بزرگنمايي:

بانو نيوز - متأسفانه بسياري از مسؤولان و برنامه‌ريزان کشور بر ايجاد تسهيلاتي براي اشتغال زنان تحصيلکرده تمرکز دارند و اعم سياست‌ها در حوزه زنان نيز به اين موضوع اختصاص دارد. تا جايي‌که حتي در سطح رسانه‌اي، عمده صحبت‌هايي که از زنان مي‌شود، درخصوص زنان شاغل است. اين عطف توجه گسترده به زنان شاغل و از سوي ديگر توجه نحيف و بسيار جزيي به زنان خانه‌دار، موجب ناديده گرفتن مسائل زنان خانه‌دار و گسترده‌تر شدن مشکلات آنان خواهد شد که بار پيامد‌هايش قطعاً در آينده‌اي نزديک در ساحت اجتماعي کشور نمايان مي‌شود.

"حدود 18 درصد به جمعيت زنان خانه‌دار کشور افزوده شد." اين خبري است که رسانه‌هاي رسمي کشور در سال 94 منتشر کردند. گذشته از دلايل پيدا و پنهان افزايش زنان خانه‌دار در کشور، اين جمعيت قابل توجه رو به رشد، نيازمند توجه و برنامه‌ريزي‌ است و بايستي در دستور کار سياست‌گذاران قرار گيرد؛ چراکه ديده شدن مسائل و نيازهاي آنان قطعاً سهم زيادي در حل معضلاتي دارد که سهم خانواده در آن پررنگ است و نقشه راهي براي پيشگيري خواهد بود.

متأسفانه بسياري از مسؤولان و برنامه‌ريزان کشور بر ايجاد تسهيلاتي براي اشتغال زنان تحصيلکرده تمرکز دارند و اعم سياست‌ها در حوزه زنان نيز به اين موضوع اختصاص دارد. تا جايي‌که حتي در سطح رسانه‌اي، عمده صحبت‌هايي که از زنان مي‌شود، درخصوص زنان شاغل است. اين عطف توجه گسترده به زنان شاغل و از سوي ديگر توجه نحيف و بسيار جزيي به زنان خانه‌دار، موجب ناديده گرفتن مسائل زنان خانه‌دار و گسترده‌تر شدن مشکلات آنان خواهد شد که بار پيامد‌هايش قطعاً در آينده‌اي نزديک در ساحت اجتماعي کشور نمايان مي‌شود.

فقدان امنيت اقتصادي و اجتماعي و نداشتن آينده‌اي امن براي زنان در هنگام بروز حوادث محتمل و قطعي نظير سالخوردگي، ازکارافتادگي، بيماري، به‌ويژه در مواجهه با انواع آسيب‌هاي اجتماعي، از جمله مسائل زنان خانه‌دار در کشور است.

ما در شرايطي با آمار نگران‌کننده افسردگي در ميان زنان مواجه هستيم که بخش قابل توجهي از اين آمار را زنان خانه‌دار شامل مي‌شوند. انبوه زنان خانه‌دار ايراني بدون چشم‌داشت خدمات خود را در اختيار خانواده قرار مي‌دهند؛ در حالي‌که از تأمين اجتماعي محروم مانده‌اند و همواره با احساس عدم امنيت و ترس از آينده روبه‌رو هستند.

(در همين زمينه: زن خانه‌دار امروز دچار تناقض و ابهام است/ چه عواملي موجب رضايت يا عدم رضايت زنان‌خانه‌دار مي‌شود؟- گفت‌وگو با اعظم بدري‌‌منش، دانشجوي دکتري رشته مطالعات زنان دانشگاه تربيت مدرس)

بيمه زنان خانه‌دار؛ تنها قانون حمايتي از زنان خانه‌دار/ قانوني بي‌سرانجام
بيمه‌زنان خانه‌دار در پي مصوبه 3/11/78 هيأت دولت، توسط مرکز امور مشارکت زنان وقت تهيه و تدوين شد. براساس اين مصوبه، طرح صندوق تأمين اجتماعي زنان خانه‌دار در سال 1380 به دولت ارائه گرديد و در پي آن، طي هماهنگي با فراکسيون زنان مجلس شوراي اسلامي وقت نهايتاً اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار در قالب اختصاص رديفي از بودجه سالانه در سال 1381 به بعد، برعهده سازمان بهزيستي قرار گرفت.

