بزرگنمايي:

آریا بانو - تهران- ایرناپلاس- مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان اصلی‌ترین دلیل محرومیت از تحصیل کودکان در استان را خانواده‌هایی می‌داند که ترجیح می‌دهند کودک به جای درس خواندن کار کند.

«سیستان و بلوچستان دچار «کمبود شدید فضای استاندارد و تجهیزات آ‌موزشی است و تعداد 26 هزار کودک سیستان و بلوچستانی از تحصیل بازمانده‌اند»؛ این‌ها بخشی از اظهارات معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان است که چندی پیش منتشر شده است. اطلاعاتی که علیرضا نخعی، مدیرکل آموزش و پرورش استان آن را تأیید کرده، اما می‌گوید: معمولاً در انتقال اخبار بخشی از واقعیت گفته و کلیت نادیده گرفته می‌شود و انگار که مسئولان به سرنوشت کودکان بی‌تفاوت هستند.
علیرضا نخعی مدیرکل آموزش و پروش استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با ایرناپلاس از مشکلات و معضلات آموزش در این استان گفت و برخی راهکارهای حل وضع موجود را تشریح کرد. دولت تلاش‌هایی برای رفع محرومیت انجام داده است، اما به نظر این تلاش‌ها کافی نیست و عزم جدی‌تری برای حل مشکلات استان نیاز است.
**خبر به‌خوبی منعکس نشده است
ایرناپلاس: آمار مطرح شده در مورد میزان کودکان بازمانده از تحصیل در استان سیستان و بلوچستان را تأیید می‌کنید؟
نخعی: معمولاً در انتقال اخبار به نحوی رفتار می‌شود که بخشی از واقعیت گفته و کلیت نادیده گرفته می‌شود و این احساس به‌وجود می‌آید که مسئولان به سرنوشت کودکان بی‌تفاوت هستند. این خبر خوب منعکس نشده است. این‌که می‌گویند از تحصیل بازمانده‌اند را باید اصلاح کرد و به این شکل گفت که این تعداد کودک به دلایل گوناگون سر کلاس حاضر نشدند.
**اصلی‌ترین دلیل دورماندن کودک از کلاس درس خانواده است
ایرناپلاس: دلیل حاضر نشدن دانش‌آموز در کلاس چیست؟
نخعی: دلیل عمده عدم حضور در کلاس به خانواده‌ها بازمی‌گردد. مثلاً خانواده پرفرزند که مشکلاتی دارد و زندگی روستایی برای آنها سخت است ترجیح می‌دهند که کودک به‌جای درس خواندن کار کند، یا در بعضی مناطق و روستاها خانواده‌ها (اهل سنت) با نگاه مذهبی و تحت تأثیر روحانی محلی ترجیح می‌دهند کودک را به مدرسه دینی بفرستند. خیلی تلاش کردیم این افراد را هماهنگ کنیم تا بچه هر دو آموزش را با هم داشته باشد و اعلام کردیم که حاضریم مدرسه را در محل مدرسه دینی دایر کنیم تا هر دو آموزش را بگیرد که در آینده بتواند تحصیلات عالی هم داشته باشد و در خیلی از روستاها، حوزه علمیه تبدیل به مدرسه شده است.
در نهضت جذب، علل بازماندگی از تحصیل را بررسی کردیم و خانه به خانه از کسانی که مدرسه نمی‌آیند سؤال کردیم که چرا مدرسه نمی‌آیند. 9 علت را در مناطق، شناسایی کردیم و بر اساس علت آن، اقداماتی برای کاهش بازماندگی از تحصیل انجام شده است.
**وسعت استان و فاصله روستاها از عوامل توزیع نامناسب امکانات است
ایرناپلاس: آیا وسعت استان در بحث توزیع امکانات آموزشی مؤثر است؟
نخعی: شرایط استان خیلی خاص است. یک استان پهناور و پراکنده هستیم. تعداد فراوانی آبادی‌های کم‌جمعیت داریم (از 9000 روستا، 6000 روستای کم‌جمعیت داریم)، متوسط فاصله دو روستا از هم در استان 35 کیلومتر است. وقتی فاصله‌ها دور و جمعیت پراکنده است، جمع کردن کودکان کار ساده‌ای نیست.
