بزرگنمايي:

بانو نیوز - ایران در زمرۀ معدود کشورهایی‌ست که بحث فیلترینگ (خاصه در عرصۀ وب) در آن همواره جزو بحث‌های داغ روز محسوب می‌شود. یکی از وب‌سایت‌هایی که، به‌نوعی، می‌توان آن را قربانی فیلترینگ دانست، وب‌سایت یوتیوب است. یوتیوب که مدت‌هاست در جهان جزو پنج وب‌سایت پربازدید بوده است، گرچه چند سال نخست در ایران فیلتر نبود، کم‌کم سیاست‌ها به سمت و سویی رفت که فیلترینگ این رسانۀ عظیم در دستور کار قرار گرفت. آیا با فیلترینگ اینستاگرام کاربران ایرانی تجربه‌ای مشابه فیلترینگ یوتیوب را در پیش‌رو دارند؟
فیلترینگ اینستاگرام
کمتر پدیده‌ای وجود دارد که بتوان با قاطعیتِِ محض آن را مردود شمرد. فیلترینگ یوتیوب هم از این قاعده مستثنی نیست. فیلترینگ یوتیوب سبب شد که وب‌سایت‌هایی در نت فارسی قدرت بگیرند و جزو پربازدید‌ترین وب‌سایت‌های زبان فارسی باشند، اشتغالزایی کنند، تعداد زیادی از جوانان را به کار گیرند و، صد البته، به‌مدد فیلترینگ رقبای قدرتمند بیرونی، تکتازی کرده و میلیاردی کسب درآمد کنند.
عده‌ای چنین رویه‌ای را با اتکا به معادل‌ها و مثال‌های بیرونی به نقد کشیدند. آنچه که در عرصۀ نت فارسی اتفاق افتاد، مشابه آنچه بود که در عرصۀ خودروسازی اتفاق افتاد: تویوتا و هوندا و هیوندای و… را کنار گذاشتیم و پشت فرمان سمند و پراید نشستیم. کم نیستند افرادی که هزینه‌های حمایت از خودروهای وطنی را بیش از آورده‌های آن می‌دانند.
فیلترینگ تلگرام
مثال خودکفایی در عرصۀ خودروسازی گرچه در نقد انحصاری‌سازی شبکه‌ها و وب‌سایت‌ها به کار رفت، ولی در عمل طرفداران این استدلال نتوانستند از آورده‌های آن چندان ذی‌نفع باشند. فیلترینگ یوتیوب گرچه عرصه را بر تکتازی آپارت و دیگر وب‌سایت‌های مشابه گشود، ولی چندان به نفع شبکه‌های اجتماعی ایرانی نبود. تلگرام که در ایران چهل میلیون کاربر داشت، بعد از فیلترینگ (عده‌ای می‌گفتند که این کار اتفاق نمی‌افتد؛ چراکه هزاران کسب‌و‌کار در تلگرام جا خوش کرده بودند) تنها دو تا سه درصد کاربرانش را از دست داد، اما جالب است که این فیلترینگ، راه را بر هجوم کاربران تلگرام بر دیگر پیام‌رسان‌ها هموار نکرد، بلکه، برعکس، کاربران تصمیم گرفتند که استفادۀ بیشتر از فیلترشکن‌ها را در دستور کار قرار دهند. جالب اینجاست که صفحۀ وب‌سایت پیوند‌ها (peyvandha.ir) که زمانی جزو ده صفحۀ اصلی به شمار می‌رفت (به‌سبب رانده‌شدن فیلتر‌شده‌ها به این صفحه) اکنون در جایگاه 109 قرار دارد. کاملاً محتمل است که با فراگیرتر‌شدن فیلترشکن‌ها، رتبۀ این صفحه همچنان سیری نزولی داشته باشد.
فیلترینگ اینستاگرام چه پیامد‌هایی خواهد داشت؟
نقل است که ایستاگرام با ارائۀ خدمات جدیدش (ازجمله ویدئوهای یک‌ساعتی) قصد دارد که در عرصۀ جهانی به رقابت با یوتیوب برخیزد، چیزی که چندان دور از انتظار نیست.

اگر کاربران اینترنت نت فارسی الگوی رفتاری را که در فیلترینگ تلگرام طی کردند، در فیلترنیگ ایسنتاگرام هم پیش بگیرند، کاملاً محتمل است این فیلترینگ هم نتایج مدنظر را نداشته باشند. تعداد کاربران تلگرام در ایران حدود 38 میلیون نفر و تعداد کاربران ایرانی ایسنتاگرام – با‌توجه‌به گزارش چند ساعت پیش اقتصاد‌نیوز – حدود 24 میلیون تن است. بعید به نظر می‌رسد که این جمعیت مایل باشد که کسب‌و‌کار و سرگرمی و تفریح و اعتیاد و هزار نوع مواجهۀ دیگری که با این شبکه دارند، به‌سادگی کنار بگذارند. آنچه محتمل‌تر به نظر می‌رسد، استفادۀ بیشتر از فیلترشکن‌هاست.
اگر چنین رویه‌ای اتفاق افتد، باید انتظار داشت که سرنوشتی که اینستاگرام در ایران دارد، با تجربۀ یوتیوب تفاوت‌هایی داشته باشد: چند سال پیش فیلتر‌شدن سایتی ممکن بود آن را برای همیشه از صحنۀ روزگار محو کند، یا دست‌کم در خطه‌ای مشخص، کاملاً گوشه‌نشینش کند. اکنون با فراگیر‌شدن استفاده از فیلتر‌شکن‌ها، چنین سرنوشتی دور از انتظار است.