چاپ

آریا بانو-فرهنگ را از دیرباز در مسیری موازی با شهرت و ثروت دیده اند که هیچ گاه تلاقی نخواهند کرد با یکدیگر، ادیبان و دغدغه‌مندان فرهنگ اگر قلم در دست گرفتند یا قدمی برداشتند در جهت اعتلای فرهنگ، ثروت دورترین نقطه ای بود که در نظر داشتند اما رفته رفته بسیاری از بخش های فرهنگی و هنری آلوده شدند به سکه و اسکناس، سینما و موسیقی سرآمدشان بودند، تا جایی که واژه «صنعت» در ابتدای نام شان دیگر غریب جلوه نمی کند. حتی هنر فاخر تئاتر هم اسیر گیشه شد؛ هنر والایی که پیوندش ناگسستنی بود با ادبیات کلاسیک و صحنه برای فعالانش، حرمت داشت ولی حالا سلبریتی های غریبه با تئاتر را می آورند و می گذارندشان جلوی تماشاچی تا مردمِ «ستاره دوست» را وسوسه کنند چند صد هزار تومان بپردازند برای ملاقات بی واسطه با بازیگران محبوب شان.
کتاب در راه تئاتر
کتاب اما فرق داشت؛ غریب ترین پدیده فرهنگی با مردم ایران زمین. آمار مشهوری از سرانه مطالعه چند دقیقه ای در کشورمان حکایت دارد؛ در فاصله ای دوردست از میانگین جهانی. مردم ایران انگار تا زمانی که مجبور نباشند کتاب نمی خوانند، مگر به ضرب و زور مدرسه و دانشگاه و کتاب های درسی وگرنه کمتر کسی حاضر است پول و زمانش را هزینه کند برای مطالعه کتاب های قابل اعتنا از نویسندگان ایرانی و خارجی. چند سالی است دلار شده بهانه کتاب نخواندن؛ می‌گویند قیمت کتاب مثل هر چیز دیگری متاثر از نوسانات قیمت ارز، سر به فلک گذاشته و دیگر پولی تهِ سبد خانوار نمی ماند که بخواهد صرف خرید یارِ مهربان کند اما در همین بازار گران، سلبریتی های چنگ انداخته به هر حوزه ای از فرهنگ و هنر، کتاب هایی چاپ می‌کنند چند صد هزار تومانی و مردم هم می‌خرند و به چاپ چندم می رسانندشان.
سلبریتی‌های نویسنده
کم نبوده اند سلبریتی هایی که دست به قلم شده اند و البته بیشتر در زمینه ترجمه فعالیت کرده اند، بحث چهره های سرشناسی مانند بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی جداست، چرا که آثارشان در حوزه های تخصصی به رشته تحریر درآمده اند یا حداقل، نگارنده صاحب اندیشه در مدیوم دیگری بوده است، ولی ستاره هایی مانند افسانه بایگان، رضا کیانیان، ترانه علیدوستی، بهاره رهنما، فلامک جنیدی، بهنوش بختیاری و اخیرترین شان صابر ابر وارد حوزه کتاب شده‌اند و آثاری گران قیمت با فروش بالا روانه بازار کرده اند.
دیلمقانیان: نانویسنده‌ها، نویسنده می‌شوند
کتایون دیلمقانیان، یکی از مدیران انتشارات مس در باب ورود سلبریتی ها به حوزه کتاب، به «همدلی» گفت: «باید نگاهی گسترده‌تر داشت. نباید تنها به این وجه از موضوع پرداخت که سلبریتی ها به صرف شهرت، کتابی می نویسند بلکه باید دید در میان شان، نویسنده خوبی هم هست یا خیر. در واقع بحث اصلی این است که نانویسنده‌ها، نویسنده می‌شوند، ناشاعران شعر می گویند و نانقاشان، نقاشی می کشند. دیگر ارتباطی ندارد که نگارنده سلبریتی یا آدمی معمولی است».
او تیر پیکان انتقادات را به سوی مخاطبان کتاب ها نشانه رفت و ادامه داد: «قسمت بد ماجرا این است که مردم به خاطر اینکه کتابی نوشته فلان هنرپیشه است، می خرندش و فروش زیادی را رقم می زنند. در حقیقت اشتباه آدم هاست که اگر کتابی ارزش خواندن ندارد، آن را می خرند و بابتش پول های زیادی می پردازند».
ناشران باید کتاب‌ها را گزینش کنند
دیلمقانیان البته ناشران را هم مورد نقد قرار داد ولی از اوضاع بد دنیای نشر هم گفت: «هر کسی می تواند هر چه دلش می خواهد بنویسد و حتی یک سلبریتی که با نویسندگی بیگانه است هم چنین حقی را دارد ولی به اعتقاد من، ناشران هم باید گزینش کنند. ما وظیفه داریم آثاری را منتشر کنیم که قبول‌شان داریم. البته اوضاع اسفناک انتشارات، چنین وضعیتی را رقم زده است. ناشران می خواهند دستاویزی پیدا کرده تا ضررهای خود را جبران کنند که البته خیانت به دنیای نشر است».
فاضلی راد: کتاب‌خوان در میان نسل جوان کم است
عاطفه فاضلی راد، مدیر انتشارات «امین دژ» هم به «همدلی» از راهی گفت که کتاب را به سرنوشت تئاترهای لاکچری دچار می کند: «واقعیت این است که یک جوان توان پرداخت پول بلیت های گران قیمت تئاتر را ندارد. در حوزه کتاب هم مشکل بسیار حاد و پیچیده است. مشکلات اقتصادی به قدری فشار آورده که دیگر کسی به سمت کتاب نمی رود. یک سری کتاب‌خوان داریم که بحث شان جداست و به هر قیمتی کتاب تهیه می کنند؛ چه با خرید، چه با قرض و چه امانت گرفتن از کتابخانه ولی در میان نسل جوان، تعداد کتاب‌خوان ها به شدت اندک است».
ناشران می‌خواهند به هر قیمتی، کتاب بفروشند
او با اشاره به وضعیت نابسامان اقتصادی انتشارات در ایران، از تعطیلی چند انتشارات مهم گفت: «ناشران مجبور می شوند به سراغ چهره‌های مشهور دیگر عرصه های هنری بروند تا کتاب‌های خود را به هر قیمتی بفروشند. یک مدیر نشر به من گفت "نهایتا تا آبان و آذر سال جاری بتوانم به فعالیت در حوزه نشر ادامه دهم". من واقعا نمی دانم برخی از ناشران چگونه کتاب‌های خود را می فروشند که می توانند کار خود را توسعه دهند و حتی ساختمان های جدید در تهران می خرند که البته بعید است حاصل فروش کتاب باشد. در مجموع اوضاع نشر در کشورمان، وضعیت خوبی ندارد».