بزرگنمايي:

آریا بانو - ظهر عاشورا و ماجرای غم انگیز کربلا، همان چیزی است که در معماری بی‌نظیر تکیه معاون‌الملک به تصویر کشیده شده است.


سرویس معماری هنرآنلاین، تکیه معاون‌الملک از آن دست بناهایی است که به جرات می‌توان گفت معماری در آن روایتی متفاوت از هنر ساخته است. این تکیه در دوران قاجار یعنی سال 1282 در شهر کرمانشاه ساخته شد. این بنا توسط حسین‌خان معین‌الرعایا بنا و سپس به همت حسن‌خان معین‌الملک تکمیل شد. اصغر معمارباشی، هنرمند سازنده این بنا بود که نام وی نیز روی سردر بنا ذکر شده است.
این تکیه بی‌همتا از سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است. کاشی کاری‌های بی‌نظیر و معماری خاص این بنا البته در طول تاریخ به سختی از بلایای مختلف جان سالم به در برد. در سال 1288 شمسی مشروطه خواهان این بنای نفیس را به توپ بستند و به آتش کشیدند. بعد از این حوادث و همچنین به دنبال ترور حسین‌خان معین‌الرعایا، بازسازی تکیه، مدت‌ها به تعویق افتاد. بالاخره در سال 1320 شمسی، میرزا حسن‌خان معاون‌الملک حسینیه را از برادرانش خریداری و شروع به مرمت آن کرد.
حسن خان در سال 1326 شمسی ساختمان مجاور حسینیه را خرید و بخش‌های زینبیه و عباسیه را بنا کرد تا تکیه بتواند جوابگوی عزاداران باشد.
اواخر عمر حسن‌خان با تغییر حکومت قاجار به پهلوی و همین‌طور وضع مالی وی، دوران ویرانی بنا آغاز ‌شد. به این ترتیب سید محمد میبدی و آقا شیخ محمدهادی جلیلی پیشنهاد کردند برای جلوگیری از تخریب بنا، بخش عباسیه به مدرسه علوم اسلامی تبدیل شود تا فواید آن را صرف تعمیر بنا کنند. از آن زمان به بعد، عباسیه به مدت 30 سال به صورت مدرسه باقی ماند.
در سال 1352 تکیه معاون‌الملک به اداره فرهنگ و هنر آن زمان تحویل داده شد و در تاریخ 10 آذر 1354 با شماره ثبت 945 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

معماری و کاشی‌کاری بنا
عمارت تکیه معاون‌الملک شش متر از سطح زمین پایین‌تر است و بعد از ورود از در اصلی باید 17 پله را طی کرد تا بتوان وارد صحن ورودی مجموعه شد. مجموعه‌ تکیه معاون‌الملک سه در ورودی دارد که معمولاً در قدیم برای برگزاری بهتر مراسم مذهبی، ورود دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری و جلوگیری از تداخل آن‌ها با یکدیگر بوده است.
کاشی‌کاری‌های تکیه معاون‌الملک، یکی از عمده دلایل شهرت این بنای بی‌نظیر است. کاشی‌های زیبای این مجموعه، جلوه‌ای بی‌مانند از پیوند معماری و کاشی‌کاری است. غنای تصویری در کاشی‌های به کار رفته، تنوع رنگ‌های آن‌ها و تنوع در نوع ساخت و ابعاد کاشی‌ها، تکیه معاون‌الملک را به یکی از نفیس‌ترین و تماشایی‌ترین بناهای به یادگار مانده از دوران قاجار تبدیل کرده است.
به باور عده‌ای، این کاشی‌های کم‌نظیر که از رنگ‌های صد درصد طبیعی در ساخت آن‌ها استفاده شده است، بیانگر ارزش هنری تکیه معاون‌الملک هستند. اما باید گفت معماری زیبا و قابل تحسین بنا را نمی‌توان نادیده گرفت.

بانی این مکان یعنی مرحوم حسن خان معینی در آن زمان با هزینه‌ شخصی خود، هنرمندان سرآمد و بنامی را نظیر: استاد محمد بنا، حاج حسن کاشی‌پز تهرانی، سید ابوالقاسم مانی، حسن تهرانی و حسین خطاط را گرد هم آورد تا این بنای بی‌نظیر را در تاریخ به ثبت برسانند.
از نظر موضوعی می‌توان گفت بیشترین حجم این نگاره‌ها را واقعه‌ عاشورا و حوادث مربوط به آن، روایت‌های مذهبی، قصص قرآنی و داستان‌های ملی و حماسی ایرانی تشکیل داده است. کاشی‌های تکیه بر اساس تکنیک و اجرا به دو گروه کاشی‌های برجسته و کاشی‌های هفت رنگ تقسیم می‌شوند. علاوه بر کاشی‌های نصب شده بر دیوارها، کاشی‌هایی داخل انبارهای تکیه نگهداری می‌شود که اشعار محتشم کاشانی با خط سفید بر زمینه‌ی آبی روی آن‌ها نگاشته شده و مکمل کاشی‌های حسینه است که اکنون جای آن‌ها خالی است.

تکیه معاون‌الملک یادگاری گران‌بهایی از دوره‌ی قاجار است که حکایت گذشته‌ کرمانشاه را به تصویر کشیده که پیوند میان معماری و کاشی‌کاری را به رخ هر بازدیدکننده‌ای می‌کشد.