آریا بانو - روانشناسی تربیتی چیست و چه کاربردی دارد؟
روانشناسی تربیتی یکی از شاخه های مهم روانشناسی است که در مورد مسائل آموزشی و یادگیری تحقیق و بررسی می نماید. این روانشناسان در مورد شیوه های آموزش دادن به کودکان و تربیت معلمان تحقیق می کنند. در این مطلب از بیتوته شما را با روانشناسی تربیتی آشنا می کنیم.
روانشناسی تربیتی چیست؟
روانشناسی تربیتی به مطالعه روانشناختی یادگیری و آموزش در موقعیت های مختلف می پردازد. این روانشناسی شامل روانشناسی تدریس و مطالعاتی در مورد روانشناسی اجتماعی در مدرسه است. هدف این روانشناسی ، تحقیق در مورد نحوه یادگیری دانش آموزان و رشد آنها است. 
در نظام آموزش و پرورش، روانشناسان تربیتی با معلمان، دانش آموزان، مدیران و مربیان سر وکار دارند تا در مورد اینکه چگونه می توانند به افراد کمک کنند تا بهتر یاد بگیرند ، تحقیق و بررسی نمایند.همچنین ایجاد برنامه هایی برای کمک به دانش آموزانی که مشکل درسی دارند و ابداع روش های جدید یادگیری از وظایف مهم در رشته روانشناسی تربیتی است.
کاربرد روانشناسی تربیتی
کاربرد این رشته از بدو تولد انسان آغاز می گردد زیرا همواره در هر سنینی انسان نیاز به یادگیری دارد. بطور کلی این رشته در هر جایی که پای آموزش و یادگیری وسط باشد خود را نشان می دهد. روانشناسی تربیتی به سبب کمک به افزایش بهبود ظرفیت یادگیری انسان ها حائز اهمیت است.
از آنجایی که همه خانواده ها به داشتن فرزندانی سالم و توانا اهمیت می دهند و همچنین رشد و یادگیری کودکان در فضای مدرسه و جامعه بسیار مهم می باشد نقش روانشنناسان تربیتی در آموزش و پرورش و خانواده ها بسیار پر رنگ و مهم است.
روانشناس تربیتی با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف کودکان و نوجوانان با آنها کار می کند و با ارائه راهکارهای کلیدی برای غلبه بر چالش ها و بهبود عملکرد بچه ها ، به آنها کمک می کند تا از حداکثر توانمندیهای خود شان استفاده نمایند. آموزش هایی که توسط روانشناسان تربیتی به کودکان داده می شود فراتر از درس ،کلاس و مدرسه است زیرا به جنیه های دیگر زندگی روزمره آنها مانند ایجاد انعطاف پذیری، داشتن اعتماد به نفس، بهره مندی از عزت نفس ، مدیریت استرس و غیره کمک می کند.
به طور خلاصه میتوان گفت که روانشناسان تربیتی با کودکان کار می کنند تا در درجه اول متوجه شوند که کودکان چگونه اطلاعات را یاد می گیرند و آنها را پردازش می کنند تا بتوانند روش هایی برای بهبود عملکرد کودکان ارائه دهند و در درجه بعدی با توجه به مسائل عاطفی، رفتاری، انگیزه و... نقش آنها را در یادگیری کودکان مورد بررسی قرار می دهند.

وظیفه روانشناسان تربیتی چیست؟
هر شخص دارای ویژگی های منحصر به فردی است و این ویژگی ها در میزان یادگیری و انگیزه او در آموزش نقش مهمی ایفا می کند. در نتیجه توانایی ها و چالش هایی که افراد در یادگیری دارند با یکدیگر متفاوت است. نقش روانشناسات تربیتی در مدارس بررسی شیوه های آموزش معلمان و نحوه یادگیری دانش آموزن است زیرا تخصص آنها تحقیق در مورد یادگیری و آموزش می باشد. از جمله وظایف روانشناسان تربیتی عبارتند از:
• بررسی ناتوانی هایی مثل ADHD
• بررسی علت نارساخانی
• بررسی اختلالات گفتاری و شنوایی
• بررسی هر سطح از عقب ماندگی ذهنی 
• درک هوش و خلاقیت کودکان
روانشناسان برای بررسی هوش و خلاقیت کودکان آزمون های هوش که معروف ترین آنها تست WISC و Stanford-Binet است را بر روی کودکان انجام می دهند.

