بزرگنمايي:
آریا بانو - روانشناسی کودک چیست و چه نقشی در رشد و تربیت کودکان دارد؟
برخی شرایط خانوادگی و ژنتیکی باعث ایجاد مشکلات روانی و رفتاری در کودکان می‌شود. روانشناسی کودک به بررسی مشکلات در کودکان و نحوه برخورد و رفتار اطرافیان با کودک می‌پردازد و با آموزش چگونگی برخورد با کودکان نقش مؤثری در رفع برخی مشکلات کودکان از جمله اختلالات یادگیری، اوتیسم، اختلالات توجه، اختلالات دفعی و... ایفا می‌نماید. در این مطلب از بیتوته شما را با روانشناسی کودک آشنا می کنیم.
روانشناسی کودک چیست؟
روانشناسی کودک رشد کودک را در تمام ابعاد جسمی، روحی، عاطفی، ذهنی، روان‌شناختی، شخصیتی، اخلاقی و اجتماعی بررسی می‌کند تا به‌وسیله شناخت آنها بتوانیم انحرافات، بدخلقی‌ها و مشکلات این دوره را شناسایی کرده و بدانیم چگونه باید به‌سلامت از این مشکلات گذر نماییم.
علم روانشناسی کودک با فراهم آوردن اطلاعات و دانش کافی از روحیات و ذهنیات کودک سعی می‌کند با بیان شرایط مساعد و متناسب با هر مرحله رشد کودک به والدین آموزش‌های لازم را بدهد. مهم‌ترین مباحث روانشناسی کودک عبارت‌اند از:
• بررسی ابعاد رشدی کودک: ابعاد رشد کودک می‌تواند جسمی، ذهنی، روحی، عاطفی و... باشد.
• بررسی و بیان نیازهای رشد کودک: در هر مرحله از زندگی، کودک نیازمند امکانات و توجه خاصی است. والدین با فراهم‌آوردن شرایط ایده‌آل و مناسب به رشد سالم کودک خود کمک می‌کنند و روان‌شناس کودک با تعیین ویژگی‌های هر دوره سنی و آموزش آنها به والدین کمک می‌کند تا آنها رفتارها و خصوصیات طبیعی و نرمال را از غیرنرمال تشخیص دهند و در صورت بروز مشکل هر چه زودتر اقدام به درمان و پیشگیری از آن نمایند.
• بررسی و مطالعه شیوه فرزندپروری: نحوه برقراری رابطه بین کودک و مادر از آغاز تولد کودک، شکل می‌گیرد. روان‌شناسان کودک نحوه صحیح تعامل والدین با کودک را در دوره‌های مختلف رشد بیان می‌کنند و اطلاعات ارزشمندی را در اختیار والدین قرار می‌دهند تا آنها بتوانند فرزندانی سالم، شاداب و موفق تربیت نمایند. اطلاعات و آگاهی والدین سبک‌های فرزندپروری درست باعث از پیشرفت و موفقیت بیشتر کودکان در آینده می‌گردد.
• پیشگیری و مداخله در درمان مشکلات روانی و رفتاری: اولین هدف روانشناسی کودک، پیشگیری از مشکلات روحی و رفتاری در کودک است. شناخت الگوی طبیعی رشد کودکان به والدین کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و ناهنجاری‌ها را بشناسند و به‌موقع برای رفع آنها اقدام نمایند.
نکات مهم در روانشناسی کودک
برای تربیت درست
کودکان بهتر است همه والدین با نکات روانشناسی کودک آشنا شوند. توصیه می‌کنیم والدین برای داشتن فرزندانی سالم، مسئولیت‌پذیر و شاد در بدو تولد و در حین رشد کودک مطالعاتی در این حوزه داشته باشند تا بتوانند در هر شرایطی رفتار مناسب را با فرزندشان انجام دهند.
قطعاً این درست نیست که برای ساکت کردن فرزندمان و راحتی خودمان در مقابل رفتارهای غیرمنطقی کودک سکوت کنیم. زیرا در این صورت در آینده دچار مشکلات زیادی خواهیم شد. در ادامه مقاله شما را با برخی از نکات روانشناسی کودک آشنا می‌کنیم.