**نهضت جذب کودکان بازمانده از تحصیل شروع شده است
ایرناپلاس: برای جذب کودکان بازمانده از تحصیل چه برنامه‌ای دارید؟
نخعی: نهضت جذب کودکان بازمانده از تحصیل را شروع کردیم، همیشه این رویکرد بوده، اما در این چهار سال که حضور دارم و از نزدیک پیگیر بودم، نهضتی راه افتاده که کسی از تحصیل جانماند. به همین دلیل در حال حاضر 1800 مدرسه بیشتر از میانگین کشور در استان داریم تا امکان بهتری برای جذب کودکان داشته باشیم. برای شکل‌گیری مدرسه حد نصاب داریم، ولی 35 درصد مدارس متوسطه‌ای که در استان داریم کمتر از استاندارد قانونی جمعیت دارد (از نظر قانونی باید 65 نفر دانش‌آموز باشد تا مدرسه راه‌اندازی شود، 35 درصد مدارس متوسطه اول استان زیر این میانگین است). وزارتخانه کمک کرده تا فرصتی به‌وجود آید تا تعداد بیشتری دانش‌آموز به آموزش دسترسی داشته باشند.
**در 4 سال 180هزار نفر به جمعیت دانش‌آموزان استان اضافه شده است
طی 4 سال، 180هزار دانش‌آموز به آمار استان اضافه شده‌اند. از این تعداد حداقل 100هزار نفر بازمانده از تحصیل بودند، یعنی به دلایل مختلف در مدرسه حاضر نبودند و یا تجربه حضور در مدرسه را نداشتند. امسال 300 مدرسه جدید به تعداد مدارس اضافه شده و حتی با 5 نفر دانش‌آموز هم مدرسه راه‌اندازی کردیم. با همه تلاش‌ها باز هم تعدادی در مدرسه حضور ندارند، نه به خاطر اینکه مدرسه نیست، چون الان 6800 مدرسه داریم و اگر بنا بود طبق قانون و میانگین رفتار کنیم، باید 4900 مدرسه داشته باشیم همه این کارها برای ایجاد فرصت‌های بیشتر است.
برای راه دور سرویس گذاشتیم و 3.5 برابر برای سرویس هزینه کردیم تا فرصت بیشتر شود. ظرفیت مدارس شبانه‌روزی را به حداکثر رساندیم تا تعداد بیشتری از آن استفاده کنند. در 180 مدرسه شبانه‌روزی 5 تا 6 هزار نفر افزایش ظرفیت داشتیم.
**برخی خانواده‌ها معتقدند تحصیل ابتدایی کافی است
برخی خانواده‌ها معتقدند تحصیل ابتدایی کافی‌ست و اجازه حضور در متوسطه را ندادند تا فرزندشان کار کند و کمک‌خرج خانواده شود. برای این افراد سیستم آموزش از دور ایجاد کردیم. مرکز آموزش از راه دور استان فعال شده و با کتاب‌های خودآموز و تصاویر آموزشی دانش‌آموز درس را یاد می‌گیرد و زمان دارد تا کار هم بکند، این سیستم آموزش از راه دور، نسخه استان‌های پراکنده و جاهای دور است.
**از کمک‌های نهادهای مردمی و عمومی استفاده کردیم
ایرناپلاس: مجموعه‌های خیریه و سازمان‌‌های مردم‌نهاد چه نقشی برای رفع بازماندگی از تحصیل داشتند؟
نخعی: به کمک خیرین بسته‌های حمایتی برای دانش‌آموزان تهیه کردیم. همین امسال با کمک قرارگاه قدس، بنیاد برکت، بنیادهای خیریه و... امکاناتی را برای دانش‌آموزان فراهم کردیم و با کمک موسسه مهرگیتی، انجمن حامی، بنیاد دانش، جامعه یاوری فرهنگی و خیلی از مؤسسات فرهنگی و گروه‌های جهادی که به استان می‌آیند، 20 هزار بسته حمایتی بین دانش‌آموزان در خانواده‌های کم‌بضاعت توزیع کردیم؛ این کار هر سال انجام می‌شود. همین کمک‌ها سبب شده تا بخشی از بازماندگی از تحصیل جبران شود و قدم‌های مؤثری در این زمینه برداشته شود.
**تلاش کردیم تا فاصله استان با میانگین کاهش یابد
ایرناپلاس: استان سیستان و بلوچستان مطابق شاخص‌های آموزشی چه جایگاهی دارد؟
نخعی: مطابق شاخص‌ها فاصله استان سیستان و بلوچستان در نرخ پوشش دوره ابتدایی از 7.38 درصد با میانگین کشوری به 3.3 درصد کاهش پیدا کرده است و امیدواریم با همین روند در فاصله کوتاهی کسی خارج از کلاس نباشد. البته به شرط این‌که همه مردم از مدرسه استقبال کنند. شوراها، معتمدین، علما، سرمایه‌های فرهنگی و... باید تشویق، همراهی و کمک کنند تا بچه به مدرسه بیاید. روستایی که سه دانش‌آموز دارد نمی‌توانیم مدرسه باز کنیم ولی باید خانواده کمک کند تا کودک به نزدیک‌ترین روستا برای تحصیل برود. در کل استان 1000 مدرسه داریم که زیر 10 نفر دانش‌آموز دارد. از نظر تعداد مدارس کم‌جمعیت رتبه اول را در کشور داریم.