مراحل برنامه ریزی با روانشناسی تربیتی
مفاهیم اصلی در روانشناسی تربیتی ، مبحث چگونگی یادگیری اطلاعات و مهارتها توسط دانش آموزان و نحوه استفاده از آنها در خارج از مدرسه می باشد. به طور کلی می توان مراحل برنامه ریزی توسط روانشناسی تربیتی را اینگونه بیان نمود:
1. مرحله پیش از آموزش: این مرحله شامل بررسی اهداف تدریس، ویژگی های یادگیرندگان و شناخت رفتاری آنها
2. مرحله ضمن آموزش: شامل فعالیت هایی از قبیل فرایند یادگیری، بررسی روش تدریس موثر، ایجاد انگیزه، بررسی ویژگی های مربی
3. مرحله پس از آموزش: این مرحله مهمترین بخش می باشد زیرا به ارزشیابی و سنجش میزان موفقیت در عملکرد می پردازد. در مرحله پس از آموزش میزان یادگیری و کیفیت روش استفاده شده برای یادگیری مورد بررسی قرار می گیرد.

کاربرد روانشناسی تربیتی در آموزش
روانشناسی تربیتی از حوزه های متفاوتی تشکیل شده است و به موضوعات و سوالات متعددی در این حوزه ها پاسخگو می باشد. از جمله این حوزه ها عبارتند از:
• مسئله رشد و تکامل کودک
• نحوه یادگیری با بهترین روش 
• مطالعه رفتار انسان ها
• تفاوت های فردی 
• ماهیت شخصیت یک فرد
• نقش محیط در رشد و تربیت افراد
موضوعات ارائه شده در بالا نشان دهنده این است که روانشناسی تربیتی تا چه اندازه ای می تواند بر جامعه تاثیر گذار باشد. اما روانشناسی تربیتی دو هدف مهم آموزش و یادگیری را دنبال می کند. پس به طور کلی می توان نقش روانشناسی تربیتی را در پاسخ به دو سوال زیر جستجو نمود.
• چگونه دانش آموزان را آموزش دهیم که در یادگیری ماهر و موفق باشند.
• چگونه مربیانی آموزش دهیم که مسلط و تاثیر گذار بر دانش آموزان باشند.
برای تحقق بخشیدن به این دو مهم در گام نخست باید برنامه ریزی ها و آموزش هایی انجام شود تا بتوانیم به پرورش نیروی انسانی ماهر بپردازیم. یعنی باید برای رشد و شکوفایی توانمندیهای دانش آموزان ، مربیانی ماهر و مسلط پرورش دهیم تا آنها بتوانند در امور آموزشی و تربیتی به بهترین صورت ایفای نقش بکنند.

