آریا بانو - درباره رفتار تکانشی چه می دانید؟
تکانش و رفتار تکانشی( که گاهی رفتار تکانه ای هم نامیده می شود) از جمله اصطلاحات پرکاربرد در دنیای روانشناسی است. رفتارهای تکانشی در قسمت های گوناگون روانشناسی، من جمله شخصیت شناسی و نیز تحمل برای عملی شدن خواسته ها مورد اشاره قرار می گیرند.
تعریف رفتار تکانشی چیست؟
معنی تکانش( Impulse) این است که در یک لحظه، ناگهان به یک اقدام مشخص برانگیخته شویم.رفتارهای تکانشی هم بر همین اساس، رفتارهایی هستند که به صورت لحظه ای، بدون تامل بر روی نتایج آن ها و بدون تحلیل و ارزیابی دستاوردهای مثبت و منفی، انجام می شوند.رفتارهای تکانشی در زبان عامه ی مردم بعنوان رفتار ناپخته و رفتارهای نابالغانه و رفتارهای عجولانه شناخته می شوند.

علامت های رفتار تکانشی
ناتوانی در برنامه ریزی یا اماده سازی : به علت تحریک پذیری، شخص دارای رفتارهای منطقی نیست و برعکس، عجله و صبر نکردن مشخصه اصلی این رفتار است و در طی این رفتار،« هر چیزی میتواند اتفاق بیفتد».
عدم کنترل: شخصی که رفتار تکانشی دارد معمولاً بر روی رفتارخود کنترلی ندارد.

پایداری: در رفتار تکانشی معمولاً نوعی پایداری وجود دارد برای این که شخص فکر می کند که کار وی طبیعی است و امکان دارد به این رفتار ادامه دهد.
جست و جو برای تجربیات جدید: باتوجه به احساسات شدید مثبت یا منفی، مهارت های شناختی فرد برای برنامه ریزی و ارزیابی جایگزین های مختلف دچار تغییر شده و تصمیمات وی در لحظه گرفته می شود.
همان طور که مشاهده کردید، وضعیت عاطفی شخص در این رفتار، یک عامل کلیدی است، در طی این روند، مغز حالت های عاطفی را ازاد می کند و همین کار، حس ادراک واقعیت را ایجاد می کند که سبب می شود شخص حس ناخوشایندی نسبت بکار خود نداشته باشد.
روند تفکر منطقی در این مسیر از بین رفته و بنابراین، شخص نمی تواند به نتایج اقدامات و عواقب خویش، فکر کند.

خطرات رفتار تکانشی
ولی مواقعی هم هست که عمل کردن و تصمیم گرفتن ، بدون تحلیل و ارزیابیِ قبلی و بدون فکر کردن در خصوص تبعاتِ تصمیم، میتواند برای ما گران تمام شود. این همان چیزی است که در بیشتر فرهنگ ها از آن به« عملِ بدون فکر» تعبیر می شود.
بسیاری از ما، بدترین تصمیمات زندگی مان را وقتی گرفته ایم که در خصوص تبعات و نتایجِ احتمالی آن فکر نکردیم و صرفاً طبق حس فوری و لحظه ای خودمان تصمیم گرفته ایم. مثال برای تصمیم های تکانشی و بدون فکر زیاد است، ولی شاید یکی از معروف ترین مثال ها در این خصوص لحظه ای باشد که بوکسور معروف، مایک تایسون در مسابقات سال 1997، در اثر عصبانیت گوش رقیب خودش را گاز گرفت و آنرا کند!
مسأله اینجاست که ما باید تکانه هایمان را کنترل کنیم. زیرا هرچقدر طبق تکانه ها و احساساتمان در لحظه تصمیم بگیریم احتمال اینکه نتیجه ای بدست بیاوریم که بعداً سبب پشیمانی مان بشود بیشتر خواهد شد.

درمان رفتارهای تکانشی
رفتارهای ناخوش‌آیند و تکانشی میتواند جدّی و فراگیر باشد، ولی باید گفت که اینگونه رفتارها را میتوان درمان کرد. با مراجعه به مشاور و پزشک متخصص، بهترین راه حل و درمان برای اینگونه رفتارها در نظر گرفته می شود.
شخصی که دچار رفتارهای تکانشی است، با استفاده از مکانیسم های مقابله ای سالم برای کنترل احساسات شدید، بهتر میتواند موقعیت های گوناگون خویش را مدیریت کند. بعضی از درمانهای شایع میتواند به شخص کمک کند تا اگاهی بیشتری نسبت به اقدامات خویش داشته باشد، بنابراین وقت خود را صرف بررسی تبعات کار خود، می کند.
تمرین این روش میتواند به شخص کمک کند تا زمان لازمی برای بازتاب گزینه های خود در نظر گرفته و در خصوص نحوه پاسخ به رویدادهای پیرامون خویش، فکر کند.

برای درمان رفتارهای تکانشی، معمولاً در کنار تمرین های مشاوره ای، داروهایی مثل مهار کننده سروتونین( SSRI) وگاهی وقت ها دوز کمی از یک آنتی سایکوتیک، تجویز می شود. این داروها بیشتر در زمانی تجویز میشوند که رفتار تکانشی و تهاجمی، به اندازه ای شدید باشد که تهدیدی برای امنیت شخصی فرد باشد.
استفاده داروها معمولاً همراه با روان درمانی و از طریق یک درمانگر متخصص تجویز می شود. این داروها در درمان علایم بیماری های روانی و بهداشتی و در اشخاص مبتلا به اختلال های مربوط به عصبانیت، میتواند موثر باشد. علاوه‌براین ، آنها امکان دارد بطور مستقیم در کنترل رفتارهای تکانشی، بسیار مؤثر باشند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته