آریا بانو | برنامه روحاني در حوزه «زنان و خانواده» در دولت دوازدهم

بزرگنمايي:

در برنامه منتشر شده آمده است: زنان که در حال حاضر نيمي از سرمايه اجتماعي و انساني کشور را تشکيل مي‌دهند، نقشي موثر در فرآيند توسعه پايدار کشور دارند همچنين استحکام نهاد خانواده که طبق مقدمه قانون اساسي واحد بنيادين جامعه و کانون اصلي رشد و تعالي انساني است، در افق سند چشم‌انداز از ويژگي‌هاي جامعه ايراني در 1404 برشمرده شده است. در دهه اخير راهبرد عمده مورد تاکيد در سياست‌هاي کلي برنامه‌هاي توسعه‌اي کشور «تقويت نهاد خانواده، جايگاه زن در آن و در عرصه‌هاي اجتماعي و استيفاي حقوق شرعي و قانوني زنان در همه عرصه‌ها و توجه ويژه به نقش سازنده زنان در خانواده و اجتماع» بوده است. با اين همه در دهه چهارم انقلاب اسلامي و به رغم اجراي پنج برنامه توسعه‌اي و در نيمه راه اجراي سند چشم انداز بيست ساله نظام، حوزه زنان و خانواده نيز به تبعيت از توسعه نامتوازن حاکم بر کشور، از انواع عدم تعادل متاثر است و زنان در تمام جنبه‌هاي زندگي فردي،‌ خانوادگي و اجتماعي خود به‌وضوح آثار، تبعات و پيامدهاي آن را درک و لمس مي‌کنند.

از يک سو پيشرفت زنان در عرصه‌هاي مختلف مانند آموزش و بهداشت و مشارکت اقتصادي و سياسي به يک ميزان نبوده است و از سوي ديگر نوعي عدم توازن در دسترسي زنان و مردان به فرصت‌ها و منابع به چشم مي‌خورد و زنان بيشتر به فرصت‌هاي اجتماعي و فرهنگي و مردان بيشتر و با تفاوت معناداري به فرصت‌ها و منابع اقتصادي و سياسي دسترسي دارند همچنين با اين نگاه نقش‌هاي خانوادگي و اجتماعي زن و مرد، مديريت‌ها،‌ بازار کار و کار و زندگي زنان نيازمند توازن و تعادلي جنسيتي است، وضعيتي که در آن مشارکت همه جانبه زنان و مردان در همه عرصه‌هاي توسعه کشور محقق شده، برخورداري زنان و مردان از امنيت فردي، خانوادگي اجتماعي تضمين شده و تشريک مساعي زنان و مردان در تحقق خانواده سالم و پايدار را براي جامعه ايران به ارمغان آورد و با حفظ کرامت، حرمت و عزت انساني زنان و دختران در خانواده و جامعه احساس موثر بودن، کارآمدي، مسئوليت‌پذيري و تعلق خاطر آنان به کشور را تقويت کرد و زمينه‌هاي سرخوردگي، ياس، افسردگي و بي هويتي را بويژه در ميان نسل جوان که در فرصت طلايي پنجره جمعيتي و در اوج آمادگي براي خدمت به کشور به سر مي برند، به حداقل ممکن رساند.

بر اساس گزارش معاونت امور زنان، به منظور بهره‌مندي جامعه از سرمايه انساني و اجتماعي زنان در فرآيند توسعه پايدار و متوازن، تقويت نهاد خانواده و جايگاه زن در آن و استيفاي حقوق شرعي و قانوني آنان در همه عرصه‌ها، برنامه توان‌افزايي همه زنان و دختران در جامعه دوستدار خانواده که مقدمات و ريل گذاري‌هاي لازم آن در دولت يازدهم و قانون برنامه ششم توسعه با لحاظ رويکرد عدالت جنسيتي فراهم شده است، به شرح زير است:

1- بازتعريف نهادي و بازطراحي ساختار معاونت امور زنان و خانواده رياست جمهوري

تصويب شرح وظايف مشخص براي دستگاه متولي امور زنان و خانواده در دولت
تفکيک وظايف مرجع ملي زنان و خانواده با ساختارهاي متناظر
تقويت ساختار، منابع، اختيارات و جايگاه در پيگيري اجراي سياست‌هاي کلي ابلاغي

2- پايش مقايسه‌اي وضعيت زنان و خانواده

تدوين و ابلاغ شاخص‌هاي پايش وضعيت زنان و خانواده (مطابق ماده 101 قانون برنامه ششم توسعه)
تدوين گزارش‌هاي رسمي سالانه ارزيابي وضعيت شاخص‌هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي زنان و خانواده در ايران
پايش سالانه شاخص‌ها به تفکيک استان‌ها (از سال دوم)

