بزرگنمايي:

از نظر روانشناسان همين آزارهاي كودكانه مي‌تواند نشانه وارد شدن كوچولوي شما به مرحله ديگري از رشد باشد؛ رشدي كه تنها با نظارت درست شما و رفتارهاي هدايت كننده‌تان مي‌تواند كامل شود و شخصيت فرزندتان را روي پايه‌هايي امن و سالم بنا كند. حيدر حسيني، روانشناس كودك در مورد سه بحراني كه اغلب والدين با آنها دست و پنجه نرم مي‌كنند مي‌گويد و راه‌هاي خروج از بحران را به شما نشان مي‌دهد.

دروغ مي‌گويد؟
تلفن همراهت رو من نشكستم. يه هيولاي خطرناك به من حمله كرد و مي‌خواست با پرت كردن تلفن به سمتم منو به يخ تبديل كنه. تلفن رو پرت كرد و وقتي شكست طلسمش باطل شد و غيب شد.

فرزند شما توانايي استدلال كردن را كسب كرده است. دروغگويي‌ها از 2 يا 3 سالگي شروع مي‌شود و بعضي بچه‌ها از 4 تا 5 سالگي آن را آغاز مي‌كنند، از نظر محققان اين دروغ‌ها مي‌تواند نشانه توانايي تخيل بالاي فرزندتان هستند.

اما دروغگويي لزوما معناي مثبتي ندارد و نمي‌تواند مايه خوشحالي شما باشد اما واقعيت اين است كه دروغگويي کودک لزوما به معني دروغگويي نيست و تنها بازتابي از دنياي دروني کودک است. در دنياي كودكان واقعيت رواني بسيار بااهميت‌تر از واقعيت بيروني است. ترس در کودکان مي‌تواند جرقه‌هاي دروغگويي را شعله‌ور كند. اين ترس از رفتار خود شما ريشه مي‌گيرد و در كودك ايجاد مي‌شود، مثلا اگر با لحن تند به او بگوييد تو روي ديوار نقاشي کشيدي؟ فرزندتان يا پرسش شما را بي‌پاسخ مي‌گذارد يا در جواب شما دروغ مي‌گويد.

در اين مرحله دروغگويي معني خودمحوري کودک است؛ يعني مسئله تنها از همين زاويه‌اي که من مي‌بينم وجود دارد و از آنجا كه واقعيت همين جواب من است، پس والدينم هم موضوع را به همين شكلي كه مي‌گويم خواهند ديد. پس معني دروغگويي در کودک با اين نگاه با معني آن در بزرگسال که به معني فريب دادن است تفاوت دارد و در واقع يک مکانيسم دفاعي است که کودک هم آن را باور مي‌کند.

با او چه كنم؟
آرام باشيد؛ وقتي مچ فرشته دروغگوي‌تان را گرفتيد، سن و سال او را فراموش نكنيد. براي رسيدن به بهترين نتيجه بايد فكر تنبيه كردن را از ذهن‌تان بيرون كنيد و پيش از آنكه در مورد اينكه چرا صادق بودن بهتر است سخنراني كنيد، حرف‌هاي كودك‌تان را بشنويد. براي تاثير گذاشتن بر او اول بايد به دنيايش وارد شويد. دنياي هر فرد معاني و شکل‌هاي خود را دارد و وقتي پاي تفاوت‌هاي بزرگسالي و كودكي به ميان مي‌آيد به تلاش بيشتري براي وارد شدن به اين دنيا و درك مختصاتش نياز داريد.

در كودكان بزرگ‌تر شما مي‌توانيد به فرزندتان نشان دهيد كه حرفش را باور نكرده‌ايد و منتظر شنيدن حقيقت هستيد اما قطعا با كودك سه‌ساله‌تان نمي‌توانيد چنين برخوردي داشته باشيد و با يك جمله صريح ساختمان روياهايش را به هم بريزيد. براي بچه‌هاي كوچك‌تر بايد به خواسته و نياز آنها نزديك شويد و به جاي فراهم كردن مقدمات تنبيه، فرصت جبران را به آنها بدهيد. براي مثال مي‌توانيد به فرزندتان با صراحت بگوييد «رفتار تو اشتباه بود؛ حالا براي جبران كردنش چه تصميمي ‌داري و مي‌خواهي چه كاري را انجام دهي؟»

چغلي مي‌كند؟
«مامان! علي ظرف را شكست!»، «مامان! بابا تمام دسر را خورد!»، «مامان! مريم رايانه را بدون اجازه روشن كرد!»

فرزند شما هميشه در حال رساندن اخبار ديگران به شماست؟ كودكي كه در سنين 3 تا 4 سالگي غر زدن و چغلي كردن را شروع مي‌كند، با اين رفتار آزاردهنده به شما مي‌گويد كه قواعد را خوب مي‌داند و قوانين خانه را به عنوان يك بايد مطلق تلقي مي‌كند اما اين سكه روي ديگري هم دارد. فرزندتان به مرحله حسادت با رقيبانش در خانه وارد شده و مي‌خواهد براي بهتر به نظر رسيدن، نظر شما به عنوان يك مرجع قدرت را جلب كند.

