آریا بانو - تهران- تلاش برای آزادی زندانیان خوب است اما کافی نیست. در واقع مراقبت از زندانیان بعد از خروج از زندان، حتی از آزادی آنها مهمتر است تا بار دیگر درگیر جرم نشوند و به زندگی عادی بازگردند.
زمانی که فردی از زندان آزاد می شود، نگاه جامعه به او تغییر می کند. کمتر کسی حاضر می شود به فرد زندانی شغل بدهد. حتی گاهی فرد نه تنها از سوی
اجتماع که از سوی
خانواده اش نیز طرد می شود. به این ترتیب نتیجه این بی اعتمادی از سوی
خانواده و اجتماع، بازگشت دوباره فرد به سمت جرم است.
به همین دلیل خیلی از زندانیان پس از آزادی، به حمایت و توانمندسازی نیاز دارند تا بار دیگر به زندگی عادی شان در جامعه بازگردند. این هدفی است که در انجمن داوطلبان خدمات اجتماعی به زندانیان آزاد شده از زندان (مددیاران) انجام می شود.
داوود نعمتی، کارشناس مددکاری و آسیب های اجتماعی و عضو هئیت مدیره این انجمن گفت: هدف ما در این مجموعه پیشگیری از تکرار جرم، پذیرش اجتماعی، توانمندسازی در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی این قشر از آسیب دیدگان است.
به گفته او، خیلی از زندانیان پس از آزادی علاقه مند هستند که سبک زندگی شان را اصلاح کنند و زندگی سالمی را از سر بگیرند. به همین دلیل تلاش اعضای انجمن این است که مددجویان پس از آزادی به حال خودشان رها نشوند.
نعمتی گفت: کار ما از داخل زندان آغاز می شود. خیلی از مددکاران از سوی افراد باسابقه و تجربه آموزش دیده و کارشان را از داخل زندان شروع می کنند. مددکاران به خوبی و از نزدیک با مشکلات زندانیان آشنا هستند و می دانند چطور آنها را برای اصلاح سبک زندگی شان هدایت و حمایت کنند. آنها زندانیان را شناسایی کرده، با آنها ارتباط می گیرند، خدمات مشاوره ای به این دسته از مددجویان ارائه می دهند تا آنها را برای مراقبت های بعد از خروج از زندان آماده کنند.
عضو هیئت مدیره انجمن مددیاران ادامه داد: در قدم بعدی و پس از آزادی مددجو، او به صورت خودمعرف یا از طریق مجموعه های حمایتی و دولتی جذب انجمن شده و اینجا خدمات مشاوره ای در زمینه های
روانشناسی اجتماعی، حقوقی و قضایی و خانوادگی به آنها ارائه داده می شود.
در این مرحله مددکاران انجمن در جریان مشاوره ها، نقاط ضعف و قوت مددجو را شناسایی کرده و بر همین اساس برنامه ای حمایتی برای مددجو در نظر می گیرند. مددجو طبق این برنامه و زیر نظر مددکار اجتماعی باید دوره درمان خود را سپری کرده و برای قدم های بزرگتری آماده شود.
نعمتی در این باره گفت: مثلا اگر مددجویی درگیر
اعتیاد باشد، به او کمک می کنیم تا این دوره را پشت سر بگذارد. همچنین از
خانواده او برای این کار کمک می گیریم. در
خانواده فردی که تاثیر بیشتری روی مددجو دارد را آماده می کنیم، آموزش های لازم را به او می دهیم و در نهایت این فرد با عنوان مددیار به کمک ما می آید و مددجو را برای ترک
اعتیاد همراهی می کند. او به صورت منظم گزارش کار مددجو را به انجمن ارائه می دهد. در این بین گاهی هم خودمان به صورت حضوری در
منزل شخص حاضر می شویم تا از تلاش مددجو برای بازگشت به زندگی
سالم مطمئن شویم.
به گفته عضو هئیت مدیره انجمن مددیاران، آنها در این راه از
خانواده مددجو، مدرسه و شبکه های اجتماعی دیگر نیز کمک می گیرند تا همه دست به دست هم بدهند و برای بازگشت مددجو به زندگی عادی و سالمش، همکاری کنند.
