چاپ

ازدواج امر شيريني است که در شرع و قانون بسيار به آن سفارش شده است. با اين وجود بسياري از جوان‌ها به واسطه ترسي که ازدواج کردن دارند سراغ آن نمي‌روند. اين ترس به واسطه ناآگاهي و يا شنيده‌هاي تلخي است که گاهي از ديگران به جوان‌ترها منتقل مي‌شود.

از دست دادن آزادي‌ها يا محدود شدن‌هايي که هيچ دليل و توجيهي جز اعمال سليقه شوهر ندارد، يکي از همان ترس‌ها و اضطراب‌هاست. مشکلات مالي و فشارهاي اقتصادي ناشي از زير بار مسئوليت نرفتن بعضي مردها نيز از ديگر نگراني‌هاي دختران پيش از ازدواج است. يکي از موارد قابل بررسي استقلال مالي زن و نحوه تامين زندگي او در خانواده است. عليرضا توحيدي کارشناس مرکز آموزش قوه قضاييه در اين باره توضيحاتي ارائه داده است.

استقلال زنان در امور مالي

اين کارشناس مرکز آموزش قوه قضاييه در خصوص حقوق مالي زنان مي‌گويد: «اول از همه بايد فلسفه استقلال مالي و اقتصادي زن را بدانيم. زن وقتي که ازدواج مي‌کند براي اينکه پشتوانه مالي داشته باشد مستحق دريافت نفقه، مهريه و اجرت‌المثل است که بعضا به نظر مي رسد وصول آنها با اما و اگرهايي روبرو باشد. شايد براي همين است که اغلب دختران و خانواده‌هاي‌شان هنگام ازدواج به دستاويزهاي نه‌چندان مطمئني از جمله مهريه متوسل مي‌شوند تا اگر روال زندگي مشترک‌شان از حالت عادي خارج شد، به مطالبه مهريه اميدوار باشند، البته اينکه وجود مهريه تا چه حد مي‌تواند آينده زندگي زناني را که در ازدواج شکست خورده‌اند، تامين کند، موضوع مفصل و پيچيده‌اي است که هر کس از ديد خود آن را تفسير مي‌کند.»

انواع حقوق مالي

حقوق مالي انواع مختلفي دارد. اين حقوق شامل «اجرت المثل»، «نفقه» و «مهريه» مي‌شود. توحيدي درباره هر يک از اين موارد توضيح مي‌دهد: «اجرت المثل، حق الزحمه‌اي است که زن مي‌تواند در ازاي کارهايي که در خانه شوهر انجام مي‌دهد مثل نظافت، شست‌وشو و غذا پختن از شوهر طلب کند. مهريه نيز همان مالي است که آقاي داماد بايد به عروس خانم بدهد. در قانون گفته مي‌شود مهريه بايد به گونه‌اي تعيين شود که عقلايي و مشروع باشد.»

وي درباره نفقه نيز اظهار مي‌کند: «نفقه در لغت به معني هزينه، خرج، روزي و مايحتاج معاش آمده است و معني اصطلاحي نفقه هم نزديک به معني لغوي آن است و عبارت از چيزي است که براي گذراندن زندگي لازم و مورد نياز است.»

به گفته اين حقوقدان، نفقه به اندازه مهريه شناخته شده است. نفقه به اين شرط به زنان تعلق مي‌گيرد که از شوهران‌شان تمکين کنند. به عبارتي مالي است که مسکن، خوراک، پوشاک، وسايل زندگي حتي خدمتکار در صورتي که نياز يا عادت داشته باشد و هزينه درمان و تهيه لوازم آرايشي بهداشتي در حد متعارف و متناسب با وضعيت زن را شامل مي‌شود و هيچ‌گاه از گردن مردان ساقط نمي‌شود. براي همين است که اگر مردي از پرداخت نفقه به همسرش خودداري کند، زن مي‌تواند الزام شوهر به پرداخت نفقه را از دادگاه درخواست کند و اين مرجع قضايي، مرد را به پرداخت نفقه تعيين شده از سوي دادگاه محکوم کند.

وقتي ارث حقوق مالي زن محسوب مي شود

مرگ واقعيتي انکارناپذير است و به قول معروف شتري است که در خانه هر کسي مي‌خوابد. ممکن است زن قبل از همسر خود فوت کند در اين صورت وضعيت ارث متوفي به چه شکل است؟ آيا زني که شوهر و فرزند دارد در صورت فوت خواهر و برادرش هم از او ارث مي‌برند؟

توحيدي در اين خصوص مي‌گويد: «ارث به اشخاصي که با متوفي رابطه خويشاوندي دارند (چه نسبي و چه سببي) تعلق مي‌گيرد. منظور از رابطه نسبي هم خون بودن است مثل پدر و فرزندان و رابطه سببي يعني رابطه‌اي که به واسطه ازدواج اين خويشاوندي ايجاد شده است. به عنوان مثال اگر پدري فوت کند به فرزندان، همسر و پدر و مادرش که در طبقه اول ارث هستند مطابق قانون تعيين شده ارث تعلق مي‌گيرد.

وي درباره نگاه قانون به اين موضوع مي‌گويد: «برادر و خواهر جزء طبقه دوم وراث بوده و با وجود فرزند و همسرِ متوفي، از وي ارث نخواهند برد؛ لکن مادرِ متوفي جزو وراث خواهد بود.»

و اما درآمد شخصي

توحيدي در پايان در خصوص درآمد شخصي با اين توضيح که هر کسي بر مبناي کاري که انجام مي‌دهد مستحق دستمزد است، خاطرنشان مي‌کند: «اين دستمزد متعلق به خود شخص است و هيچ کسي حق دخالت و تعيين و تکليف براي وي را ندارد و خودش مي‌تواند به صورت مستقل در آن دخل وتصرف داشته باشد. پس يکي ديگر از حقوق مالي زن، درآمد شخصي او است و طبق قوانين شوهر نمي تواند در خصوص نحوه مصرف يا پس انداز آن هيچ دخالتي داشته باشد.»