چاپ

بانو نیوز - در یک خانواده سالم اعضای خانواده از بحران‌های مختلف زندگی که بخش طبیعی زندگی است با موفقیت عبور می‌کنند، آن‌ها مانند همه خانواده‌ها دچار فشارهای زندگی می‌شوند ولی خود را با تغییرات تطبیق می‌دهند. سالم بودن به معنای کارکرد مناسب خانواده در برابر مشکلات طبیعی است که رخ می‌دهند و لازم است که خانواده بر آن‌ها فائق آید. بنابراین ملاک کارآیی در خانواده آن نیست که در آن فشار روانی، تعارض و مشکل وجود نداشته باشد بلکه این است که خانواده تا چه‌اندازه در تحقق وظایف و کارکردهایش توانا است.
خانواده، یکی از مهم‌ترین نهادهای جامعه و شکل‌دهنده‌ی شخصیت آدمی است. مطلوبیت، رضایت، خشنودی، کیفیت وکارکرد بهینه‌ی خانواده، عامل بسیار تأثیرگذاری در شکوفایی، رشد و پیشرفت اعضای خانواده است. اما متخصصان درباره خانواده سالم چه دیدگاهی دارند؟ و براساس نگاه آن‌ها، چه مدلی از خانواده سالم می‌توان ارائه داد؟
به گزارش مهرخانه، سلامت خانواده موضوعی ارزشی است که معیارهای آن در هر جامعه می‌تواند متفاوت باشد. همچنین با توجه به این‌که هر کدام از نظریه‌ها و مدل‌های ارائه‌شده در مورد خانواده سالم، بسته به فرهنگ موجودشان و با توجه به مبانی نظری و تبیین‌های خاص خود از خانواده تدوین شده‌اند، به نظر می‌رسد که ساختار و ویژگی‌های خانواده سالم در جامعه غربی و ایرانی تفاوت داشته باشد. (از جمله در فرآیند تشکیل رابطه زناشویی، ساختار و سلسله مراتب قدرت، شبکه اجتماعی پیرامون خانواده هسته‌ای، مذهب، مسایل فرهنگی، و شرایط طلاق و....). بنابراین با این‌که تعریف خانواده سالم مشکل به نظر می‌رسد و پژوهشگران معیارهای متفاوتی را در تعیین سلامت خانواده لحاظ کرده‌اند، با این وجود این پژوهش درصدد آن است که با جویا شدن نظر متخصصان خانواده و ازدواج در زمینه معیارها و ویژگی‌های خانواده سالم، افق روشنی در مقابل کارشناسان، درمان‌گران خانواده و خانواده‌های ایرانی باز کند که خانواده سالم چگونه خانواده‌ای است و چه ویژگی‌هایی دارد؟ بنابراین مسأله اصلی این پژوهش، تدوین مدل خانواده سالم از دیدگاه متخصصان خانواده است.
روش
این پژوهش به شیوه کیفی و با استفاده از رویکرد زمینه‌ای انجام شده است. در ابتدا با مرور ادبیات پژوهش، سؤالات مصاحبه نیمه‌ساختاریافته در زمینه خانواده سالم تدوین شد. به نحوی‌که با صحت محتوا و کفایت سؤالات تدوین‌شده بتوان معیارها و ویژگی‌های خانواده سالم را از نظر متخصصان خانواده و ازدواج جویا شد.
جامعه آماری
جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه متخصصان خانواده و ازدواج است که دارای مدرک دکتری تخصصی در یکی از گرایش‌های رشته‌های مشاوره و یا روان‌شناسی در سال 92- 91 بودند و حداقل دارای 5 سال تجربه کاردرمانی با زوجین و خانواده‌ها را داشتند.
روش و طرح نمونه‌برداری
در این پژوهش نمونه‌گیری به صورت هدفمند و از روش نمونه‌گیری همگون استفاده شد. نمونه همگون شامل گروهی است که دارای ویژگی‌های مشابه‌ هستند. نمونه همگون زمانی مفید است که بخواهید گروه خاصی، مانند مصاحبه با متخصصان یک زمینه یا اعضای ممتاز یک گروه را مشاهده یا مصاحبه کنید. نمونه‌گیری در این پژوهش تا حد اشباع مقوله یعنی تا جایی که در جریان مصاحبه‌ها هیچ اطلاعات جدیدی به‌دست نیامد، ادامه یافت. که در نهایت 16 متخصص خانواده با روش نمونه‌گیری هدفمند بررسی شدند.
یافته‌ها
با توجه به ابعاد استخراج‌شده از مقوله‌های مصاحبه با متخصصان خانواده، مدل بومی خانواده سالم به صورت زیر تدوین می‌شود:
مدل
ابعاد
خانواده سالم
- تخصیص، وضوح، آگاهی و اجرای مناسب نقش‌ها
- تعاملات و روابط مستقیم، روشن و صادق (بین اعضاء، تعاملات محیطی)
- احتران درک متقابل و توجه اعضاء نسبت به حقوق و انتظارات یکدیگر
- افکار، عقاید و باورهای منطقی و سالم
- سلامت جسمانی و روانی اعضا
- اعتقادات و ارزش‌های دینی و مذهبی
- ویژگی‌های شخصیتی سالم
- شناخت و تأمین نیاز‌های اعضاء (جسمانی، روانی، عاطفی، اجتماعی، جسمی)
- فرزندپروری و تربیت مناسب فرزندان
- اهداف منطقی و مناسب فردی و خانوادگی
- صمیمیت بین اعضاء
- حل مسئله مناسب
- رشد و پیشرفت خانواده و اعضاء در جنبه‌های مختلف
- همکاری، هماهنگی و مشورت بین اعضاء
- ابزار مناسب هیجانات و احساسات
- امنیت و آرامش در خانواده
- توانایی مدیریت و مقابله با بحران‌ها و استرس‌ها
- سلسله مراتب قدرت در خانواده
- تغییر تداوم و ثبات در خانواده
- مرزهای متعادل و مناسب
- شادی، نشاط و فعالیت‌های لذت‌بخش
هم‌چنان که جدول نشان می‌دهد، مدل خانواده سالم مستخرج از مقوله‌های مصاحبه با متخصصان خانواده در 21 بعد تدوین شده است.
