بانو نیوز - امروزه در سراسر دنیا درمان‌های مؤثری در دسترس افراد مبتلا به HIV قرار دارد و گزینه‌های درمان دیگری هم در دست تولید است. حالا، سازمان بهداشت جهانی به دنبال از بین‌بردن این بیماری واگیردار است. در این متن به آیندۀ ویروس HIV می‌پردازیم.
آیندۀ ویروس HIV
آینده؛ پیشگیری یا درمان؟
در سال 2015، سازمان ملل برنامه‌ی HIV/ ایدز با نام UNAIDS را با هدف بلند‌پروازانۀ از‌بین‌بردن بیماری واگیر ایدز تا سال 2030 آغاز کرد. هدف از این برنامه آن است که دیگر هیچ کودک مبتلا به ایدزی به دنیا نیاید و افراد مبتلا هم با بهترین داروها که به افراد شانس داشتن زندگی سالمی می‌دهد، درمان شوند.
در روزهای ابتدایی شیوع بیماری ایدز، چنین هدفی بسیار دور از دسترس به نظر می‌رسید. در دهه‌های 80 و 90 میلادی، افراد مبتلا به ایدز تقریباً گریزی از مرگ نداشتند. ولی روش‌های درمان این بیماری از آن زمان تاکنون تغییرات زیادی کرده است.
امروزه، نزدیک به 21 میلیون نفر در سراسر جهان از درمان‌های شفابخش جایگزینی بهره‌مندند که می‌تواند میزان این ویروس در خون را تا مقدار بسیار کم کاهش دهد. البته بلندپروازی دانشمندان به همین جا ختم نمی‌شود: برخی از این محققان در حال تولید واکسن‌ها و برخی دیگر سرگرم تولید داروهایی با تأثیرات طولانی‌مدت و برخی هم در پی یافتن علاجی برای این بیماری هستند. جنس لوندگرنات از دانشگاه کپنهاکن دانمارک که در 30 سال گذشته مشغول تحقیق و کار روی درمان HIV بوده، معتقد است: «ایدز از یک بیماری کشنده به یک بیماری قابل‌کنترل تبدیل شده است».
تا همین اواخر، شیوع HIV بسیار سریع بود، زیرا به‌راحتی از طریق تماس با فراوده‌های خونی آلوده و سایر مایعات بدن به افراد دیگر منتقل می‌شد. شایع‌ترین راه انتقال این ویروس از طریق رابطۀ جنسی و استفاده از سرنگ‌های آلوده است.
استفاده از داروهای ضد رترو ویروسی می‌تواند خطر انتقال این ویروس را به مقدار زیادی کاهش دهد. بروس ریچمن که از سال 2003 به ویروس HIV مبتلاست می‌گوید این درمان‌ها زندگی او را تغییر داده‌اند. او می‌گوید: «تا پیش از استفاده از این داروها فردی منزوی بودم که همیشه احساس شرم و ترس داشتم. چون همیشه نگران بودم که این ویروس را به دیگران هم منتقل کنم. می‌ترسیدم به شریک زندگی‌ام نزدیک شوم».
اما اوضاع در سال 2012 عوض شد. در این سال
پزشک ریچمن به او اطلاع داد که درمان ضدویروسی‌اش میزان ویروس HIV در خون او تا حد بسیار ناچیزی کاهش داده است. این خبر بسیار خوبی بود و ریچمن فهمید که دیگر لازم نیست قایم شود.
او، خوشحال از اتفاقی که رخ داده بود، کارزاری برای اطلاع‌رسانی عمومی دربارۀ تأثیرات عظیم درمان ضدویروسی و تأثیر آن بر انتقال بیماری بین افراد به راه انداخت. او این کارزار را U=U (کاهش میزان HIV در خون به معنای عدم انتقال آن است) نامگذاری کرد. هدف او تغییر نگاه مردم به HIV (ایدز) و ترغیب افراد آلوده به پیگیری درمانشان و کمک به زدودن داغ ننگ HIV از چهرۀ این افراد بود. ریچمن می‌گوید: «این کارزار باعث بهترشدن زندگی افراد مبتلا به HIV می‌شود و فرصت‌های جدیدی برای زندگی جنسی و اجتماعی و تولیدمثل این افراد فراهم می‌کند که پیش‌تر غیرممکن به نظر می‌رسید».
از بین‌بردن ایدز، به‌عنوان تهدیدی برای سلامت عمومی، تا سال 2030 به‌صورت بالقوه امکان‌پذیر است
از سال 2016، کارزار U=U با 570 سازمان دیگر در 71 کشور جهان برای انتقال پیامش همکاری کرده است. ریچمن می‌گوید: «در بیشتر این کشورها مردم از ایدز و افراد مبتلا به ایدز هراسان بودند، ولی حالا شرایط در حال تغییر است».
تأثیر این روش درمانی و سایر کارزارها و راهبردهای پیشگیرانه نرخ ابتلا به این بیماری را کاهش داده است. در سال 2016، چهار کلینیک سلامت جنسی در لندن گزارش دادند نسبت به سال 2015، ابتلای
مردان به ویروس HIV چهل درصد کاهش یافته است. تعداد موارد جدید ابتلا به ایدز در سان‌فرانسیسکو هم از سال 2006 تاکنون بیش از پنجاه درصد کاهش یافته است که دلیل اصلی آن استفاده از روشی به نام «درمان به‌عنوان پیشگیری» یا TasP بوده است.
ولی در زمینۀ واکسن‌ها همچنان به کار بیشتری نیاز است. واکسن‌های موجود برای ویروس‌های دیگر، از طریق شبیه‌سازی وضعیت بیوشیمیایی افرادی که به‌صورت طبیعی در برابر
آلودگی به این ویروس‌ها مقاوم‌اند، عمل می‌کنند. اما به عقیدۀ لوندگرن در جوامع انسانی هیچ‌کس در برابر HIV چنین مقاومتی ندارد.
مسئلۀ دیگر در این زمینه، کمبود مدل جانوری برای عفونت‌های HIV انسانی است. واکسن‌های بالقوه‌ای که در درمان میمون‌های آلوده به ویروس نقص ایمنی میمونی (SIV) نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند، در آزمایش‌های بالینی روی انسان اثربخش نبوده‌اند.
امیدواری‌هایی هم برای معالجه‌ی HIV وجود دارد، ولی دستیابی به چنین هدفی بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. مشکل اصلی در روند معالجۀ HIV، ذخیره‌ی پنهان این ویروس در بدن بیمار است.
به همین دلیل راهبرد درمانی در این روش، رویکرد «بیرون کشیدن و کشتن» است. هدف از این روش آن است که ویروس HIV را از سلول‌های ناقل آن خارج کنیم و سپس آن‌ها را از بین ببریم.
درحالی‌که محققان روی مشکلات مربوط به یافتن علاجی برای این بیماری تمرکز دارند، محققان شرکت داروسازی گلید (Gilead) در‌زمینۀ درمان‌های با تأثیر طولانی‌مدت به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند. در شرایط فعلی، بیماران باید داروهای ضد رترو ویروسی را به‌صورت روزانه مصرف کنند و این امر ممکن است برای برخی از بیماران مشکل باشد.
وینستون تسی، محقق ارشد در شرکت گلید، در حال کار روی دارویی است که بسیار قدرتمند به نظر می‌رسد می‌توان آن را به‌صورت دارویی با تأثیرات بلند‌مدت به بدن تزریق کرد تا دیگر نیازی به مصرف روزانۀ
دارو نباشد. او و همکارانش روی پروتئینی کار می‌کنند که ژنوم آران‌ای ویروس HIV را احاطه و محافظت می‌کند. آران‌ای (RNA) مولکولی شبیه DNA ولی با ساختار و عملکرد متفاوت است که در حیات ویروس، به‌ویژه در توانایی ویروس برای آلوده‌کردن سلول‌های جدید، نقشی بسیار حیاتی دارد. این تیم تحقیقاتی در حال تولید ترکیباتی هستند که می‌تواند با این پروتئین برهمکنش کند و در‌نتیجه توانایی تکثیر ویروس را محدود کند.
تسی می‌گوید: «چنین دارویی سبب می‌شود بار روانی مصرف روزانۀ داروی ایدز کاهش یابد و بیماران روند درمانی را بهتر پی بگیرند».
همین تأکید بر پیشگیری و درمان است که دستیابی به هدف UNAIDS – که همان از‌بین‌بردن ایدز به‌عنوان خطری برای سلامت عمومی تا سال 2030 است – را امکان‌پذیر می‌کند. ریچمن می‌گوید: «من هم
دوست دارم علاجی برای این بیماری بیایم، ولی وقتم را صرف بررسی روش‌های آزمایش، درمان و پیشگیری می‌کنم، زیرا معتقدم این راه تنها راه از بین‌بردن این بیماری است».
لوندگرن هم با این عقیده موافق است. او می‌گوید: «ما ابزارها، داروها و آزمایش‌های مورد نیاز را در اختیار داریم. اگر منابع را افزایش بدهیم، می‌توانیم این بیماری را کنترل کنیم».
منبع