آریا بانو -
رشد اخلاقی مهم‌تر است یا کنترل بیرونی؟
٩٢
٠
خراسان / به تازگی یکی از اعضای شورای شهر
تهران در اظهارنظری گفته: «مدیران شهرداری
تهران به رغم در اختیار داشتن خودرو از طرف شهرداری، 400 هزار تومان نیز به صورت مجزا به نام ایاب و ذهاب دریافت می‌کنند.» دریافت این هزینه در کنار در اختیار داشتن خودرو تنها اعتراض و ناراحتی آقای نظری، عضو شورای شهر را به دنبال نداشته، بلکه اعتراض و تعجب مردم را نیز به خصوص در شبکه‌های اجتماعی برانگیخته است. برخی افراد با شنیدن این خبر تعجب کرده‌اند که چه طور می‌شود کسی در بزرگ سالی متوجه نادرست بودن این کار نشود و نداند که گرفتن این پول خطاست؟ شاید برای پاسخ به این سوال بد نباشد نگاهی به موضوع رشد اخلاقی در افراد بیندازیم و به این سوال پاسخ دهیم که به عنوان یک اصل تربیتی، رشد دادن اخلاق افراد جامعه یا مثلا فرزندمان مهم‌تر است یا کنترل بیرونی‌اش؟
رشد اخلاقی همگان؟ خیالی خام!
یکی از معروف‌ترین نظریه ها در زمینه رشد اخلاقی، نظریه کلبرگ است. هر چند این نظریه محدودیت‌های خود را دارد اما شاید بتواند در فهم بهتر این بحث به ما کمک کند. کلبرگ می‌گوید: « افراد در دوران کودکی در رشد اخلاقی خود از مراحلی عبور می‌کنند. در ابتدا آن‌ها از ترس تنبیه و نفع شخصی انتخاب می‌کنند. با رشد بیشتر، رعایت قواعد اجتماعی و پیشرفت اجتماعی انگیزه افراد در رعایت اخلاق است اما با رشد بیشتر، فرد قواعد اخلاقی خودش را تعریف می کند و دیگر رفتارش وابسته به واکنش اطرافیان یا حتی قواعد
اجتماع نیست.» این نظریه‌پرداز و طرفداران او معتقدند همه افراد به مراحل پایانی رشد اخلاقی نمی‌رسند و بسیاری در همان نیمه مسیر متوقف می‌شوند. یعنی جایی که قواعد اجتماعی و پیشرفت و ترقی اهمیت زیادی دارد. البته برخی از افراد حتی تا آن مرحله هم پیش نمی روند و در همان ابتدای مسیر باقی می‌مانند.
لزوم کنترل بیرونی، واقعیتی که باید پذیرفت
هر چند تصور این‌که همه افراد و مدیران ما به رشد اخلاقی مطلوب برسند و فارغ از کنترل اجتماعی، نفع جامعه را بر نفع شخصی خود ترجیح دهند، ایده‌آل است اما داشتن چنین توقعی، باطل به نظر
نمی رسد و در واقعیت باید پذیرفت که حتی در صورت ارائه آموزش‌های مختلف در سنین پایین نیز دستیابی به این وضعیت محل تردید است.
اما آیا به آن معناست که نمی‌توان جلوی این چنین مشکلاتی را گرفت؟ جواب قطعا خیر است. جلوی چنین رفتارهایی را می‌توان گرفت اما باید ابزارهای مختلف بیرونی برای کنترل رفتار افراد تعریف کرد، چراکه همه افراد از نظر رشد اخلاقی به مراحل بالاتر نرسیده‌اند؛ وگرنه انتظار این‌که افراد با رجوع به وجدان، خودشان مانع از بروز اشتباه خواهند شد، ما را به همین جایی خواهد رساند که هستیم.
نویسنده : نرگس عزیزی| کارشناس ارشد مشاوره