آریا بانو -
آرمان امروز / انسان به عنوان موجودی ذی شعور وقتی که در بین همنوعان خود زندگی میکند ناچار است که قوانینی را رعایت کند؛ از جهتی نیز دین
اسلام به عنوان کاملترین ادیان همه جنبههای وجودی انسان را در نظر گرفته و بهترین برنامهها و اصول را در روابط بین انسانها معرفی کرده است. لذا انسانی که به دنبال بهترین اصول برای معاشرت با دیگران است بهتر است به این برنامه جامع رجوع کرده و از آن بهره گیرد. بنابراین اصولی که میتواند انسان را در معاشرت با دیگران کمک رساند و سعادت دنیوی و اخروی او را به همراه داشته باشد از این قرار است:
احترام به شخصیت دیگران
اگر کسی انتظار دارد که دیگران با او محترمانه رفتار کنند، نخستین قدم این است که خودش با دیگران با احترام رفتار کند. مردم برای دوستی ورزیدن با افراد مال و
منزل نمیخواهند بلکه صرفا خواهان احترام و بزرگداشت خود از سوی آنان هستند. حال لازم است که این احترام هم در گفتار باشد و هم در کردار. سیره عملی رسول اکرم(ص) بدین گونه بوده: هنگامی که برادران دینی بر آن بزرگوار وارد میشدند، به احترامشان از جا بر میخاست، برای آنان جا باز میکرد و زیرانداز پهن مینمود، گاهی عبای خود را از دوش کشیده برای دیگران میانداخت، برای تکیهدادن ایشان بالش فراهم میساخت و اگر برادر دینیاش از راه دور میآمد، چند قدمی به استقبالش رفته و او را به آغوش مهر میکشید و پیشانیاش را میبوسید.
خدمت به خلق
از نقاط بسیار حساس در اخلاق
اسلامی حس تعاون و خدمت به مردم بهویژه خدمت به مومنان و صالحان است. از مجموعه تعالیم
اسلامی و سیره اولیاء استفاده میشود که پس از ادای فرایض، بالاترین وسیله برای تقرب به خداوند متعال این خصلت نیکو است. اولیای خداوند همواره در خدمت مردم بودند و شخصا در رفع حوایج آنان اقدام میکردند. امام کاظم (ع)میفرماید: همانا مُهر قبول اعمال شما، برآوردن نیازهای برادرانتان و نیکی کردن به آنان در حد توانتان است و الا (اگر چنین نکنید)، هیچ عملی از شما پذیرفته نمیشود. امام صادق (ع) میفرماید: خدای متعال میفرماید: مردم
خانواده من هستند، پس محبوبترین آنان نزد من کسانی هستند که با مردم مهربانتر و در راه برآوردن نیازهای آنان کوشاتر باشند. رسول خدا(ص) فرمود: بندهای از بندگان خدا در اثر اینکه شاخه خاری را از سر راه مسلمین برداشت اهل بهشت شد.
معاشرت با خوبان
معاشرت با دوستان بد، انسان را از مسیر تکامل بازمیدارد. به همین دلیل مسلمان، باید دوستان خود را با صلاحدید دین خود انتخاب نماید، یعنی درباره اینکه با چه کسانی معاشرت نماید و با چه کسانی معاشرت ننماید، باید نظر
اسلام را سوال نماید. رسول اکرم (ص) میفرماید: همنشین خوب، از تنهایی بهتر است و تنهایی از همنشین بد بهتر است. امام صادق (ع) میفرماید: پدرم مرا به سه چیز ادب آموخت و از سه چیز نهی ام فرمود. سه نکته ادب این بود که فرمود: فرزندم! هرکس با
دوست بد بنشیند،
سالم نمی ماند و هر کس گفتارش را کنترل نکند، پشیمان می شود، و هر کس به جایگاه های بد وارد شود، مورد بدگمانی قرار می گیرد (زیر سوال می رود) و آن سه چیز که مرا از آن نهی فرمود: دوستی با کسی که
چشم دیدن نعمت کسی را ندارد، و با کسی که از مصیبت دیگران شاد می شود و با سخنچین.
هدیه دادن به دیگران
از دستوراتی که در آموزههای دینی تاکید بر آن شده، هدیه دادن به دیگران است؛ البته یادآوری این مساله ضروری است که هدیه در متون دینی مفهومی وسیعتر از هدایای مادی است و شامل هدایای معنوی نیز میگردد. در هدیه دادن باید به کیفیت و آثار تربیتی ـ معنوی هدیه توجه شود و ارزش مادی و
مالی آن نباید مورد توجه باشد، از همین رو مصادیق معنوی هدیه بر مصادیق مادی آن اولویت داده شده است؛ از آنجا که در بحث هدیه، مهم آثار تربیتی است؛ شایسته است که در تهیه آن، علاقه و شوق کسانی که هدیه برای آنان خریداری میشود، در نظر گرفته شود؛ تا با دیدن آن، هیجان و شور و شوق روحی در دریافتکنندگان هدیه ایجاد شود و موجب ایجاد صمیمیت و همدلی بین آنان شود. پیامبر (ص) میفرماید: امت من تا هنگامی که یکدیگر را
دوست بدارند، به یکدیگر هدیه دهند و امانتداری کنند، در خیر و خوبی خواهند بود. پیامبر (ص) میفرماید: به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا کینهها را از بین می برد.
حفظ امانت دیگران
امانتداری و بازگرداندن به موقع و همراه با حفظ
سلامت امانت، یکی از خصایل پسندیده در
اسلام است. معمولا انسان در زندگی به انسانهای امین نیازمند میشود، تا مال، وسیله، راز یا مطلب مهمی را نزد آنها به امانت بسپارد. امانتگذاری ناشی از اعتماد به امانتگیرنده است. حفظ امانت دیگران، مراعات اعتماد آنها و احترام به احساسات پاک انسانی است. امام صادق(ع) میفرماید: خدای عزوجل هیچ پیامبری را نفرستاد، مگر با راستگویی و برگرداندن امانت به نیکوکار یا بد کار. رسول ا...(ص) میفرماید: اگر که میخواهید خدا و پیغمبر، شما را
دوست بدارند، وقتی امانتی به شما سپردند، امانتداری کنید و چون سخن گویید، راست گویید و با همسایگان خود به نیکی رفتار نمایید. امام علی (ع) میفرماید: امانتداری روزی می آورد و
خیانت در امانت فقر. بنابراین بر هر فرد جویای حق لازم است که در برخورد با دیگران اصول معاشرت را از سیره و روش اوصیا و اولیای الهی اتخاذ کند و این بزرگواران را الگوی اخلاقی خود قرار دهد.