**12 هزار نفر کمبود نیروی انسانی در استان
ایرناپلاس: در استان کمبود نیروی انسانی دارید؟ برخی آمارها حدود 12 هزار نفر کمبود معلم در استان سیستان و بلوچستان را گزارش می‌کنند.
نخعی: مشکل کمبود نیروی انسانی داریم ولی به این معنا نیست که معلم کلاس را تأمین نکرده باشیم. از غیرموظف همکاران استفاده می‌کنیم و برخی معلم‌ها دو شیفت در مدرسه کار می‌کنند. بر اساس استاندارد استان‌های برخوردار تقریباً حدود همین 12 هزار نفر که گفتید کمبود داریم ولی این به معنای 12 هزار کلاس بدون معلم نیست. حدود 3800 نفر را از طریق خرید خدمت (استفاده از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بومی) تأمین کردیم و نتایج خوبی گرفتیم. این نیروها آموزش دیدند و حین خدمت هم به‌صورت مستمر آموزش می‌بینند.
ایرناپلاس: چه برنامه‌ای برای جبران کمبود نیروی انسانی در نظر گرفته‌اید؟
نخعی: وزارت آموزش و پرورش در این زمینه ردیف استخدام آزاد اختصاص داده و سهمیه ویژه‌ای برای دانشگاه آزاد در نظر گرفته است. در دانشگاه فرهنگیان سهمیه استان دو برابر شده است. وزارتخانه برنامه‌ای تهیه کرده تا در سه سال، هر سال 4000 نیرو علاوه‌بر سهمیه‌های عادی جذب سیستم آموزش استان شوند. برنامه داریم که کمبود نیروی انسانی در استان تأمین شود و نیروها به‌صورت کیفی نیز پیشرفت کنند.
**سعی کردیم مهارت‌آموزی کنیم
ایرناپلاس: برای مهارت‌آموزی دانش‌آموزان چه برنامه‌ای در نظر دارید؟
نخعی: باید تلاش بیشتری برای رفع محرومیت داشته باشیم و از تجربیات گذشته هم استفاده کنیم تا با روش‌هایی که به آن رسیدیم کودکان را جذب مدرسه کنیم. در حال حاضر بحث مهارت‌آموزی را در مدارس استان دنبال می‌کنیم تا دانش‌آموز علاوه بر درس، مهارتی یاد بگیرد و بتواند با استفاده از آن، درآمد خود و خانواده را افزایش دهد. جلساتی در تهران با صندوق‌ها و مؤسسات مختلف کارآفرینی داشتیم تا از کارآفرینی حمایت کنند.
**کیفیت آموزش در استان در حال افزایش است
ایرناپلاس: چه اقداماتی برای حل مسأله کیفیت آموزش انجام داده‌اید؟
نخعی: در کنار رشد کمی برای بازماندگان از تحصیل، آمار قبولی‌های استان در امتحان نهایی بهبود پیدا کرده، نرخ قبولی افزایش یافته و فاصله استان تا میانگین کشوری 3 درصد کاهش پیدا کرده (از 11 درصد فاصله به 8 درصد رسیده) است. استان در کنکور موفقیت قابل‌توجهی به دست آورده و رتبه استان بهبود پیدا کرده است. تعداد قبولی‌ها در کنکور افزایش یافته و دیگر آخرین استان کشور نیستیم. 6 رتبه بهتر شدیم و مقداری پیشرفت داشتیم، البته تا به نقطه مطلوب برسیم، راه بسیاری داریم.
حق مردم ما خیلی بیش از این چیزی است که الان وجود دارد و باید تلاش کنیم تا مردم به چیزی که استحقاق دارند دست پیدا کنند. محرومیت داریم ولی استعداد‌های زیادی داریم که باید برای آنها تلاش کنیم. خوشبختانه امسال در شهر سراوان از کلاس 30 نفره 17 نفر پزشکی قبول شدند و بقیه هم در دانشگاه‌های دولتی قبول شدند که نشان دهنده استعداد بچه‌هاست که اگر فرصت را ایجاد کنیم به موفقیت می‌رسند.
گفت‌وگو از مهدی نجفی‌خواه
**اداره کل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**