بزرگنمايي:

آریا بانو -
سوپرمن‌های زندگی
افراد در برابر مشکلات بسیار آسیب پذیر عمل می کنند و به سرعت در هم می شکنند و برخی دیگر آرام، منطقی، صبور و مطمئن با مشکلات دست و پنجه نرم می کنند. این تفاوت از کجا ناشی می شود و علت آن چیست؟
پاسخ روانشناسان به این پرسش این است : " تاب آوری". بله تفاوت این دو دسته با یک ویژگی خاص، یعنی "تاب آوری"، تفسیر می شود. اما تاب آوری به چه معناست و خود ، شامل چه ویژگی هایی می شود؟
تاب آوری معادل واژه انگلیسی resiliency است. در فرهنگ لغت، این کلمه، خاصیت کشسانی، بازگشت پذیری و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب آوری معادل گویاتری است.
تاب آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطا ف پذیر به فشارهای زندگی روزانه است. تاب آوری، استرس را محدود نمی کند، مشکلات زندگی را پاک نمی کند، بلکه به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب آوری را بیاموزند و آن را ارتقاء دهند. پس تاب آوری قابل یادگیری است.
ویژگی های افراد تاب آور پژوهش ها به طور پایا، شماری از ویژگی هایی که مرتبط با تاب آوری هستند را گزارش کرده اند که عبارتند از:
احساس ارزشمندی : پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند،‌ و احترام قایل شدن برای خود و توانایی هایشان. بی قید و شرط دوست داشتن و سعی در شناخت نقاط مثبت خود و پرورش دادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه بر آن سعی می کنند که این نارسایی ها را با واقع بینی بر طرف کرده و در غیر این صورت با این ویژگی ها کنار می آیند.
مهارت در حل مسئله : افراد تاب آور ذهنیتی تحلیلی- انتقادی نسبت به توانایی های خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیرند و توانایی شگفت انگیزی درباره پیدا کردن راه حلهای مختلف درباره یک موقعیت یا مساله خاص دارند. همچنین توانایی ویژه ای در تجزیه و تحلیل واقع بینانه مشکلات شخصی و پیدا کردن راه حل های فوری و راهبردهای دراز مدت برای حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمی شوند را دارا هستند.
کفایت اجتماعی : این دسته از افراد مهارت های ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته اند.آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند. در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارت ها و راهبردهای اجتماعی شامل مهارتهای گفتگو، جراتمندی و گوش دادن ، آمادگی برای گوش دادن به دیگران واحترام گذاشتن به احساسات و عقاید دیگران که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است را دارا هستند.
خوش بینی : اعتقاد راسخ به اینکه آینده می تواند بهتر باشد ،‌ احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی تواند آنها را متوقف سازد.
همدلی : تاب آورها دارای توانایی برقراری رابطه توام با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه ها و نهادهای اجتماعی می شود.

روشهایی برای تاب آوری بیشتر
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که با وجودی که برخی از افراد به طور طبیعی تاب آوری بیشتری دارند امّا این رفتارها قابل یادگیری نیز می‌باشد.
آنچه در زیر آمده، چند روش برای تقویت تاب آوری در افراد است:
اعتقاد به توانایی‌های خود : پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اتکاء به نفس و خودباوری نقش مهمی در مواجهه با استرس و التیام یافتن پس از سختی‌های زندگی دارد. دستاوردها و نقاط قوتتان را برای خود یادآوری کنید. اعتماد داشتن به توانایی خود برای مواجهه با بحران‌ها، شیوه‌ای عالی برای ایجاد و تقویت تاب آوری برای آینده است.
ایجاد شبکه اجتماعی : داشتن افراد پشتیبان در پیرامون خود به مثابه یک عامل حفاظت کننده در شرایط بحرانی عمل می‌کند. داشتن افرادی که بتوانید به آن‌ها اعتماد کنید بسیار مهم است. با وجودی که حرف زدن درباره یک وضعیت با یک دوست، مشکل را برطرف نمی‌کند امّا به شما اجازه می‌دهد که احساستان را با او به اشتراک بگذارید، پشتیبانی کسب کنید، بازخورد مثبت به دست آورید و احتمالاً راه‌حل‌هایی برای مشکلتان بیابید.
پذیرفتن تغییر : انعطاف‌پذیری بخش مهمی از تاب آوری است. با یادگرفتن انطباق‌پذیری بیشتر، برای مواجهه با بحران‌های زندگی مجهزتر می‌شوید.
پرورش خود : هنگامی که استرس دارید به سادگی ممکن است از نیازهای شخصی خود غافل شوید. از دست دادن اشتها، کنار گذاشتن ورزش و خواب کافی نداشتن، همگی واکنش‌های شایع در یک شرایط بحرانی هستند. هرگز از پرورش و رسیدن به خود غافل نشوید. همیشه زمان‌هایی را برای فعالیت‌هایی که از آن لذت می‌برید کنار بگذارید. با مراقبت از نیازهای خود، می‌توانید سلامت عمومی و تاب آوری خود را تقویت کنید و برای مواجهه با چالش‌های زندگی آمادگی لازم را به دست آورید.
تقویت مهارت‌های حل مساله : هرگاه با چالش جدیدی مواجه شدید، فهرستی از راه‌های بالقوه‌ای که برای حل مساله به نظرتان می‌رسد درست کنید. راهبردهای متفاوت را آزمایش کنید و بر روی ایجاد روشی منطقی برای حل مساله تمرکز نمائید. با پرورش مرتب مهارت‌های حل مساله در خود، برای انطباق با چالش‌هایی که بروز می‌کند آماده‌تر می‌شوید.
هدف گذاری : شرایط بحرانی، هراس‌آور و هولناک هستند. گاهی اوقات ممکن است حتی حل نشدنی به نظر آیند. افراد تاب آور قادرند به این شرایط به شیوه واقعی‌تری بنگرند و آنگاه هدف‌های منطقی برای مواجهه با مسائل قرار دهند. هنگامی که خود را ناتوان و درهم شکسته یافتید، یک قدم به عقب بردارید و آنچه در پیش رو دارید را ارزیابی کنید. راه‌حل‌های ممکن را در نظر بگیرید و سپس آن‌ها را به گام‌های قابل مدیریت بشکنید.
پرورش مهارت‌ها: ایجاد تاب آوری در خود، فرایندی طولانی است. تاب آوری مستلزم اقدامات یا رفتارهای خاص نیست بلکه از یک نفر به نفر دیگر می‌تواند کاملاً فرق کند. ویژگی افراد تاب آور را تمرین کنید و به یاد داشته باشید که این مهارت‌ها را با توجه به نقاط قوت موجود خود پرورش دهید.
منابع: کلینیک الکترونیکی روان‌یار، سایت مشاوره و روان شناسی، ماهنامه پیام مشاور 98