت.
نوازندگی او بسیار جالب توجه بود؛ نه به‌خاطر سرعت نواختنش یا هر چیز دیگر، بلكه به خاطر لمس متفاوت، احساس متفاوت و تركیب متفاوتی كه از ریتم و آواز ارایه می‌كرد؛ انگار هیچ محدودیتی برای موسیقی‌اش وجود نداشت. آن زمان من هنوز در الازی بودم.
در همان دهه ٦٠ بسیاری از موسیقیدانان و هنرمندان مشرق زمین از موسیقی غرب تاثیر گرفتند. ضمن اینكه هنرمندان غربی هم رفته‌رفته شیفته فرهنگ شرق می‌شدند. مثلا اجرای مشترك جان مك‌لافین و ذاكرحسین در گروه شاكتی. خود شما تا چه حد تحت تاثیر موسیقی غرب قرار گرفتید؟
من به سنت‌های فرهنگی سرزمین خودم بیش از هر چیز دیگری پایبند هستم. هر بخش از تركیه، موسیقی و آیین‌های خاص خودش را دارد كه هركدام از آنها مرا به‌شدت به خود جلب می‌كنند. موسیقی اصلی من آن موسیقی‌ها است.
از سوی دیگر تمام تجربه‌هایی كه در موسیقی آناتولی در مناطق مختلف آن اتفاق افتاده با هم متفاوت است؛ مثلا موسیقی شمال تركیه با موسیقی جنوب و حتی موسیقی منطقه‌ای كه من از آن آمده‌ام، تفاوت دارد. اگر چه مقام‌ها در همه این مناطق یكسان هستند اما شیوه‌های اجرایی و نوع نگاه هر یك به موسیقی با دیگری متفاوت است. من همیشه می‌گویم مقام‌ها درجات موسیقی هستند. اساس همه آنها یكسان است. «ماهور» در ایران، سوریه و آذربایجان در یك درجه صوتی اجرا می‌شود.
تحصیلات آكادمیك شما در زمینه علم فیزیك است كه به نوعی علم منطق محور و با چارچوب قواعد خاص خودش است. این در حالی است كه موسیقی با وجود قواعدی كه دارد تا حد زیادی انتزاعی و وابسته به احساس است. چطور این دو نگرش را در اجرا با هم تركیب می‌كنید؟
اگر فلسفی به ماجرا نگاه كنم باید بگویم فیزیك یك علم است و موسیقی هم همین‌طور. موسیقی به عنوان یك منطق فیزیكی، توسط فركانس‌ها، صداها و سرعت این صداها اتفاق می‌افتد. دانش فیزیك به من كمك كرد تا عمیق‌تر به این صداها فكر كنم و با آنها برخورد موسیقایی داشته باشم. اما علاقه من به موسیقی باعث شد تحصیلاتم در زمینه فیزیك را ادامه ندهم. همه‌چیز را شكستم تا تمركز بیشتری روی این هنر داشته باشم. فیزیكی فكر كردن به من كمك بسیاری كرد.
برای من جالب است بدانم زمانی كه اركان اوگُر در تور كنسرت‌هایش نیست، اوقاتش را چگونه می‌گذراند؟
من در خلوت معمولا مطالعات خودم را دارم؛ ساز می‌نوازم، آهنگسازی می‌كنم. اما چندان وقت خالی ندارم.
اجراهای‌تان در طول سال زیاد است؟
نه‌چندان. اما من مدرسه نوازندگی خودم را دارم تا شاگردان خود را پرورش دهم و در عین حال اكثرا در حال ضبط موسیقی یا شاید هم برگزاری كنسرت باشم.
تفسیر «نو» از موسیقی اصیل تركیه
اركان اوگر نخستین آلبوم خود به نام «بی‌پرده» را در سال ١٩٩٤ در آلمان منتشر كرد كه ابعاد آوایی نوینی را آشكار می‌كرد. در سال ١٩٩٦، اركان یك تك‌آهنگ برای فیلم موفق «اسكیا» (راهزن) ساخت. داستان راهزنی از آناتولی شرقی كه با این تك‌آهنگ به شهرت جهانی دست یافت. از ١٩٩٨، او- با پایبندی با فرم‌های اصیل- تفسیر جدیدی از موسیقی سنتی تركی را ارایه داده است. علاوه بر آلبوم مشتك با اسماعیل حكی دمیرچی اوغلو، او دارای آلبوم‌های متعددی است كه در یكی از آنها به نام «هیچ»، به همراه هنرمندانی همچون اوكان مورات اورتوك و دریا توركان، موسیقی را از هر دو حیطه كلاسیك و محلی تفسیر كرده است.
بعدها، اركان آهنگ «فوأد» را با نوازنده پرآوازه ارمنی دودوك، ژیوان گاسپاریان، ضبط كرد. اركان اوگر در عرصه موسیقی استانبول فعالیت و در كنسرت‌ها و ضبط‌های استودیوی زیادی همكاری داشته است. او اكنون پس از سال‌ها همكاری با هنرمندان بنام تركیه و همچنین هنرمندان مطرح بین‌المللی موسیقی جزو یكی از نوازندگان پیشروی تركیه به شمار می‌آید. شهرت او، نه فقط به سبب نوازندگی گیتار بی‌پرده، كلاسیك و الكتریك، بلكه به واسطه نواختن سازهای زهی اصیل تركی دیگری از قبیل «باقلاما» نیز هست.
در اواخر دهه ١٩٩٠، او به مدت یك سال در ایالات متحده زندگی كرد و ضمن برگزاری تورهای موسیقی، با هنرمندان مختلف سبك بلوز نیز همنوازی داشت. از سال ١٩٩١، به سازهای اصیل به خصوص كوپوز (دد باقلاما) روی آورد. اركان اوگر و اسماعیل حكی دمیرچی اوغلو آلبوم جدیدشان به نام «دیدار با ناشناخته‌ها» را در مارس ٢٠١٧ منتشر كردند.
اعتماد