بر اين اساس مقرر شد جهت اجراي آن، آيين‌نامه‌اي با همکاري اين مرکز توسط بهزيستي تدوين شود که در هيچ‌يک از جلسات آن از مرکز مشارکت زنان دعوتي به‌عمل نيامد، لذا آن‌چه مدنظر طراحان اوليه طرح بود اجرا نگرديد. با تصويب دولت و با اختصاص 20 ميليارد ريال بودجه در سال 82، سازمان بهزيستي متولي اجراي آن به صورت آزمايشي در 4 استان اصفهان، سمنان، کهگيلويه و بويراحمد و آذربايجان غربي شد. زهرا شجاعي، رييس وقت مرکز مشارکت زنان در آن زمان وعده داد که با اجراي اين طرح تا پايان برنامه چهارم توسعه، کليه زنان خانه‌دار که آمار آن‌ها در آن زمان به بيش از 13 ميليون مي‌رسيد، از خدمات بيمه تأمين اجتماعي بهره‌مند شوند.

بار مالي طرح، مانع تحقق و اجراي بيمه‌ زنان خانه‌دار شد
با وجود آن‌که سال‌ها از زمان تصويب اين قانون در مجلس مي‌گذرد اما طبق اذعان پروانه سلحشوري، رييس فراکسيون زنان مجلس در اين مدت به دليل قابليت اجرايي پايين فقط 70 تا 200 هزار نفر از زنان توانسته‌اند بيمه شوند که رقمي بسيار کم است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد که بار مالي زياد اين بيمه، مانع اجراي درست آن شده است. همچنين در هيچ‌يک از ساختارهاي پيشنهادي ارائه‌شده از سوي سازمان‌هاي مختلف، جايگاهي مناسب براي پوشش تأميني زنان خانه‌دار لحاظ نشده است.100ميليارد تومان براي بيمه کردن 200 هزار زن خانه‌دار در مجلس تصويب شده بود و اين در حالي بود که دولت با کسري بودجه چندين هزار ميليارد توماني روبه‌رو است. با اين‌که اين طرح با اولويت زنان سرپرست خانوار بودجه دريافت کرده بود، اما بودجه‌اي که براي آن در نظر گرفته شد اصلاً براي اين تعداد زن کافي نبود.

پيگيري طرح بيمه زنان خانه‌دار در مجلس دهم
طرح بيمه زنان خانه‌دار در دستور کار نمايندگان مجلس دهم نيز قرار گرفت تا شايد راهي براي باز کردن اين کلاف سردرگم بيابند. رييس فراکسيون زنان مجلس شوراي اسلامي در همين رابطه گفت: ما در فراکسيون زنان، پيگير اصلاح اين قانون، جامع و کامل‌تر کردن آن و به دنبال بهترين راهکار براي اجراي آن هستيم. البته هرچه پيش مي رويم، اين کار سخت‌تر به نظر مي‌رسد، اما اين سختي مانعي براي تلاش بيشتر ما نيست و براي بررسي دقيق‌تر، جلسات متعددي با دولت، سازمان بهزيستي و وزارت کار برگزار کرده‌ايم.

سلحشوري همچنين اين نکته را يادآوري کرد که نمايندگان مجلس سعي دارند راهکاري براي جذب کمک‌هاي بيشتر مالي بيابند تا چتر حمايتي بيمه بر سر همه زنان درخواست‌کننده، گسترده شود و شرايط سني، بحث تأهل يا تجرد، حمايت از دختران نيازمند به بيمه، از موارد ديگري هستند که قرار است در اين پروژه بررسي شود. به گفته او درواقع جمعيت بسيار زنان خانه‌دار و وضعيت مالي بد صندوق‌هاي بيمه‌اي سبب کم‌توجهي دولت به اين موضوع شده است.

طيبه سياوشي، نماينده مجلس نيز در اظهارنظري جداگانه درباره وضعيت بيمه زنان خانه‌دار گفت: در قانون برنامه ششم توسعه، بيمه زنان خانه‌دار با داشتن حداقل سه فرزند به تصويب رسيده اما ما معتقد به بيمه تمامي زنان خانه‌دار هستيم.

او همچنين اضافه کرد: با توجه به مشکلات صندوق‌هاي بيمه‌اي متوليان اجراي اين قانون مخالفت‌هايي را مطرح کرده‌اند، همان‌گونه که با بازنشستگي زنان شاغل با داشتن 20 سال سابقه کار مخالفت شد.

