بزرگنمايي:

بانو نیوز -
هیچ‌کس فکر نمی‌کرد پس از ثبت مهریه در قانون حمورابی در حدود 3700 سال پیش، پسر رعنایی سراز پانشناخته 24 کیلو شمش طلا و 1364 سکه طلای بهار آزادی مهر معشوق خود کند به امید روزهای طلایی. قانون حمورابی برای نخستین بار، مهریه را به صورت رسمی همراه با ضمانت اجرایی ثبت کرد.
مهریه عروس‌های قدیمی چه بود؟
البته از میزان و نوع مهریه در دیگر دوره‌های تاریخی همچون عصر کشاورزی، آهن و آتش و...، اطلاعی در دست نیست! آیا داس و محصول زراعی را مهر زنان خود می‌کردند و آیا مهریه شدن دایناسورها دلیلی بر انقراض آنها بوده است! پاسخش بماند تا کشف داده‌های جدید... اما مهر یا همان مهریه به مالی گفته می‌شود که هنگام عقد نکاح، مرد باید آن را به همسرش بپردازد. مهر لازمه نکاح است و دارای الزام قانونی سخت و سفت است. میزانش به صورت توافقی است گاه جنگ سختی در می‌گیرد در این میان و عقد ناخوانده را باطل می‌کند.
مادر بزرگ مهرش را گرفت، نگرفت؟!
می‌آمدند و می‌ماندند تا آخرش؛ مادربزرگ و پدربزرگ‌ها را می‌گویم که وقتی زندگیشان را در اتاقی از خانه پدری شروع می‌کردند، تمام رویاهایشان را نیز در همان اتاقک در ذهن خود نقاشی می‌کردند برای همدیگر.عروس با لباس سفید می‌آمد و با رخت سفید رخت برمی‌بست. می‌دانید که ازدواج در آن روزگار سبک دیگری بود؛ یک روز مادر، دختری را که در مهمانی یا گرمابه دیده بود انتخاب می‌کرد بعد... یا یکی از آشنایان و فامیل‌های خود را به پسرشان پیشنهاد می‌دادند و پسر هم به رسم روزگار قند در دلش آب می‌شد و بی‌درنگ موافقت می‌کرد.
می‌رفتند خواستگاری و همه چیز به همین سادگی آغاز می‌شد و عروسی شکل می‌گرفت. مهریه نیز وزن و میزانش آنقدر بود که جوان قدیم می‌توانست آن را ادا کند. در بسیاری موارد همان زمان عقد، مهریه پرداخت می‌شد. در بیشتر موارد هم عروس‌های قدیم آن را نمی‌گرفتند، تنها مهریه می‌ماند در قباله ازدواج.
میزان این مهریه‌ها که بیشتر به صورت نقدی یا ملکی بود برحسب پایگاه اقتصادی و اجتماعی، نوع فرهنگ و عرف، مکان و موقعیت جغرافیایی متغیر بود. آینه و شمعدان و یک جلد مصحف شریف، تقریبا پای ثابت بیشتر مهریه‌ها بود.
مهریه‌ها در دهه 20 که از 100 تومان بندرت فراتر می‌رفت، درست در دهه 40 به حدود هزار تومان رسید. در همین دهه قیمت متوسط یک خانه 200 متری در شهر تهران با همه مصالح آجر و آهن، چیزی حدود 10 هزار تومان است.
در دهه 50 کم‌کم پای طلا به مهریه‌ها باز شد و در سال‌های پس از 58 سکه بهار آزادی تقریبا در بیشتر عقدنامه‌ها جا خوش کرد تا هر روز تن مردانی را که کوچک‌ترین اختلافی با زوجه محترمه دارند، از نوسان نرخ آن به لرزه دربیاورد
یک برش زمانی
نه این که فکر کنید زیاد بودن میزان مهریه مختص و منحصر به زمان ما بوده است؛ اصلا. زوج‌های جوان در دوران ایران باستان هم حس جوان‌های امروزی را داشتند. عقدنامه‌های پهلوی و پازند که مربوط به دوران زرتشتی است، نشان می‌دهد میزان مهریه در آن دوران خیلی زیاد بوده است.