نتیجه‌گیری
با توجه به مدل تدوین‌شده مستخرج از مصاحبه با متخصصان خانواده، به نظر می‌رسد که خانواده سالم نیازهایی فراتر از مسکن، غذا، تحصیل و حتی امنیت جسمی اعضای خود را برآورده می‌سازد. در یک خانواده سالم اعضای خانواده از بحران‌های مختلف زندگی که بخش طبیعی زندگی است با موفقیت عبور می‌کنند، آن‌ها مانند همه خانواده‌ها دچار فشارهای زندگی می‌شوند ولی خود را با تغییرات تطبیق می‌دهند. سالم بودن به معنای کارکرد مناسب خانواده در برابر مشکلات طبیعی است که رخ می‌دهند و لازم است که خانواده بر آن‌ها فائق آید. بنابراین ملاک کارآیی در خانواده آن نیست که در آن فشار روانی، تعارض و مشکل وجود نداشته باشد بلکه این است که خانواده تا چه‌اندازه در تحقق وظایف و کارکردهایش توانا است.
مروری بر پژوهش‌های انجام‌گرفته در زمینه خانواده سالم نشان می‌دهد که مدل تدوین‌شده خانواده سالم همه‌ معیارها و ملاک‌های عنوان‌شده در این پژوهش‌ها را به نحوی لحاظ کرده و همچنین همه‌ معیارهای خانواده سالم را به‌صورت یک‌جا در یک مدل مورد توجه قرار داده است. از آن‌جایی که عملکرد خانوادگی سالم یکی از مهم‌ترین ابعاد زندگی هر فرد و خانواده است و عملکرد صحیح و سالم خانواده در هر یک از مراحل مختلف زندگی خانوادگی منجر به سلامتی خانواده و در مقابل آن عملکرد ناسالم آن منجر به بروز عوارض و آسیب‌های مختلف فردی و خانوادگی می‌شود، و نظر به این‌که کارکرد مطلوب خانواده مفهومی است که تأثیر مستقیمی بر نیازها، اهداف، رضایت‌مندی از زندگی و روابط عاطفی خانواده دارد و همچنین بین عملکرد خانواده و سلامت روانی فرزندان رابطه معنی‌داری وجود دارد، و با توجه به نظر دیکستین که برای دستیابی به عملکرد مطلوب در سیستم خانواده باید نقش‌ها، وظایف و تکالیف در بین همه اعضای خانواده به طور نظام‌مند و هماهنگ سازمان داده شود، و با اذعان به این‌که خانواده ارزنده‌ترین ساختار و غنی‌ترین بستر جهت رشد، تکامل و تعالی ویژگی‌های جسمانی، رفتاری و شخصیتی است و فرد سالم در یک خانواده سالم رشد می‌کند و خانواده سالم در نهایت به سلامت اجتماع می‌انجامد، و این‌که جهانی‌شدن در سال‌های اخیر سلامت و استحکام خانواده‌ها را در سراسر جهان تهدید کرده و با چالش روبه‌رو ساخته است، از این‌رو نگاهی به نوع تعاملات اعضاء و عملکرد خانواده و جست‌وجوی راهکارهایی جهت ارتقاء کیفیت رابطه و عملکرد سالم خانواده می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که مدل تدوین‌شده خانواده سالم که با روش رویکرد زمینه‌ای و براساس نظر متخصصان خانواده و ازدواج صورت گرفته است، مدلی جامع و کامل بوده و زوج‌ها، خانواده‌ها، متخصصان و درمانگران خانواده و ازدواج می‌توانند از آن به عنوان مدلی قابل اعتماد در جهت سلامت هرچه بیشتر خانواده‌های ایرانی استفاده کنند.
به گزارش مهرخانه، پژوهش فوق با عنوان "تدوین مدل خانواده سالم براساس دیدگاه متخصصان خانواده" توسط دکتر مسعود صادقی و همکاران انجام و سال 1394 در فصلنامه علمی- پژوهشی مشاوره و روان‌درمانی خانواده منتشر شده است.
jQuery.noConflict();jQuery(document).ready(function(){jQuery("body a[rel^="prettyPhoto"]").prettyPhoto({animationSpeed:"slow", theme:"facebook", slideshow:10000, social_tools: "", autoplay_slideshow: false, show_title: true});jQuery(".gallery a[rel^="prettyPhoto"]").prettyPhoto({animationSpeed:"slow", theme:"facebook", slideshow:10000, social_tools: "", autoplay_slideshow: false, show_title: false});jQuery("#audio a[rel^="prettyPhoto"]").prettyPhoto({default_width:300,animationSpeed:"slow", theme:"facebook", slideshow:10000, social_tools: "", autoplay_slideshow: false});jQuery("#video a[rel^="prettyPhoto"]").prettyPhoto({default_width:600,animationSpeed:"slow", theme:"facebook", slideshow:10000, social_tools: "", autoplay_slideshow: false});});