او می گوید: بعضی اوقات برای مددجویان کم سن و سالی که از کانون اصلاح و تربیت آزاد می شوند برنامه های ویژه تری داریم. آنها به خاطر سن کم و نداشتن مهارت کافی و ... خیلی زود سراغ جرم رفته و آلوده آن می شوند. به همین دلیل مددکاران انجمن برای کمک به اصلاح زندگی این افراد، آنها را تشویق به درس خواندن می کنند و در این میان از مسئولان مدرسه هم کمک می گیرند. خیلی جالب است بدانید گاهی اوقات مسئولان مدرسه پیگیرتر از مددکاران ما هوای مددجو را دارند و سعی می کنند او را به زندگی عادی بازگردانند.
* مهارت آموزی
خدمات مشاوره ای و
روانشناسی در انجمن داوطلبان خدمات اجتماعی (مددیاران)، ذهن مددجویان را آماده و آنها را تشویق می کند که سراغ جرم نروند و برای داشتن زندگی
سالم تلاش کنند. اما فردی که از زندان آزاد شده و می خواهد زندگی خوبی داشته باشد نیاز به شغل و اعتماد اجتماعی دارد. اما آیا کسی حاضر است به این دسته از افراد اعتماد کند؟
نعمتی گفت: حرفه آموزی و اشتغال مهمترین بخش از کار این انجمن است. ما در جریان مشاوره های مددجویان با علاقه مندی های آنها، توانمندی ها و استعدادهایشان نیز آشنا می شویم. سپس آنها را برای انجام شغلی که
دوست دارند آماده می کنیم و آموزش مهارت می دهیم. از طرفی مددکاران ما یکسری واحدهای صنعتی و تولیدی را شناسایی کرده و برای مذاکره با آنها وارد عمل می شوند.
او اضافه کرد: مددکاران با صاحبان مشاغل جلسه می گذارند و در این جلسات تلاش می کنند آنها را برای استخدام مددجویان اصلاح شده، متقاعد کنند.«ما از آنها می خواهیم به مددجویان ما اعتماد کنند و آنها را به عنوان نیروی کار مجموعه شان بپذیرند. شاید باورتان نشود اما در بیشتر مواقع صاحبان مشاغل حاضر به پذیرش این افراد می شوند و به ما اعتماد می کنند».اما این برای وقتی است که مددجویان مهارت و توانایی انجام یک شغل را آموزش دیده باشند. در واقع بخشی از اقدامات انجمن مددیاران، بحث توانمندسازی مددجویان است.
نعمتی گفت: عده ای از مددجویان که به مرکز ما مراجعه می کنند دارای مهارت هستند و توانایی آن را دارند که شغلی را انجام بدهند، که ما این افراد را به مراکز تولیدی و صنعتی که از قبل با آنها مذاکره کرده ایم معرفی می کنیم. در این میان عده ای از مددجویان نیز کارآفرین هستند. به همین دلیل ما زمینه های دریافت تسهیلات را برای آنها مهیا می کنیم تا صاحب شغل شوند. سپس این افراد را تشویق می کنیم که برای مجموعه خود از دیگر مددجویان استفاده و آنها را استخدام کنند.
به گفته این کارشناس مددکاری عده ای دیگر از مددجویان هستند که توانمند نیستند و مهارتی هم آموزش ندیده اند. مثل نوجوانان و
جوانان آزاد شده از کانون اصلاح و تربیت. نعمتی درباره این مددجویان گفت: این افراد را برای آموزش مشاغلی مثل تراشکاری، نجاری، آرایشگری و... آماده می کنیم اما هدف اصلی این است که این بچه ها بیشتر به مدرسه بروند و برای تحصیلشان اقدام کنند. حرفه آموزی برای زمانی است که آنها به هیچ عنوان حاضر به تحصیل نباشند.
