بزرگنمايي:

آریا بانو - تهران- مادر از رفتارهای فرزندش کلافه شده هر روز نگرانی اش بیشتر می شود، نه احترام به بزرگتر سرش می شود، نه صبر و تحمل دارد. اصلا حال و حوصله حرف زدن جدی را ندارد؛ وقتی با زمان نوجوانی خودش مقایسه می کند می بیند چقدر فرزندش تفاوت دارد.

فرزند نوجوانش بیشتر علاقه دارد به سر و ظاهرش برسد تا کتاب بخواند یا کاری جدی کند؛ هیچ ابایی ندارد که به دیگران بگوید که به کتاب خواندن علاقه ندارد. اصلا نگرانی از نه گفتن به درخواست هایی که مورد علاقه اش نیست ندارد؛ در این مورد هیچ کس استثنا نیست حتی در مورد بزرگترهای فامیل هم خیلی خود را درگیر احترام به بزرگترها و سنت ها نمی داند.
ترجیح می دهد حتی اگر والدینش و فامیل ناراحت شوند وقتش را با دوستانش بگذارند تا با خانواده. مادر وقتی با دیگر والدین همکلاسی های فرزندش حرف می زند متوجه می شود، آنها هم تقریبا با همین مشکلات دسته و پنجه نرم می کنند.
واقعا چه اتفاقی افتاده که کودکان و نوجوانان این نسل با نسل های قبل این قدر تفاوت دارند.
مهدی ملک محمد، روانشناس در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: هر نسلی با نسل پیش از خود تفاوت هایی در حوزه هایی از نظر شکلی و محتوایی دارد که به آن تفاوت نسلی می گویند.
او می افزاید: واقعیت این است که در حال حاضر تفاوت نسل نو (نوجوانان) با نوجوانان نسل گذشته تفاوت زیادی دارند یعنی تفاوتی که فرزندم با من دارد با تفاوت بین پدرم و من بسیار زیاد است.
به گفته وی این تفاوت به خصوص در حوزه محتوایی یعنی نگرش و جهان بینی بسیار زیاد است. یعنی نگرش و جهان بینی نوجوانان کنونی با والدینشان بسیار تفاوت دارد.
این روانشناس علت این موضوع را تغییرات بسیار عمیق به طور عام در 30 سال گذشته و به طور اخص در 10 ساله گذشته و در حوزه های فکری و زندگی مدرن می داند و می گوید: در این دوران در حوزه تکنولوژی، سیاست و اقتصاد کشور و جامعه تغییرات زیادی شده است و حضور تلفن های همراه و همچنین گسترش شبکه های مجازی شکل و محتوای زندگی ما را تغییر داده است.
وی با اشاره به اینکه مسئولان هیچ تدبیر و برنامه درستی در این حوزه اتخاذ نکرده اند، تاکید می کند: مسئولان فقط با افتخار اعلام می کنند که ایران گسترده ترین خطوط تلفن های همراه را در منطقه دارد؛ اما در این حوزه هیچ کار فرهنگی انجام نشده است.
ملک محمد ادامه می دهد: در ایران سن 12 تا 18 سال دوره نوجوانی تلقی می شود، پدیده آموزش برای نوجوانان به آموزش نامرئی و آموزش مرئی (مدارس) تقسیم می شود.
وی اضافه می کند: آموزش مرئی به آموزشی اطلاق می شود که از سوی مدارس و به صورت مستقیم از سوی والدین به فرزندانشان داده می شود، اما آموزش نامرئی به آموزشی گفته می شود که نوجوانان از همسالان، شبکه های مجازی و البته در بی خبری والدین دریافت می کنند.
این روان درمانگر افزود: نوجوانان در گذشته از دوستان صمیمی شان آن هم به صورت محدود و درگوشی آموزش های نامرئی را فرا می گرفتند؛ اما امروز میزان این آموزش به خاطر وجود فضای مجازی و امکاناتی چون اینستاگرام افزایش عجیبی پیدا کرده است.