• آموزش مفهوم قانون: در برخی از موارد والدین برای
فرزند خود بسیاری از بایدها و نبایدها را مطرح می‌کنند. آموزش نحوه درست مفهوم قانون به کودک می‌تواند مفهوم صحیح بایدها و نبایدها را به کودک آموزش دهد. زیرا اکثر والدین در اجرای آن با کودک خود درگیر هستند.
• داشتن ثبات رفتاری با کودک: یادمان باشد لازمه تربیت درست داشتن ثبات در رفتار با کودکانمان است. یعنی وقتی قانونی را وضع می‌کنیم به آن پایبند باشیم. زیرا بی‌ثباتی و بی‌نظمی تهدیدی برای آرامش و امنیت روحی کودک است. مثلاً وقتی قراری با کودک می‌گذاریم و یا او را از انجام کاری منع می‌کنیم نباید در مقابل بی‌تابی کودک کوتاه بیاییم.
• حمایت والدین از یکدیگر: برای اینکه کودک با دوگانگی روبرو نشود باید
پدر و
مادر با هم همسو و هم‌جهت باشند. زیرا کودک از اختلاف بین
پدر و
مادر سوءاستفاده می‌کند و کار دلخواه خود را انجام می‌دهد. مثلاً وقتی کودک کار اشتباهی انجام می‌دهد بهتر است هم
پدر و هم
مادر به او تذکر دهند تا او متوجه رفتار درست از غلط بشود و آن را دوباره تکرار نکند.
• عمل‌گرا باشیم:
کودکان رفتار والدین را الگوبرداری می‌کنند پس به قوانین و اصولی که خودمان وضع کرده‌ایم پایبند باشیم. مثلاً نمی‌توان به کودک گفت داد نزن، درحالی‌که خودمان داد بزنیم و پرخاشگری کنیم.
• شنونده خوبی باشیم: برای اینکه بتوانید رابطه خوبی با کودک خود برقرار کنید در وهله اول سعی کنید خیلی خوب به حرف‌های او
گوش دهید.
• ایجاد فرصت تجربه: برای اینکه فرزندتان رشد کند و در آینده فردی قوی باشد. در اختیار او فرصت تجربه را قرار دهید و اجازه دهید اشتباه کند و شکست بخورد. در این صورت تحمل او برای مقابله با مشکلات پیش رو در آینده زیاد می‌شود.
• هرگز کودک را تحقیر نکنید: برای اینکه عزت‌نفس و اعتماد به نفس کودک خود را تخریب نکنید هرگز او را تحقیر و سرزنش نکنید.
• به او توجه کنید: سعی کنید دنیا را از
چشم کودکتان ببینید به حرف‌ها، تخیلات و تصوراتش و همچنین به رفتارها و نقاشی‌های او دقت کنید.
• تشویق و تأیید کنید: تغییرات و پیشرفت‌های کودک خود را با دقت بررسی کنید و کارهای مثبت او را تأیید نمایید و او را مورد توجه و تشویق قرار دهید. استفاده از تشویق کلامی و جدول ستاره‌ها می‌تواند راه مؤثری برای تشویق کودکتان باشد پس به‌صورت بی‌رویه جایزه ندهید؛ زیرا کودک به مرحله اشباع می‌رسد و تشویق و جایزه برای او بی‌اثر می‌شود.
چرا روانشناسی کودک اهمیت دارد؟
همه می‌خواهند فرزندانشان
سالم بزرگ شوند اما مشخص نیست که آیا رفتار کودک در مراحل مختلف زندگی عادی است و یا نشانه‌ای از ناهنجاری در آن وجود دارد. روان‌شناسان کودک می‌توانند به شما در درک متفاوت این دو کمک کنند.