موارد مهمی که در روانشناسی تربیتی به آنها پرداخته می شود
1. مربیان باید از تفاوت های فردی موجود بین یادگیرندگان (دانش آموزان) مطلع باشند. این آگاهی کمک می کند که آموزش اثر بخشی و کارآمدی داشته باشد.
2. مربی باید آگاهی کامل از مراحل رشد کودک داشته باشد. تا دریابد کودک در هر مرحله چگونه می اندیشد و چه کارهایی می تواند انجام دهد. این امر کمک می کند تا به دانش آموز مطالب درسی را با توجه به سطح یادگیری او آموزش بدهند.
3. مربیان باید به جنبه های شناختی افراد آگاهی داشته باشند زیرا عواطف، انگیزه ها، باورها و... بر روند یادگیری فرد تاثیرگذار است. این فرایند کمک می کند تا مربی دریابد چگونه می تواند کودک را برای یادگیری ترغیب نماید.
4. مربیان باید به جنیه های رفتاری افراد آگاه باشند. هدف از روانشناسی تربیتی تغییر رفتار در فرد است و روانشناسان تربیتی بر این باور هستند که تمامی رفتارها به وسیله شرطی سازی یاد گرفته می شوند. بنابراین مربیان با فراگیری اصول شرطی سازی می توانند رفتار افراد را اصلاح نمایند.
5. مربی باید به فرایند یادگیری تسلط کامل داشته باشد. مربیان باید از نظریه ها، روش ها و راهبردهای مفید آموزشی ، پیشرفت های تحصیلی و اختلالات یادگیری آگاهی داشته باشند و از آنها در امور آموزشی استفاده نمایند.
6. معلمان باید برای تدریس دارای طرح درسی باشند. یعنی باید برنامه های کلاسی کاملا مشخص باشد و مربی بداند در هر مرحله چه کاری باید انجام دهد. 
7. معلمان باید روش هایی برای ارزیابی میزان یادگیری دانش آموزان داشته باشند. تا بتوانند از میران پیشرفت و موفقیت آنها آگاه شوند. روانشناسان تربیتی با استفاده از آزمون های درسی استاندارد علمی به اندازه گیری میزان پیشرفت دانش آموزان می پردازند.

اهمیت روانشناسی تربیتی
• به معلمان و مربیان می آموزد که فرآیند یادگیری چطور اتفاق میفتد.
• به معلم کمک می کند تا با پتانسیل خود برای تدریس و توانایی یادگیرنده ها آشنا شود.
• باعث می شود تا معلم روش یادگیری خود را بر اساس فراگیران تنظیم کند.
• مربی با روان شناسی تربیتی می آموزد که چطور توانایی های دانش آموزان را به سمت درست هدایت کند.
• به معلم کمک می کند تا شخصیت دانش آموز را پرورش دهد زیرا هدف از کل فرایند آموزشی رشد شخصیت دانش آموز است.
• تدریس کنندگان را یاری می دهد تا بتوانند در دانش آموزان انگیزه یادگیری ایجاد کنند و توانایی های او را افزایش دهند
نقش روانشناسی تربیتی در فرآیندهای مختلف
نقش روانشناسی تربیتی در یادگیرنده : روانشناسی تربیتی عوامل مختلفی مانند محیط خانه، گروه بندی اجتماعی، گروه همسن و سالان، احساسات وعواطف، بهداشت روانی و... را بررسی می کند.زیرا این عوامل تاثیر مستقیمی بر روی میزان یادگیری فرد دارد. 
نقش روانشناسی تربیتی در فرآیند یادگیری: روانشناسی تربیتی در این فرایند به بررسی نحوه انتقال اطلاعات و دانش می پردازند و مشخص می کند که از چه روشی برای رسیدن به این هدف باید استفاده کرد.
نقش روانشناسی تربیتی در وضعیت یادگیری: در این بخش عواملی مانند محیط کلاس، میزان نظم و انظباط، وسایل کمک آموزشی و... که بر روی یادگیری اثر می گذارند مورد بررسی قرار می گیرند.
نقش روانشناسی تربیتی در توسعه برنامه درسی: روانشناسان تربیتی به توسعه دهندگان برنامه های درسی کمک می کنند تا بهترین محتواها را برای یادگیری بیشتر دانشآموزان تولید نمایند.
نقش روانشناسی تربیتی در تکنیک های ارزیابی: روانشناسی تربیتی به مربیان تکنیک های سنجش میزان انتقال اطلاعات و یادگیری دانش آموزان را یاد می دهند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته