بزرگنمايي:

آریا بانو - ساکسیفون یا ساکسوفون یک ساز بادی از جنس برنج است که دارای سوراخ‌ها و کلید‌هایی است که به دست نوازنده کنترل می‌شوند. این ساز را شخصی به نام آدولت ساکس در دهه‌ی 1840 اختراع کرد و به همین دلیل نام آن را ساکسوفون گذاشتند.


سرویس فرهنگ و هنر - به طور کلی ساز‌های موسیقی مورد استفاده از نظر نوع نواختن و نحوه‌ی تولید صدا به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
1. ساز‌های کوردوفون (Chordophones): شامل ساز‌های زهی می‌شود، یعنی ساز‌هایی که صدا در آن‌ها از طریق ارتعاش سیم تولید می‌شود.
2. ساز‌های آیروفون (Aerophones): شامل ساز‌های بادی می‌شود، یعنی ساز‌هایی که صدا در آن‌ها از طریق دمیدن یا فوت کردن تولید می‌شود.
3. ساز‌های ایدیوفون (Idiophones): شامل ساز‌های خود صدا می‌شوند، مانند ساز‌های کوبه‌ای، ضربه‌ای و سایشی بدون پوست
4. ساز‌های ممبرانوفون (Membranophones): شامل ساز‌های کوبه‌ای و ضربه‌ای دارای پوست می‌شود.
ساکسوفون یا ساکسیفون در دسته‌ی ساز‌های آیروفون قرار گرفته و یک ساز بادی برنجی است. در ادامه به معرفی این ساز و انواع آن می‌پردازیم.
تاریخچه‌ی ساز ساکسوفون

آدولف ساکس نوازنده‌ی فلوت و کلارینت اهل بلژیک بود که در ساخت ساز هم تبحر بسیار داشت. ساکسوفون هم یکی از ساز‌های ابداعی و ساخته شده توسط آدولف ساکس است.
آدولف ساکس متولد دینان بلژیک است. او در سال 1842 برای ادامه تحصیل در حرفه موسیقی به پاریس سفر کرد و ابتدا تغییراتی را بر روی کلارینت باس انجام داد تا محدوده‌ی صدای باس این ساز گسترده‌تر شود. سپس سازی را با بدنه‌ی برنجی و یک قمیش شبیه به هورن و کلارینت ابداع کرد و پس از آن در اوایل دهه‌ی 1840 شروع به ساخت ساکسوفون در ابعاد مختلف نمود. او پس از 15، 16 سال توانست در 28 ژوئن 1846 این ساز را به نام خودش ثبت کند. از آن زمان به بعد دیگر نوازنده‌ها و سازنده‌های ساز هم شروع به ایجاد تغییراتی در کلید‌ها و صدای ساز‌ها کردند. پس از اختراع ساکسوفون در قرن بیستم با توسعه‌ی موسیقی جاز و بلوز، ساز ساکسوفون هم کاربرد بیشتری پیدا کرد.
ساز ساکسوفون برای نواختن به نفس زیادی احتیاج دارد. به همین دلیل سیاه پوستان که به پر نفس بودن مشهورند این ساز را به خوبی می‌نواختند و هر کدام تکنیک جدیدی از این ساز را کشف می‌کردند، مانند چارلی پارکر.

در اواخر دهه 1960 با توسعه‌ی موسیقی راک و کمرنگ شدن نقش گیتار در آن زمان، موسیقی راک و زیر مجموعه های آن" href="/fa/news/24091/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D9%88-%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86" target="_blank" rel="noopener">سبک راک نیازمند سازی قوی و خشن بود که این نقش را ساکسوفون بر عهده گرفت. پس از آن دیوس و راجر هادسون با قطعه‌های "آهنگ منطقی" و "حالا ترکم مکن" تک نوازی ساکسوفون را رواج دادند.
معرفی ساز ساکسوفون
ساکسوفون یا ساکسیفون در دسته‌ی ساز‌های بادی است که معمولا از برنج ساخته می‌شود که برخی روی آن ورق نقره می‌کشند. ساز دارای یک قمیش، سوراخ و کلید است. نوازنده برای کنترل صدا و تولید هر نت باید کلیدی را فشار دهد یا رها کند. به طوری که اگر کلیدی را فشار دهد صفحه‌ای روی سوراخ گرفته می‌شود و اگر کلید را رها کند صفحه از روی سوراخ برداشته می‌شود. ساکسیفون دارای ظاهری مخروطی شکل است که دو انحنا در طول ساز وجود دارد. پایین ساز به سمت بالا خم شده و دارای سری شبیه شیپور است.
ساکسوفون یک ساز انتقالی محسوب می‌شود و جزء ساز‌های ارکستر سمفونیک نیست. ولی در موسیقی نظامی و جاز کاربرد فراوان دارد.

