آریا بانو - نکات مهم درباره وسواس فکری
وسواس فکری داشتن فکری مزاحم است که آزار می دهد و ایجاد ترس و ناراحتی می کند. این افکار امکان دارد در این مورد باشد که امکان دارد حادثه ی بدی برای شما یا نزدیکان شما پیش آید یا شما خودتان به کسی صدمه بزنید. این نوع افکار معمولاً چنین آغاز می شود:” فکر کن که اگر… ”
این افکار میتواند بدست زدن به اعمال جبری هم منجر شود. یعنی فرد مبتلا خود را مجبور می بیند که کاری را بصورتی معین انجام دهد تا افکار اجباری را خاموش کند و یا دلهره را کاهش دهد. وی ممکن است این حس را داشته باشد که چیزی چنان که باید باشد نیست و از این جهت او باید کاری را مجدد انجام دهد تا وضع دوباره ” درست” شود.
تعریف اختلال وسواس یا OCD
در ابتدا اجازه دهید تعریف روشنی از اختلال وسواس یا OCD داشته باشیم. موسسه­ ی ملی سلامت روان OCD را این­گونه تعریف می­ کند:
اختلالی شایع، مزمن و طولانی­ مدت که شخص در آن دچار افکار( وسواس فکری) و رفتار( وسواس عملی) غیر قابل کنترل و مکرر می­ شود و حس می ­کند باید چند بار این افکار و رفتار را تکرار کند.
البته این وسواس امکان دارد روی هر چیزی متمرکز شود. ولی در اغلب موارد، وسواس عملی مستقیما به وسواس فکری مربوط است. به طورمثال چنانچه فرد نسبت به امنیت عزیز خود وسواس فکری داشته باشد، حس می­ کند باید هر ده دقیقه یک بار به وی پیام دهد تا از سلامت او اطمینان پیدا کند.
دسته بندی افرادی که دچار اختلال وسواس فکری- عملی هستند:
شستشوگرها از الودگی می ترسند. آن ها معمولاً دست های شان را بطور مکرر می شویند.
وارسی کننده ها بطور مکرر، کارهایی را که عدم اطمینان از انجام آن ها میتواند خطرافرین یا اسیب زا باشد، چک می کنند، مواردی از قبیل قفل کردن درها یا بستن شیر اجاق گاز.
شکاک ها از این می ترسند که چنانچه کاری را درست یا بی عیب و نقص انجام ندهند، مجازات می شوند.
شمارشگر ها و برنامه ریزها دایماً به نظم و ترتیب فکر می کنند و امکان دارد درباره ی اعداد، رنگها یا ترتیب های خاص، خرافاتی در ذهن داشته باشند.
ذخیره سازها از این می ترسند که چیزی را دور بیندازند، مبادا دوباره به آن نیاز پیدا کنند. آن ها بطور وسواس گونه، چیزهایی را که احتیاج ندارند یا استفاده نمی کنند، ذخیره( احتکار) می کنند.

علل ابتلا به وسواس فکری عملی
دلیل وسواس دقیقا معلوم نشده است ولی از جمله اصلی ترین علل ابتلا به اختلال وسواس فکری- علمی میتوان به موارد زیر اشاره داشت.
1. وسواس به علت سابقه ی خانوادگی
تحقیقات بسیاری نشان داده است، وراثت یکی از عوامل مهم در بروز وسواس است. بنابراین دلیل وسواس در افرادی که سابقه وسواس در پدر، مادر یا اقوام درجه یک والدین آنها وجود دارد بیشتر است. البته معمولاً افردی که سابقه خانوادگی وسواس دارند، زمانی دچار وسواس شدید میشوند که به علت مشکلات محیطی یا سبک تربیتی ناکارآمد دچار استرس باشند.
2. حوادث استرس زا در زندگی، خاطرات و عوامل محیطی
چنانچه شما به شدت به استرس واکنش نشان می دهید یا در برابر عوامل استرس زا اسیب پذیر می باشید، امکان دارد خطر ابتلا به اختلال وسواس در شما افزایش یابد. گاهی دلیل وسواس، بر اثر عادات رفتاری که با گذشت زمان، آموخته و در درون شخص نهادینه می شود، بوجود می آید.