در یکی از این سندها چنین آمده است: «به نام آفرین دادار هروسب آگاه... بخشش کند 2000 درم سیم سپید ویژه(ناب) و دو دینار زر سرخ سره نیشابوری به نام و سروری فلانی رسید. در حضور شما خویشاوندان این سروری که به وصلت مسطور هر دو آمد، فلانی در حضور شما در مورد دادن مبلغ فوق و نیز وفای به عهد به زبان قبول کرد...».
جالب این که پس از این دوره، میزان مهریه رو به کاستی گذاشت. فکرش را هم نکنید که داماد در صورت توانایی و استطاعت لازم باید آن را پرداخت می‌کرد؛ خیر. مهریه در گذشته به صورت عندالمطالبه بوده است. کافی بود عروس خانم لب‌تر کند...
از طرف دیگر ادیان آسمانی خود متغیرهای مهمی در میزان و نوع مهریه بوده‌اند. مهریه در دین یهود نیز برای عقد نکاح، الزامی است اما هنگامی پرداخت می‌شود که زن از همسر خود جدا شود، در غیر این صورت مهریه پرداخت نخواهد شد. در گرایش کاتولیک اصلا چیزی به نام مهریه وجود ندارد، میان پروتستان‌ها هم این امر تا اندازه‌ای اختیاری است.
مهریه عروس‌های قدیمی چه بود؟
پول‌هایی که سکه شدند
در دهه 50 کم‌کم پای طلا به مهریه‌ها باز شد و در سال‌های پس از 58 سکه بهار آزادی تقریبا در بیشتر عقدنامه‌ها جا خوش کرد تا هر روز تن مردانی را که کوچک‌ترین اختلافی با زوجه محترمه دارند، از نوسان نرخ آن به لرزه دربیاورد.
به گفته یک کارشناس حقوقی دلیل این که پول و ملک جای خود را به سکه‌های زرین بهار آزادی در مهریه دادند، به این دلیل است که چون همیشه چیزی به عنوان مهریه قرار می‌گیرد که دارای ارزش باشد و بر ارزش آن افزوده شود، در زمان‌های گذشته، وجه نقد و ملک متداول‌ترین مهریه‌ها محسوب می‌شدند اما به مرور زمان، از آنجا که ارزش پول و ملک با سرعت بسیار پایینی رشد می‌کرد، جایگاه خود را به عنوان مهریه کم‌کم از دست داد. ازطرفی سکه‌های طلا به دلیل این‌که ارزش مادی داشت و همواره بر ارزش آن افزوده می‌شد، جایگزین این موارد شد.
19 مثقال و نیم؛ همین!
گفتیم حتی نوع مهریه بسته به نوع فرهنگ و دیگر شرایط متفاوت است؛ در حالی که میزان مهریه‌های سنگین امری معمول در کلانشهرها شده است، اما در برخی شهرهای ایران، میزان مهریه چندان از متغیرهایی همچون تورم و چشم و هم‌چشمی تبعیت نمی‌کند.
به‌طور مثال در شهرهایی مانند مریوان، بانه، پاوه و دیگر شهرها و روستا‌های مجاورآن، میزان مهریه در تمام خانواده‌ها از هر طبقه اقتصادی و اجتماعی که باشند، تنها 19 مثقال و نیم‌ طلاست. آنها دلایل زیادی برای این میزان مهریه دارند.
جدای از این مساله، یکی از دغدغه‌های قانونگذاران همین موضوع مهریه و میزان آن است. چرا که عدم توان پرداخت مهریه از سوی بسیاری از مردها، موجب شده است که بار پرونده‌های قضایی و آمار زندانیان مربوط به این مساله افزایش یابد.
در یکی از آخرین تغییرات قانونی در چند روز گذشته که به تصویب مجلس رسید، از این پس ضمانت اجرای حبس زوج از مهریه‌های بالای 110 سکه حذف شده و اجبار به پرداخت مهریه بالا‌تر را مشروط به احراز توانایی زوج کرده است.
منبع:برگرفته از جام جم