انواع ساکسوفون
ساکسوفون انواع مختلفی دارد که تفاوت آن‌ها با یکدیگر در وسعت صدایی آن‌هاست.
ساکسوفون سوپرانو (ساکسوفون در سی بمل)
تفاوتی که این ساز با دیگر ساکسوفون‌ها دارد این است که ساکسوفون سوپرانو نسبت به دیگر ساکسوفون‌ها،‌ سازی کوچکتر است و هیچ انحنایی در ساختمان ساز وجود ندارد. این ساز به شکل یک قیف مستقیم است و برای تولید صدا‌های زیر کاربرد دارد.

ساکسوفون آلتو
به آن آلتو ساکس هم می‌گویند. دارای صدایی وسیع و نرم است و همین عامل باعث شده که در سبک پاپ و گا‌ها ارکستر‌ها طرفداران زیادی داشته باشد. همچنین به عنوان سلو در سبک جز هم استفاده می‌شود.
ساکسوفون تنور (ساکسوفون در سی بمل)
یک ساز ارکستری است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این ساز که باعث متفاوت شدن آن می‌شود این است که شامل یک دهنی تک زبانه‌ای است، که این دهنه به یک لوله فلزی پهن و مخروطی شکل وصل شده است. تنور ساکس رو در خیلی از گروه‌های جز، بلوز، پاپ و راک استفاده می‌کنند.
ساکسوفون باریتون (ساکسوفون در می‌بمل)
اولین و بزرگترین عضو خانواده است. این نوع ساز به دلیل دارا بودن صدای رسا و قوی در موسیقی نظامی و امروزه هم گروه‌های جاز و کارناوال‌ها کاربرد فراوان دارد. موسیقی چیست؟" href="/fa/news/23217/" target="_blank" rel="noopener">نت‌ نویسی آن با کلید سل است و صدای حاصله از نت نوشته شده یک اکتاو و یک ششم بزرگ بم‌تر است.
ساکسوفون باس (ساکسوفون در سی بمل)
ساکسیفون باس یکی از بزرگترین اعضای خانواده‌ی ساکسوفون‌هاست. از باریتون بزرگ‌تر است و در موسیقی جز کاربرد دارد. نخستین بار هکتور برلیوز در یکی از آثار خود از آن استفاده کرد. نت نویسی این نوع ساکسیفون با کلید سل و صدای حاصله‌ی آن دو «اکتاو» و یک «دوم بزرگ» بم‌تر است.
ساکسوفون ملودی (ساکسوفون در دو)
این ساز بزرگتر از نوع آلتو و کوچکتر از نوع تنور است. برخلاف دیگر ساز‌ها غیر انتقالی است و یک اکتاو بم‌تر از نت نوشته شده صدا می‌دهد.
ساکسوفون‌های سی بمل و می‌بمل برا‌ی گروه موسیقی‌های نظامی طراحی شده‌اند و امروزه هم در گروه‌های جاز و تکنوازی کاربرد بیشتری دارند و ساز‌های سری فا و دو برای ارکستر بودند، ولی هیچ وقت جایگاه خوبی پیدا نکردند و به جای آن‌ها ساز‌های سی بمل و می‌بمل جایگاه خوبی در موسیقی کلاسیک پیدا کردند.

قطعات مشهور از ساز ساکسیفون
برخی از قطعات مشهور ساخته و نواخته شده با ساز ساکسیفون عبارتند از:
وینسنت دیندی – کرال واریه (اپوس 55) کلود دیبوسی – رپسودی پور ارکستر ات ساکسفون پل کرستون – سوناتا اپوس 19 برای ساکسیفون آلتو یوجین بوزا – آریا پور ساکسیفون آلتو جولز دمرسمن – فانتزی سور آن فلورنت اشمیت – لجند اپوس 66 برنهارد هایدن – سوناتا برای ساکسیفون آلتو لارس اریک لارسون – کنسرتو ساکسوفون پل هیندمیث – سوناتا برای ساکسیفون آلتو جکوئز ایبرت – کنسرتینو دا کامرا داریوس میلهاد – اسکاراماش برای ساکسیفون آلتو هنری توماسی – بالید برای برای ساکسیفون آلتو
قابل ذکر است که این ساز در ایران علاوه بر گروه ارکستر و ... در مراسم‌های عزاداری نیز کاربرد فراوان دارد.
بد نیست در پایان قطعه‌ای با صدای ساکسیفون را با هم بشنویم. از ثانیه‌ی 24 ساکسیفون شروع به نواختن می‌کند.

ساغر شفیعی