3. سروتونین ناکافی
بعضی محققان معتقدند دلیل وسواس، درنتیجه ی تغییرات شیمیایی در بدن است و امکان دارد دلیل زیستی داشته باشد. دلایل دیگری هم بعنوان دلیل وسواس در اشخاص ذکر شده است ولی تحقیقات هنوز برای کشف کردن دلیل وسواس در افراد ادامه دارد.
علایم و نشانه های اختلال وسواس فکری و عملی وی سی دی OCD
- افکار عمومی وسواسی در OCD
- ترس از الودگی با میکروب ها یا خاک و یا افراد الوده و مریض
- ترس از دست دادن کنترلشان و آسیب رساندن بخود یا دیگران
- افکار و تصاویر مزاحم و ناخواسته جنسی یا خشونت آمیز
- تمرکز بیش از حد بر عقاید مذهبی یا اخلاقی
- ترس از دست دادن یا عدم داشتن چیزهایی که امکان دارد احتیاج داشته باشند.
- نظم و تقارن، این ایده که همه چیز باید همین الان وجود داشته باشند، خرافات، توجه بی اندازه به چیزی، بعنوان خوش شانسی یا بد شانسی تعبیر می شوند.
- رفتارهای شخص مبتلا به اختلال وسواس فکری و او سی دی OCD 
- چک کردن بی اندازه چیزها، مثل قفل ها، وسایل و سوئیچ ها
- دائم کنترل کردن چیزهایی که عاشقشان هستید تا مطمعن شوید که امن هستند.
شمارش، ضربه زدن، تکرار برخی از کلمات، یا انجام سایر کارهای بی معنی برای کاهش اضطراب.
- زمان زیادی را صرف شستن یا تمیز کاری کردن.
- جمع کردن خرت و پرت ها مثل روزنامه های قدیمی و یا ظروف موادغذایی خالی.

درمان وسواس فکری
درمان اختلال وسواسی- اجباری امکان دارد ناکارآمد باشد، ولی میتواند علایم را تحت کنترل قرار دهد تا زندگی روزانه شخص بیمار بطور کل تحت تأثیر قرار نگیرد. برخی از مردم برای باقی عمر خود احتیاج به درمان دارند.
دو درمان مهم برای اختلال وسواسی اجباری عبارتند از روان درمانی و استفاده از داروها. اغلب درمانی به صورت ترکیبی از روان درمانی و دارو مؤثر است.
درمان وسواس فکری از طریق روان درمانی
درمان رفتاری شناختی( CBT) نوعی روان درمانی است که برای بسیاری از اشخاص مبتلا به اختلال وسواسی اجباری مؤثر است. پیش‌گیری از بروز و پاسخ( ERP)، یک نوع درمان رفتاری شناختی است که کم کم شما را در تماس با یک شیء وحشتناک یا نوعی وسواس، مثل الودگی قرار می دهد و سبب می شود که شما راههای سالم را برای مقابله با اضطراب خود، یاد بگیرید.
درمان پیش‌گیری از بروز و پاسخ، کوشش و تمرین زیادی را می طلبد، ولی با انجام این درمان شما میتوانید از کیفیت زندگی بهتر در صورت مدیریت وسواس و اجبار خویش برخوردار شوید و از آن لذت ببرید. درمان امکان دارد به صورت برگزاری جلسات شخصی، خانوادگی و یا گروهی انجام شود.
درمان دارویی وسواس فکری
برخی از داروهای روانپزشکی میتوانند به کنترل علایم وسواس و اجبار ناشی از وسواس فکری عملی کمک کنند. اغلب داروهای ضد افسردگی برای نخستین بار تجویز میشوند و مورد ازمایش قرار می گیرند.
داروهای ضد افسردگی که توسط اداره غذا و دارو( FDA) جهت درمان اختلال وسواسی- اجباری تائید شده اند، عبارتند از:
کلومیپرامین( آنافرانیل) برای بزرگسالان و کودکان 10 ساله و بالاتر
فلوکستین( پروزاک) برای بزرگسالان و کودکان 7 ساله و بالاتر
فلووکسامین برای بزرگسالان و کودکان 8 ساله و بالاتر
پاروکستین( پاکسیل، پکسوا) تنها برای بزرگسالان
سرترالین( زلفت) برای بزرگسالان و کودکان 6 ساله و بالاتر
برای اسکیزوفرنی ، درمان بر کاهش علائم بیماری و بطور کلی تجویز داروهای ضد روانپریشی متمرکز است.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته