چاپ

آریا بانو - تهران- ایرناپلاس- کارشناسان حقوق کودک معتقدند انتشار تصاویر تجاوز به کودکان آزاردیده، خود نوعی کودک‌آزاری روانی است و اگر هدف مقابله با چنین پدیده شومی است، بهتر است جرم به مقامات قضایی و انتظامی و اورژانس اجتماعی منعکس شود.

مجرمی در شهر شوشتر که بارها زندانی شده، به چند نوجوان تجاوز می‌کند و دو نفر از دوستانش نیز از صحنه‌های تجاوز فیلم می‌گرفتند و با تهدید به پخش این فیلم‌ها خانواده‌های آنها را وادار به سکوت می‌کردند. اگرچه کمی بعد از انتشار عکس‌ها و فیلم‌ها، عاملان این جنایت دستگیر شدند. اما ماجرای این تجاوز به بحث روز فضای مجازی تبدیل شد. اعتراضات و راه‌اندازی هشتگ برای رسیدگی به وضعیت متجاوزان و مجازات آنها، با انتشار تصاویری از متجاوزان و کودکان قربانی همراه شد. اگرچه انتشار چنین عکس‌هایی از سوی برخی فعالان مشهور فضای مجازی به بهانه دفاع از حقوق این کودکان و کمک به پیگیری آن مطرح می‌شود، اما آنچه در این میان به نظر فراموش شده است، رعایت حریم خصوصی قربانیان تجاوز و رعایت اصول اخلاقی و روانی قربانی در این معرکه است.
**انتشار تصویر کودکان قربانی به هر دلیلی تضییع حقوق و غیرقابل پذیرش است
شیوا دولت‌آبادی، نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران و از بنیانگذاران انجمن حمایت از حقوق کودکان در گفت‌وگو با ایرناپلاس، انتشار تصویر کودکان را به هر دلیلی تضییع حقوق آنها و غیرقابل پذیرش می‌داند و می‌‎گوید: این کودکان درواقع قربانیانی هستند که حتی شائبه حضور آنها در چنین ماجرایی می‌تواند تمام زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد؛ چه رسد به این‌که در جامعه شناخته شوند.
وی ادامه دهد: از نظر حقوقی، حتی انتشار تصویر کودک کار نیز که 10 سال دیگر ممکن است هم چهره‌اش تغییر کرده باشد هم شرایط کاری‌اش، مجاز نیست. چه برسد به مسائلی که با حرمت جنسی و حریم بدن کودک مربوط است و به عنوان تابو شناخته می‌شود. این مسائل بسیار حائز اهمیت و شکستن حقوق کودک است.
**قربانی و خانواده‌هایشان نیازمند حمایت هستند
وی در ارزیابی اقدام کسانی که به بهانه خیرخواهی یا معرفی مجرم، عکس کودکان قربانی را منتشر می‌کنند، گفت: نمی‌دانم به لحاظ جنبه‌های حقوقی تا کجا می‌توان به این موضوع پرداخت، اما من بیشتر به عنوان یک امر اخلاقی به آن نگاه می‌کنم. متأسفانه بسیاری از مردم به‌جای آنکه این اقدام را فاجعه دانسته و از تماشا و انتشار آن خودداری کنند به عنوان تفنن نگاه می‌کنند. برخی نیز از سر کنجکاوی به دنبال دیدن این عکس‌ها هستند.
نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران معتقد است بچه‎هایی که مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، آسیب جدی روحی متحمل خواهند شد، چه به عواقب آن آگاه باشند و چه نباشند. بنابراین در درجه اول حرمت این بچه‌ها و خانواده‌ها باید حفظ شود، نه اینکه نام و نشان آنها را برملا کنیم.
«در درجه بعد خانواده این کودکان هم باید بدانند که آنها قربانی هستند نه مجرم و با آنها به‌گونه‌ای رفتار نکنند که دچار آسیب‌های مضاعف شوند. در کنار بچه‌های قربانی باید به خانواده‌های آنها هم کمک تخصصی شود.»
دولت‌آبادی معتقد است اگرچه طبیعتاً بهتر آن است چنین مسائلی در دایره محدودی از افراد مورد اعتماد بماند و آشکار نشود، اما وقتی برملا شد به‌ویژه در این مورد خاص که این‌قدر عمل، مجرمانه و وقیحانه است باید به آن رسیدگی کرد و خانواده قربانی را با حفظ حرمت، موردحمایت قرار داد.
نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران تأکید دارد که اگر خانواده‌ای متوجه سوءاستفاده از فرزند خود شود باید غیر از آگاه کردن کودک خود از عواقب آن، به‌شدت از کودک خود حمایت کند.