3- تدوين پيوست‌هاي اجتماعي و فرهنگي و جنسيتي براي طرح‌هاي ملي

مطالعه و تدوين گزارش آثار سياست‌هاي کلان کشور بر وضعيت زنان و خانواده
الزام دستگاه‌هاي دولتي به تدوين پيوست‌هاي اجتماعي و فرهنگي و جنسيتي از منظر بهره‌مندي و آسيب‌پذيري زنان

4- کارکرد خانواده و جايگاه زن در آن

پيگيري تحقق تقسيم کار ملي اجراي سياست‌هاي کلي خانواده
استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و اطلاعات حوزه زنان و خانواده مبتني بر شاخص‌هاي موثر و مرتبط
بازپژوهي نظام حقوقي و قوانين و مقررات مرتبط با حقوق خانواده
تصويب لايحه جامع تامين امنيت زنان در برابر خشونت و عملياتي کردن سند ملي امنيت زنان و کودکان در روابط اجتماعي (مطابق ماده 54 منشور حقوق شهروندي)
راه‌اندازي کلينيک‌هاي سلامت خانواده با بهره‌گيري از خدمات بهداشتي، پزشکي، حقوقي، روانشناسي، طب سالمندي و مشاوره
ارتقاي دانش حقوقي و مهارت‌هاي ارتباطي اعضاي خانواده
ارزشگذاري کار خانگي زنان و لحاظ کردن آن در حساب‌هاي ملي
اجراي برنامه ملي توانمندسازي زنان در مديريت مصرف منابع و انرژي، اصلاح الگوي مصرف و سبک زندگي و حفظ محيط زيست
اجراي برنامه‌هاي ملي مداخله در فرآيند طلاق
توسعه شمول بيمه‌هاي پايه به مشاوره‌هاي خانواده و کليه خدمات سلامت محور
اجراي برنامه ملي تاب‌آوري اجتماعي
تصويب بسته جامع حمايتي زنان شاغل (با هدف توازن بين کار و زندگي)
رفع مشکلات اجرايي و اعتباري قانون افزايش مرخصي زايمان
رفع خلأهاي اجرايي قانون کاهش ساعت کاري زنان شاغل داراي شرايط خاص

5- اقدام به اصلاح نظام حقوقي و رويه‌هاي قضايي مرتبط با زنان و خانواده

بررسي و ارزيابي آثار و پيامدهاي اجتماعي و فرهنگي قوانين موجود بر زنان و خانواده
تدوين و ارائه لوايح براي اصلاح و قوانين رويه‌هاي قضايي مربوط به زنان و خانواده
اصلاح مقررات بخشنامه‌ها، دستورالعمل و آيين‌نامه‌هاي تبعيض آميز در دستگاه‌هاي دولتي
حمايت از راه‌اندازي کلينيک‌ها و مراکز معاضدت قضايي و خدمات مشاوره حقوقي

6- ارتقاي سلامت و بهداشت زنان

تمرکز بر پيشگيري از بيماري و کنترل و مديريت عوامل تهديد کننده سلامت زنان با تاکيد بر عوامل شايع و فراگير زنان به‌ويژه در مناطق محروم
ارائه خدمات پيشگيري اوليه و غربالگري بيماري‌ها و سرطان‌هاي شايع در زنان با پوشش بيمه خدمات درماني
پايش، نظارت و ارزشيابي مستمر سلامت زنان و خانواده
اجراي برنامه‌هاي سلامت زنان و با رويکرد ترويج خودمراقبتي
اجراي برنامه ملي سلامت زنان در محيط کار و تدوين و اجراي قوانين و آيين‌نامه‌هاي مرتبط با ايمن‌سازي محيط شغلي زنان
ارتقاي آگاهي‌هاي دختران نوجوان در مدارس نسبت به سلامت جنسي و مسائل دوران بلوغ و ارتقاي آگاهي خانواده‌ها درباره خطرات ازدواج و بارداري زودرس دختران
تهيه اطلس شيوع انواع آسيب‌هاي رواني و اجتماعي بين دانش‌آموزان دختر به تفکيک مناطق جغرافيايي
توسعه و تقويت فعاليت‌هاي ورزشي کارکنان زن با تاکيد بر ورزش همگاني و اجباري کردن ورزش در ساعت اداري
ايجاد نظام جامع اطلاعات بهداشت و سلامت زنان
برنامه‌ريزي و تخصيص منابع در پيشگيري با نگاه ويژه به گروه‌هاي در معرض خطر بالا
ارائه خدمات درماني سلامت روان زنان و دختران در مراکز درماني دولتي تحت پوشش
ارائه برنامه‌ها و تسهيلات بهداشتي و درماني مناسب و آموزش، مشاوره‌هاي مناسب براي تامين سلامت جسمي و رواني در مراحل مختلف زندگي زنان و در شرايط بيماري و فقر يا معلوليت (مطابق مواد 3 و 90 منشور حقوق شهروندي)
توسعه فضاها و امکانات ورزشي، آموزشي و تفريحات سالم براي زنان و دختران (مطابق ماده 89 منشور حقوق شهروندي)

7- ارتقاي سطح و کيفيت آموزش (عدالت آموزشي)

رصد وضعيت آموزش دختران واجب التعليم و بازمانده از تحصيل (برنامه به صفر رساندن تعداد کودکان دختر بازمانده از تحصيل)
توسعه کمي و کيفي و استانداردسازي مراکز آموزشي شبانه‌روزي دختران در مناطق محروم
آموزش خانواده‌ها نسبت به ضرورت باسوادي دختران در مناطق داراي شکاف جنسيتي
اصلاح و بازنگري قوانين به منظور تامين آموزش رايگان و اجباري تا پايان دوره متوسطه براي کليه افراد لازم التعليم، فاقد تابعيت، فاقد اوراق هويت و اسناد اقامتي

8- توانمندسازي اقتصادي و افزايش فرصت‌هاي شغلي زنان در بازار کار (تعادل جنسيتي در بازار کار)

تصويب سند سياستي – اجرايي اشتغال پايدار زنان با تاکيد بر زنان سرپرست خانوار و دختران فارغ التحصيلان در مناطق محروم
حمايت از شرکت‌هاي دانش بنيان و اشتغال مبتني بر ICT فارغ التحصيلان دانشگاهي
حمايت از تعاوني‌ها و صندوق‌هاي اعتباري خرد زنان روستايي و عشاير
استاندارد سازي توليدات زنان روستايي در جهت توسعه صادرات، تجاري سازي و اشتغال پايدار
حمايت از بازاريابي توليدات صنايع دستي زنان سرپرست خانوار
حمايت از برگزاري نمايشگاه‌هاي عرضه توليدات و تقويت زمينه‌هاي بازاريابي، بازاررساني و بازارداري محصولات
تقويت نظارت بر بخش خصوصي و حمايت از زنان شاغل در بخش غيررسمي
توسعه و گسترش بازارچه‌هاي مرزي در مراکز عمده تجاري جهت عرضه فرآورده‌ها و توليدات کوچک خانگي، صنايع دستي و تبديلي زنان
ارائه خدمات مشاوره شغلي و کارآفريني به دانشجويان دختر و اجراي طرح‌هاي کارورزي خاص دختران جوان تحصيلکرده دانشگاهي
فراهم آوردن فرصت‌هاي برابر در اشتغال رسمي و استخدام بر اساس شايستگي‌ها (مطابق ماده 83 منشور حقوق شهروندي)
برنامه ملي توسعه کارآفريني سبز براي زنان و دختران فارغ التحصيل دانشگاهي

9- افزايش سهم زنان از نظام جامع رفاه و تامين اجتماعي و توانمندسازي زنان آسيب‌ديده و در معرض آسيب

اجرايي طرح ملي توانمندسازي اقتصادي خانواده‌هاي زندانيان و زنان زنداني
توسعه و تقويت مراکز بازپروري و توانبخشي زنان آسيب ديده
توانمندسازي زنان و خانواده‌ها در سکونتگاه‌هاي غيررسمي و بافت‌هاي فرسوده
گسترش حمايت‌هاي اجتماعي از زنان معتاد و بهبود يافته
حمايت از توسعه تشکل‌هاي خيرين و بهره‌مندي از ظرفيت آنان جهت توانمندسازي زنان سرپرست خانوار و زنان آسيب ديده
تقويت و توسعه زمينه مهارت‌آموزي به منظور خودکفايي گروه‌هاي مختلف زنان با تاکيد بر مناطق محروم، زنان آسيب‌پذير و داراي معلوليت
اجراي برنامه ملي اصلاح و باز اجتماعي کردن زنان و کودکان بزهکار
اجراي طرح جامع توانمندسازي اقتصادي زنان سرپرست خانوار
اجراي هدفمند بيمه‌هاي فراگير اجتماعي و چند لايه با تاکيد بر زنان سرپرست خانوار، زنان و خانواده‌هاي آسيب‌ديده و نيازمند، زنان روستايي و عشاير و زنان خانه‌دار(تصويب آيين‌نامه اجرايي ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه)

10- شايسته سالاري در مديريت و اداره جامعه

برگزاري دوره‌هاي آموزشي تربيتي مديران زن
ارتقاي جايگاه مديريتي زنان و افزايش ميزان مشارکت زنان در سطوح مديريتي در برنامه جامع اصلاح نظام اداري کشور
برگزاري دوره‌هاي آموزشي مهارت‌افزايي ويژه مديران و مشاوران امور زنان و خانواده دستگاه‌هاي اجرايي ملي و استاني و ارتقاي توان مديريتي آنان
بسط و گسترش زمينه‌هاي حضور موثر زنان دانش‌آموخته، نخبه و پژوهشگران در عرصه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي جامعه
پيگيري تحقق ماده 11 منشور حقوق شهروندي در برخورداري زنان از فرصت‌هاي اجتماعي برابر و مشارکت فعال و تاثيرگذار زنان در سياستگذاري، قانونگذاري، مديريت، اجرا و نظارت.