اما بخش دیگری از جامعه هدف این انجمن،
زنان مددجو هستند. به گفته نعمتی آنها بیشتر در معرض آسیب قرار دارند. «ما به خانم های مددجو هم آموزش اشتغال می دهیم اما تمرکزمان بیشتر بر روی مشاغل خانگی است. تا این افراد با انجام کارهای خانگی هم خرج و مخارجشان را تامین کنند، هم به زندگی شخصی و همسر و فرزندشان رسیدگی کنند و از طرفی بار دیگر درگیر جرم یا دچار آسیب نشوند.
البته در میان
زنان مددجو، عده ای هم هستند که از سوی
خانواده طرد شده یا بی سرپرست هستند. آنها به خاطر نداشتن چتر حمایتی ممکن است خیلی زود آسیب ببینند. به همین دلیل مددکاران انجمن سعی می کنند برای این افراد اول سقفی امن مهیا کنند. آنها برای اینکار از خیرین مسکن ساز کمک می گیرند.
*قدم های بزرگ
نعمتی گفت: ما برای مراقبت های بعد از خروج از زندان مددجویان نمی توانیم به تنهایی کاری از پیش ببریم و به حمایت انجمن های دیگر نیاز داریم. مثلا اگر مددجویی ،اعتیاد دارد، برای درمان او از انجمن های ترک
اعتیاد و برای مهیا کردن یک سقف از خیرین مسکن ساز و... کمک می گیریم. به تنهایی این مراقبت ها برایمان امکانپذیر نیست.
به گفته این مددکار اجتماعی اگر مراکز و انجمن هایی که در زمینه آسیب های اجتماعی فعالیت دارند دست به دست هم داده و شبکه اجتماعی بزرگی را تشکیل بدهند کارهای بزرگتری می توانند، برای افراد آسیب دیده جامعه انجام بدهند. «مثلا اگر انجمنی در زمینه
کودکان کار فعالیت می کند، ممکن است بچه هایی را شناسایی کند که
پدر یا مادرشان به تازگی از زندان آزاد شده اند. آنها می توانند این موضوع را به ما اطلاع بدهند و مددکاران ما به کمک
خانواده این بچه بروند. به همین دلیل مشارکت های سمن هایی که در حوزه آسیب های اجتماعی کار می کنند در قالب یک سیستم واحد می تواند مشکل خیلی از افراد آسیب پذیر جامعه را حل کند.
*چتر حمایتی برای مددجویان
در میان مددجویانی که از سوی این انجمن پذیرش می شوند، همه نوع مجرمی دیده می شود. از افرادی که به خاطر سرقت راهی زندان شده اند تا افرادی که دست به قتل، آدم ربایی، حمل و نگهداری مواد و... زده اند. اما در این بین مددجویانی نیز وجود دارند که به عنوان زندانیان خشن و ضد
اجتماع بوده اند اما پس از آشنایی با این انجمن، درمان و اصلاح در حال حاضر زندگی آرامی را برای خودشان ساخته اند، صاحب شغل و
خانواده شده و دیگر از مجرم سابقه دار خشن در آنها اثری نیست.
نعمتی گفت: ما این مددجویان را حتی پس از گذراندن دوره های درمان و اصلاح رها نمی کنیم و در برنامه خود طرحی با عنوان بازدید از
منزل داریم که در جریان این طرح هر از گاهی به خانه یا محل کار مددجویان می رویم و جویای احوالشان می شویم. اگر کمکی نیاز داشتند کمک می کنیم. این باعث می شود تا آنها کمتر دچار لغزش شده و سراغ جرم بروند».
به گفته نعمتی، اگر مددجویان پس از آزادی از زندان چتر حمایتی داشته باشند، سراغ جرم نمی روند. خیلی از آنها به خاطر تامین هزینه های زندگی شان، نداشتن مهارت و... دچار لغزش شده و سراغ انجام جرم می روند.
«اگر
اجتماع این دسته از مددجویان اصلاح شده را باور کند، اگر قبول کنیم آنها شانس زندگی دوباره دارند، اگر دستشان را بگیریم، در واقع در کاهش وقوع جرم در جامعه سهم داشته ایم. این کار با همت همه مردم امکانپذیر است و انجمن ها دستگاه های اجرایی و واسطه هستند».
گزارش از فاطمه شیری
* ف ش* 3063