با او چه كنم؟
رام كردن بچه خبرچين كار ساده‌اي نيست. به او بفهمانيد از اينكه قانون‌ها و درست و غلط‌ها را مي‌شناسد، خوشحاليد اما زياد با ذره‌بين انداختن روي رفتارهاي ديگران ميانه‌اي نداريد. البته در اين مرحله توضيحات شما چندان براي كودك قابل درك نخواهد بود و چاره‌اي جز انتظار تا رسيدن او به رشد اخلاقي و شناختي نداريد. فرزند شما در مراحل بعدي رشد از خودمحوري و خشكي انديشه فاصله مي‌گيرد اما تا آن زمان مي‌توانيد به جاي توضيح مستقيم، از داستان‌گويي براي نشان دادن رفتار درست كمك بگيريد. چغلي مثل دروغگويي در همه كودكان شايع نيست و ميزان به كارگيري آن توسط كودك به فضاي رقابتي و برخوردي كه شما و همسرتان به عنوان مراجع قدرت با او و ديگر اعضاي خانواده داريد، بستگي دارد.

اگر او به‌خاطر محروميتي كه بچه‌هاي ديگر برايش ايجاد كرده‌اند چغلي را شروع كرده، به جاي اينكه خودتان مستقيما وارد عمل شويد، از او بخواهيد به شيوه خودش مشكل را حل كند. (به جاي غر زدن و گفتن علي توپ مرا گرفت سراغ علي برود و بگويد توپم را پس بده من در حال بازي با آن بودم!) اما اگر به‌خاطر حسادت يا تخريب ديگران به شما گزارش كارشان را ارائه مي‌دهد، بهترين اقدام اهميت ندادن به حرف‌هايي است که جنبه چغلي دارد. شما مي‌توانيد بعد از گذشت يك روز با او صحبت كنيد و به او براي حل شدن مسئله‌اش با ديگران كمك كنيد تا راه خبرچيني بسته شود.

رئيس‌بازي درمي‌آورد؟
مهم نيست كه نوبت من تمام شده. من مي‌خواهم باز هم مامان باشم. زورگويي و تماميت‌خواهي 2 موضوع و رفتار متفاوت است. تماميت‌خواهي بخشي از خودشيفتگي طبيعي کودک است و عجيب نيست اگر فرزند شما گاهي با تماميت‌طلبي‌اش همسالانش را برنجاند. اما زورگويي فرزندتان را نمي‌توانيد به معناي آماده‌شدنش براي رياست و توانايي مديريتي‌اش تفسير كنيد. بچه‌هاي زورگو در به اشتراك گذاشتن ناتوانند و به همين دليل در بازي‌هاي مشاركتي اغلب ناكام مي‌مانند. اگر فرزند شما تماميت‌طلب است، احتمالا در آينده براي رسيدن به حقوقش مشكلي نخواهد داشت.

احتمالا با پخته‌تر شدن فرزندتان مي‌توانيد از او بخواهيد رفتارهايش را تعديل كند، اما مراقب باشيد كودك‌تان اين رفتارها را به شكلي اغراق‌آميز نمايش ندهد چراكه مي‌تواند در همبازي‌هايش احساسي منفي ايجاد كند و آرام‌آرام از طرف آنها طرد شود. اما در دنياي روابط بين‌فردي، هميشه يك قانون صادق نيست. گفتيم كه بچه‌هاي زورگو توسط همسالان‌شان طرد مي‌شوند اما اگر افراد سلطه‌پذيري در ميان دوستان فرزندتان باشند كه بي‌چون و چرا بايد‌هايش را اجرا كنند، نه‌تنها خدشه‌اي به رابطه آنها وارد نخواهد شد، بلكه اين احساس در كودك شما بيشتر از قبل تقويت خواهد شد.

با او چه كنم؟
وقتي فرزندتان در حال زورگويي است، اجازه دهيد بچه‌هايي كه با او طرف هستند خودشان مشكل را حل كنند اما اگر كار بالا گرفت و كسي از پس او برنيامد، بد نيست خودتان براي ختم كردن ماجرا وارد عمل شويد. در اولين قدم به جاي پرداختن به رفتار بچه، از دليل كار و فضاي ذهني‌اش باخبر شويد و در اين مورد حرف‌هايش را بشنويد. اگر تصور مي‌كنيد فرزند شما با نصيحت كردن براي هميشه اين رفتار را كنار مي‌گذارد، اشتباه مي‌كنيد. اين حالت بيشتر يك منش شخصيتي است كه ربطي به سن كودك‌تان ندارد و مي‌تواند در بزرگسالي هم ادامه داشته باشد.

تصور نكنيد مشاهده او از رفتار ديگران در اين مورد بي‌اثر بوده است. احتمالا الگويي از اين رفتار در ميان اطرافيان او هست و همين موضوع اين ويژگي را در او تقويت مي‌كند. بايد پذيرفت اين رفتار هم مثل رفتارهاي ديگر توسط رفتار بزرگسالان با ديگران به كودك ياد داده مي‌شود و واكنش ديگران در تقويت يا كمرنگ‌تر شدن آن موثر است.