شناخت الگوهای روان‌شناختی عادی و غیرعادی کودک می‌تواند به والدین کمک کند تا بهتر بتوانند با کودک خود ارتباط برقرار کنند و به کودک خود
مدیریت احساسات را آموزش دهند و به فرزندشان کمک کنند تا در مراحل مختلف رشد بتواند استعدادهایش را شکوفا کند تا به پیشرفت و موفقیت برسد. روان‌شناسان کودک همچنین با تشخیص زودهنگام رفتارهای ناهنجار کودک، کمک می‌کنند تا مشکلات کودک تشخیص، ریشه‌یابی و درمان گردد.
برخی از مشکلات و مسائل رفتاری متداول مانند پیش فعالی، موضوعات مربوط به یادگیری و آموزش، اضطراب و استرس آسیب‌های روحی بسیاری در این دوران برای کودک ایجاد می‌کند. با شناخت زودهنگام هرکدام از این موارد توسط روان‌شناس کودک و بررسی عوامل آنها و مشاوره با والدین می‌توان آنها را درمان نمود.
چگونه می‌توان فهمید کودک به روان‌شناس نیاز دارد؟
وقتی از تربیت کودک صحبت می‌کنیم به این معنا است که علاوه بر آموزش اصول زندگی باید رفتار او را زیر نظر داشته باشیم و متوجه تغییرات رفتار و غیر عادی شدن اعمال او باشیم و در صورت ایجاد مشکلات روحی در رفتار او آن را با یک مشاوره و یا روان‌شناس در میان بگذاریم. برخی از رفتارهای کودک که هشداردهنده هستند عبارت‌اند از:
• تغییر عادت خواب کودک: اگر کودک شما دچار اختلالات خواب شده و به‌خوبی استراحت نمی‌کند. مثلاً کابوس می‌بیند، در خواب گریه می‌کند، از بسته شدن چشم‌هایش می‌ترسد و... در این صورت کودک دچار مشکلات روانی شده و چیزی او را آزار می‌دهد و نیاز به روان‌شناس دارد.
•
تغذیه کودک دچار مشکل شده است: کم‌اشتهایی یا پرخوری، تمایل به خوردن برخی غذاهای جدید، بهانه‌گیری در زمان غذاخوردن، تمایل به تنها غذاخوردن و... همه این موارد نشان‌دهنده اختلالات روحی کودک شما است. والدین نباید نسبت به این موضوعات بی‌تفاوت باشند و بهتر است با یک مشاوره در این مورد صحبت کنند.
• وجود رفتارهای مخرب و نادرست در کودک: درصورتی‌که کودک آرام شما به یکباره پرخاشگر و عصبی شده و به اطرافیانش آسیب می‌زند. حتماً باید به دنبال یافتن این تغییر رفتار کودک باشید. ممکن است به‌تنهایی نتوانید علت آن را کشف کنید پس از یک روان‌شناس کودک کمک بگیرید تا مشکل روحی فرزندتان برطرف گردد.
• کودک دچار غم و نگرانی شده است: غم و نگرانی بیش اندازه باعث افسردگی در
کودکان می‌شود. مثلاً کودکی که تا دیروز پر از شادی و انرژی بود به یکباره به یک فرد غمگین و مضطرب تبدیل شده است و
دوست دارد تنها باشد. این ترس و غم حتی باعث بیماری‌های جسمی در کودک می‌شود پس باید سریعاً توسط یک روان‌شناس درمان گردد.
• منزوی شدن کودک:
کودکان گاهی به دلایل مختلف هیچ علاقه‌ای به بیرون رفتن از خانه و شرکت در اجتماعات و حتی مهمانی‌ها ندارند. در این صورت بدانید اتفاقی رخ داده و این رفتارها بی‌دلیل نیست. تغییرات این‌چنینی در کودک نیاز به مشاوره با یک درمانگر دارد.
• صحبت‌کردن و سؤال کردن کودک از مرگ: اگر کودک شما به صورت دائم از مرگ و چگونه مردن سؤال می‌کند. بدانید اوضاع خیلی خطرناک شده است و به‌راحتی از کنار این سؤالات نگذرید. اگر خودتان نمی‌توانید علت این سؤال‌های کودک را بیابید پس کودک را نزد یک روان‌شناس ببرید.
گردآوری : بخش
کودکان بیتوته