بزرگنمايي:

آریا بانو - زرشک یکی از اجزای سفره سنتی ایرانی است و بانوان معمولا برای تزیین برنج از ترکیب آن با برنج زعفرانی استفاده می‌کنند. ولی کمتر کسی از طبع زرشک و خواص جالبش باخبر است. در این مطلب شما را با طبع و خواص زرشک آشنا می‌کنیم.


سرویس سلامت – زرشک پلو با مرغ ، ته‌چین مرغ ، مرصع‌پلو ، خورشت ماست ! کمتر کسی پیدا می‌شود که حداقل یکی از این غذا‌ها را دوست نداشته باشد. طعم دهنده مشترک این غذاها زرشک است و دانستن طبع زرشک و آشنایی با خواص آن ما را در میزان استفاده از آن در هنگام طبخ غذا و همین طور به عنوان یک گیاه دارویی راهنمایی خواهد کرد.
زرشک از کجا تهیه می‌شود؟
گیاه زرشک درختچه‌ای تیغدار به طول 1 تا 5 متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه‌اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک آئر خیس گفته می‌شود.
انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است و غنچه‌های زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به 97 درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید 95 درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.
پس زرشک میوه اصیل ایرانیان است. در واقع زرشک ایران، گونه‌ای منحصر به فرد است و با گونه‌های دیگرش بسیار تفاوت دارد. این زرشک بیشتر در منطقه خراسان جنوبی یا قهستان کشت می‌شود و زیرکوه قاین مرکز اصلی تولید آن است. خوشه زرشک ایرانی ابتدا زرد رنگ است. سپس در زمان رسیدن قرمز می‌شود و به مرور به رنگ شرابی در می‌آید.
بیشتر بخوانید: خواص زرشک؛ آشنایی با فواید و مضرات ساقه، برگ و آب زرشک
طبع زرشک چیست؟

طبع زرشک سرد و خشک است آنهم از درجه سوم (مواد در طب سنتی 4 درجه دارند. پس وقتی می‌گوییم طبع زرشک سرد و خشک در درجه سوم است یعنی از حد متوسط هم بیشتر سرد و خشک است). بنابراین افراد سوداوی (سوداویان طبعشان سرد و خشک است) و یا افرادی که غلبه سودا دارند بهتر است کمتر از زرشک استفاده کنند. در عوض برای افراد دموی (دمویان طبعشان گرم و‌تر است) بسیار مفید است و باعث تصفیه خون آن‌ها می‌شود. صفراوی‌ها (صفراویان طبعشان گرم و خشک است) هم بسیار به خوردن زرشک علاقه دارند، ولی باید سعی کنند این خشکی زرشک را تعدیل کنند. بلغمی‌ها هم بهتر است اصلا زرشک نخورند یا اگر می‌خورند با مصلحش بخورند. مصلح زرشک زعفران و مغزیجات است؛ مثل خلال پسته و بادام. برای همین هم در غذا‌های سنتی ایرانی همچون مرصع پلو زرشک در کنار مغزیجات استفاده می‌شود. تمام غذا‌های سنتی ایرانی تعادل را رعایت می‌کنند و از مصلح‌ها در دستور پخت‌شان استفاده می‌شود.
خواص زرشک

زرشک برای دیابت نوع دو و کاهش وزن بسیار مفید است. بربرین موجود در این گیاه باعث کاهش میزان قند خون، کم شدن چربی‌های موجود در جریان خون و کارکرد بهتر انسولین در بدن می‌شود. علت بروز دیابت نوع دوم اختلال در کار انسولین است. بربرین کمک می‌کند انسولین خیلی بهتر قند خون را کنترل کرده و به پاک کردن جریان خون از وجود چربی هم کمک می‌کند، همین موضوع باعث می‌شود تا در کاهش وزن بدن هم موثر باشد. البته فراموش نکنید همانطور که گفته شد زرشک برای دموی‌ها بسیار خوب است. اگر بلغمی‌ها هم برای کاهش وزن بخواهند از زرشک استفاده کنند بدانند که از کار و زندگی‌شان می‌مانند، چون خسته و بی‌انرژی می‌شوند. زرشک بخاطر دارا بودن اسید‌های آلی برای درمان سنگ کلیه نیز مفید شناخته شده است. مطالعات دیگری نیز نشان‌دهنده مفید بودن زرشک برای کبد بوده‌اند. کبد گرم یا کبد چرب در افراد گرم مزاج نیز با مصرف زرشک درمان می‌شود.

از آنجایی که زرشک دارای خواص بسیار مفیدی برای بدن و به خصوص پوست می‌باشد، مصرف آن در مدت زمانی نه چندان طولانی باعث می‌شود که پوست شما از جوش‌های گرم پاک شده و به شادابی و شفافیت برسد. بهتر است برای اطمینان بیشتر این کار را خود در منزل انجام دهید به این ترتیب که:
یک قاشق غذا خوری سرپر زرشک را داخل یک فنجان آب ریخته وبه مدت 8 تا 9 ساعت بگذارید تا کاملا خیس بخورد که البته این کاررا می‌توانید از شب قبل هم انجام دهید، سپس زرشک‌ها را در داخل همان فنجان آب با پشت قاشق کاملا له کرده و از صافی رد کنید، آب آن را میل کرده و زرشک‌ها را بر روی پوستتان بمالید و بگذارید تا آب آن‌ها کاملا جذب پوستتان شود و بعد با آب ولرم شستشو نمایید. این کار را یک روز درمیان و به مدت یک الی دو ماه انجام دهید تا به نتیجه‌ی مطلوب و پوستی صاف و شفاف برسید. همچنین خواص زرشک در رفع عطش باعث شده آب زرشک یا شربت آن تبدیل به نوشیدنی مورد علاقه صفراوی‌ها و دموی‌ها در تابستان شود. مصرف این نوشیدنی حتی حرارت معده و جگر را کاهش داده و باعث شستشوی کبد و کلیه هم می‌شود.

بیشترین خاصیت زرشک رقیق کردن خون است؛ بنابراین اگر تمایل به مصرف آن دارید از مصرف همزمانش با دارو‌های رقیق‌کننده خون خودداری کنید. ضمنا مادران شیردهی که نوزادشان زردی دارد هم بهتر است تا وقتی که زردی نوزادشان برطرف نشده زرشک مصرف نکنند. آیا شما نیز از طرفداران زرشک هستید و از آن در غذاهایتان استفاده می‌کنید؟ پس حواستان به مزاج خودتان و طبع غذاهای‌تان باشد. اگر در زمینه مصرف زرشک سوالی دارید در قسمت نظرات آن را با ستاره در میان بگذارید.
پریسا رودحله