او می گوید: نوجوانان در فضای مجازی بدون هیچ محدودیتی با جهانی گسترده در ارتباط هستند و در هر لحظه بدون هیچ محدودیتی می توانند با بیش از هزار نفر تشریک تجربه کنند و این در حالی است که ما هیچ کاری برای ساماندهی وضع موجود انجام نداده ایم و فقط تسلیم فضای آموزش نامرئی شدیم.
وی با اشاره به سطح پایین کیفی مدارس در کشور می کند: آن قدر مدارس کشور با هزاران دلایل غیر از مسائل آموزشی درگیری دارند که نمی توانند در حوزه های آموزشی کیفیت بهتری پیدا کنند.
این روانشناس می افزاید: مشکل فقط به کیفیت پایین مدارس محدود نمی شود. والدین نیز که یکی از منابع آموزش فرزندانشان هستند به دلیل مشکلات اقتصادی وقت کافی برای آنها نمی گذارند چون مجبور هستند بیشتر وقتشان را به کار و کسب درآمد اختصاص دهند.
وی رسانه رسمی را یکی از منابع آموزش مرئی برای نوجوانان می داند و اضافه می کند: امروزه در این حوزه مشکلات زیادی داریم؛ به صورت قاطع می توانم بگویم برنامه های تلویزیونی ما بیش از برنامه های شبکه های ماهواره می تواند برای افراد مشکلات روانشناختی ایجاد کند.
ملک محمد به سریال پدر که این روزها از شبکه دوم سیما پخش می شود اشاره می کند و می افزاید: پخش این سریال که بدون هیچ هشداری پخش می شود سبب بروز نگرانی و استرس برای کودکان و نوجوانان می شود.
او اضافه می کند: در حالی که جذابیت و کاربری منابع آموزش مرئی در کشور در شرایط خوبی قرار ندارد. شبکه های مجازی با داشتن گرافیک جذاب و محتوای قوی گوی رقابت را از دیگران ربوده اند.
به گفته وی، اطلاعاتی که شبکه های مجازی به نوجوانان و جوانان می دهند هیچ نسبتی با اطلاعات که منابع آموزشی رسمی به آنان می دهند ندارند و در عین حال بسیار جذاب هستند و در واقع نسل جدید در فضای جذاب رسانه های جدید بدون اینکه آموزشی دیده باشند، قرار می گیرند و تحت تأثیر هستند.
وی می گید: شرایط پیش آمده برای نوجوانان به خاطر آموزش از منابع نامرئی هویت منسجم آنان را تحت تأثیر دوران نوجوانی زمان شکل گیری هویت در میان افراد است.
این روان درمانگر می افزاید: در دوران نوجوانی فرد چگونگی رابطه اش با ملیت، والدین، جامعه، دین و مذهب را تعیین می کند حالا در شرایط کنونی و با وجود اطلاعات و آگاهی های متناقص، نوجوان نمی تواند هویت درستی داشته باشد.
او می گوید: در شرایط کنونی شاهد هستیم روزی نوجوان رفتارهای مذهبی انجام می دهد و روز بعد همان نوجوان رفتاری متفاوت نشان می دهد. هویت نوجوان امروز مملو از سردرگمی، ناقص و شکل نگرفته است و والدین نیز دچار آشفتگی از این وضعیت هستند، چون نمی دانند منشا و دلیل رفتارهای فرزندشان چیست و واکنش های سرآسیمه، پرخاشگرانه و منفعلانه بروز می دهند.
این روان درمانگر تاکید می کند: از والدین می خواهیم که رفتار قاطعانه در تربیت فرزندشان داشته باشند. بسیاری رفتار قاطعانه را با برخورد های پرخاشگرایانه و جست و جو در زندگی خصوصی فرزند اشتباه می گیرند، رفتار قاطعانه والدین باید با در نظر گرفتن نقش و جایگاه تک تک افراد خانواده باشد.
گزارش از سمانه زین العابدین
*3377