**قانون در مورد انتشار تصاویر کودکان بزه دیده خلأ دارد
مطهره ناظری، وکیل دادگستری و رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان هم در گفت‌وگو با ایرناپلاس، در مورد انتشار تصاویر کودکان بزه دیده به‌ویژه در جرایم منافی عفت نظیر آنچه در ماجرای تلخ تجاوز به کودکان در شوشتر رخ داد می‌گوید: قانون به‌طور کل انتشار هرگونه اطلاعات در مورد این‌گونه جرایم را ممنوع دانسته است. اگرچه در مورد انتشار تصاویر کودکان بزه دیده تاکنون به‌طور خاص در قوانین اشاره نشده است.
وی ادامه می‌دهد: اما خوشبختانه در ماده 19 قانون جدید حمایت از کودکان و نوجوانان که هنوز نهایی و لازم‌الاجرا نشده است، چنین اقدامی جرم انگاری شده است. بر طبق این ماده، هرکس هویت یا اطلاعات و اسرار طفل و نوجوان بزه دیده یا در وضعیت مخاطره‌آمیز را افشا و یا جزئیات جرم ارتکابی توسط طفل و نوجوان یا علیه وی را از طریق رسانه‌های گروهی و یا با توزیع- تکثیر- انتشار و نمایش فیلم یا عکس و مانند آن تشریح نماید، به‌گونه‌ای که موجب تجری دیگران- اشاعه جرم- آموزش شیوه ارتکاب آن یا بروز هرگونه ضرر یا آسیب به طفل و نوجوان یا خانواده وی شود به مجازات حبس درجه شش محکوم می‌شود.
‎به گفته ناظری حتی در خصوص انتشار تصاویر متهم، بر طبق اسناد ملی و بین‌المللی متهمان نیز حقوقی دارند که می‌بایست آن حقوق را رعایت نمود و چنین امری مورد تأکید اصول دادرسی منصفانه نسبت به متهمین نیز هست، هر چند که در انتشار تصاویر تجاوز به کودکان شوشتری عده‌ای بدون سوءنیتی خاص صرفاً به دنبال انتشار خبر در جهت دستگیری متهم و نجات کودکان در معرض خطر دیگری نیز بوده‌اند.
**صدمات وارده ناشی از انتشار تصاویر، از لطمات کودک‌آزاری جنسی سنگین‌تر است
«توجه به این نکته ضروری است که کودکان بزه دیده و خانواده آنان از انتشار این تصاویر متحمل آسیب‌های روانی بسیار خواهند شد که حتی گاهی لطمات وارده ناشی از انتشار تصاویر از لطمات کودک‌آزاری جنسی نیز برای کودک آزاردیده سنگین‌تر خواهد بود، بنابراین در چنین مواردی چنانچه که نیت منتشرکنندگان اشاعه فحشا باشد، تکلیف مشخص است و بر اساس قوانین کیفری با مرتکبین برخورد خواهد شد».
رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان پیشنهاد می‌کند در صورتی که هدف منتشرین مقابله با کودک‌آزاری جنسی باشد بهتر است بجای انتشار تصاویر تجاوز به کودکان آزاردیده که خود نوعی کودک‌آزاری روانی تلقی می‌شود، از روش مناسب‌تری چون اعلام جرم به مقامات قضایی و انتظامی و یا در صورت مواجهه با کودکان در معرض خطر مراتب در اسرع وقت به اورژانس اجتماعی(شماره تلفن123) منعکس شود، همچنین در خصوص موارد کودک‌آزاری مددکاری انجمن حمایت از حقوق کودکان و خط مشاوره تلفنی صدای یارا(شماره تلفن 42152) نیز پیگیر و پاسخگو خواهند بود.
**کودکان را‌ از طریق آموزش‌های خودمراقبتی ایمن کنید
ناظری تأکید می‌کند: اگرچه انتشار چنین تصاویری محل تأمل و آسیب‌شناسی جامعه‌شناسانه و روانشناسانه دارد، اما به‌نظر می‌رسد گاهی یاس و ناامیدی نسبت به پیگیری و برخورد قاطع با آزارگران جنسی یکی از عوامل به‌کارگیری از روش نادرست انتشار تصاویر افراد باشد.
«پیشنهاد می‌کنم علاوه بر ایمن نمودن کودکان‌مان از طریق آموزش‌های خودمراقبتی، مسئولان نیز محیط را برای کودکان امن کنند و از سوی دیگر مقامات قضایی و انتظامی در کشف و دستگیری مجرمان جرایم جنسی و عقوبت آنان پیگیرتر بوده و علاوه بر آن درصدد برنامه‌ریزی در جهت پیشگیری از وقوع چنین وقایع دردناکی باشند.»
گزارش از حسین جمشیدیان
**اداره کل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**