نيازهاي متفاوت زنان ‌خانه‌دار و ناديده‌انگاري مسؤولان
بر اساس تحقيقات، اختلالات رواني در زنان خانه‏دار ايراني بيشتر از مردان است که اين اختلالات، انواع شديد و روان‏پريشانه را شامل نمي‏شود و بيشتر منظور اختلالاتي همچون اضطراب و افسردگي است. مشاهده مي‏شود که ايجاد اطمينان خاطر نسبت به آينده و رفع نگراني زنان به خاطر از دست دادن سرپرست در قالب بيمه اجتماعي در رفع اختلالات رواني آن‌ها اثرگذار است.

(در همين زمينه: جنبه‌هاي مثبت و منفي خانه‌داري از نگاه زنان خانه‌دار/ استراتژي‌هاي زنان در جهت ارتقاء کيفيت زندگي‌ خود)

(در همين زمينه: سنجش ميزان سلامت روان، کيفيت زندگي و رضايتمندي زنان خانه‌دار)

اما اين همه واقعيت‌ها نيست، هنوز تعدادي از زنان با انجام کار تمام‏وقت در خانه، فرصتي براي پرداختن به خود و نيازهايشان ندارند. هنوز تعدادي از زنان نتوانسته‏اند براي شکوفايي توانايي‏هايشان کاري انجام دهند. ما با نسل جديدي از زنان خانه‌دار مواجه هستيم که تحصيل‌کرده هستند، با شبکه‌هاي اجتماعي مجازي مواجه‌اند و بيش از گذشته منبعي از خلاقيت و توانايي‌هايي را در درون خود دارند که بعضاً مجالي براي شکوفايي آن‌ها نمي‌يابند. درست است که اين قابليت‌ها به افزايش کيفيت زندگي خانواده‌ها و تربيت فرزندان منجر خواهد شد اما قطعاً اين زنان بخش زيادي از نارضايتي و احساس بيهودگي را به دوش خواهند کشيد و امنيت رواني‌شان دچار ترديد و تهديد خواهد شد.

چه بايد کرد؟
پاسخ ساده است. با نگاهي به امکانات شهري و ظرفيت‌ها و تسهيلاتي که قابل استفاده براي زنان خانه‌دار باشد مي‌توان به اين نکته پي برد که چقدر به سياست‌هاي مالي و بيمه‌اي نيم‌بند اجراشده تکيه کرده‌ايم؛ در حالي‌که از مسائل و راهکارهاي جانبي ديگر غافل شده‌ايم. البته که سياست‌هاي مالي و بيمه‌اي گام نخست حمايت از زنان خانه‌دار است و قسمت اعظم و البته مهم مشکلات آن‌ها را رفع خواهد کرد اما در طي اين سال‌ها که در بيم و اميد اجرا شدن و اجرا نشدن اين طرح بوده‌ايم تمامي مطالبات زنان خانه‌دار را در اين حوزه متمرکز کرده‌ايم؛ در حالي‌که همزمان مي‌توانستيم فکري به حال فراهم کردن امکاناتي براي افزايش مشارکت‌هاي اجتماعي و فرهنگي زنان خانه‌دار کنيم.

ايجاد تسهيلات براي کارآفريني زنان خانه‌دار، فراهم کردن محيط‌هاي تفريحي زنانه و يا گسترش کانون‌هاي فرهنگي در محلات، برگزاري دوره‌هاي مهارت آموزي براي زنان خانه‌دار، استفاده از ظرفيت انجمن‌ها و سازمان‌هاي مردم‌نهاد براي مشارکت بيشتر زنان خانه‌دار، توجه به محيط‌هاي زنانه در شهر، برخورداري از شهري حامي زنان و کودکان، ارتقاي کيفيت سالن‌هاي ورزشي براي زنان و تجهيز کردن کتابخانه‌هاي محلات، از جمله راهکارهايي است که باعث مي‌شود نقش اجتماعي زنان خانه‌دار برجسته‌تر شود و راهي براي ورود آن‌ها به اجتماع و توانمندسازي‌شان در مواجه با مسائل باشد؛ موضوعي که در استان‌ها و شهرهاي ديگر کشور به آساني از آن غفلت مي‌شود و امکانات اجتماعي ناچيزي در اختيار اين قشر قرار مي‌دهند.