بزرگنمايي:

اين که زن و مرد تا چه اندازه به هم اعتماد داشته و توانايي مذاکره و گفت و گو با يکديگر را دارند و به يکديگر در قبال رخدادهاي غيرعادي زندگي توضيح مي دهند، تنها بخشي از توانايي همسران با موضوع مسئوليت پذيري است.

مسئوليت پذيري که تمريني است که از دوران کودکي بايد در افراد نهادينه شود و با تکامل آن به پاسخگويي و تصميم گيري و حق انتخاب منتهي شود، نقطه ضعفي است که بسياري از زوجين از آن رنج برده و گاه اين ناتواني تا آنجا پيشروي مي کند که يک رابطه را به طلاق مي رساند.

دکتر ناصر ارجمندي نهاوندي روان درمانگري است که معتقد است با تمرين و آموزش و تکرار مي توان مسئوليت پذيري را به زوجين آموخت و آنها را دوباره براي ادامه زندگي مشترک سالم و متعالي احيا کرد مشروط بر اين که خود به آن باور داشته باشند و بخواهند. با او درباره مسئوليت پذيري در ازدواج و موضوعات مرتبط با آن به گفت و گو نشستيم.




آقاي دکتر اشتباهات رايج بسياري در تعريف و درک مسئوليت پذيري در ازدواج وجود دارد. بسياري از مردان تصور مي کنند مسئوليت پذيري آنان در زندگي مشترک به معناي تامين معاش خانواده است و زنان نيز بزرگ کردن فرزندان و آشپزي، اما به نظر مي رسد دنياي گسترده تري از اين تعريف براي جامعه کوچک خانواده وجود دارد؟

درست است. آنچه شما به آن اشاره کرديد تنها بخشي از وظايف و تعهدات دو نفر در يک خانواده است. وقتي درباره مسئوليت پذيري در خانواده و يا ازدواج صحبت مي کينم، از مسئول بودن در قبال احساسات همسرمان آغاز مي شود تاب رنامه ريزي براي آينده فرزندان.

در اين ميان متعهد بودن دو طرف نسبت به يکديگر و فضايي که در آن به عنوان خانه زندگي مي کنند، از شروط اوليه است. دنياي امروز تغيير کرده است، در بسياري از خانواده ها زنان نيز پا به پاي مردان در خارج از خانه يا حتي در فضاي خانه کار کرده و کسب درآمد مي کنند، طبيعي است که در چينن خانواده اي مسئوليت هاي خانه داري به نسبت توانايي و ظرفيت افراد بايد تقسيم شود.

چرا توانايي و ظرفيت؟ يعني اگر مرد يا زني توانايي کافي را نداشت، تعهدي به اين مسئوليت ندارد؟

مديريت يک زندگي مشترک براي رسيدن به کمال آرامش و آسايش، پيچيده تر از تجويز يک نسخه مشترک براي همگان است. قطعا توانايي ها و قابليت هاي افراد با يکديگر متفاوت است، مرد و زني که هر دو 8 الي ده ساعت خارج از خانه کارکرده اند و يا زني که 8 تا ده ساعت در خانه کودک داري کرده، آشپزي کرده، نظافت و خريد خانه کرده به همان نسبت يا شايد بيشتر از همسرش از کار روزانه خسته باشد، شايد مرد او براي ادامه امور منزل اعم از کار آموزش به فرزندان و يا بازي کردن با کودکان و ايجاد فضايي خالي براي زنش چند لحظه اي استراحت، توانايي بيشتري داشته باشد، و يا برعکس، در هر دو صورت تاکيد مي شود که هم زن و هم مرد هر چقدر که هم خسته باشند، مسئوليت ها و تعهداتي در قبال يکديگر دارند که بايد به آن پايبند باشند.

اما ظاهرا در بين نسل جوان امروزي اين تعهدات چندان قابل قبول نيست.

نسل جوان امروزي به نسبت گذشته باسوادتر و باهوش تر است اما ما با کودکاني مواجه هستيم که مدرک فوق ليسانس يا دکترا دارند و چيزي از مسئوليت پذيري نمي دانند.

چندي پيش زوج تقريبا جواني براي مشاوره به اين مرکز مراجعه کرده بودند، خانم مدرک دکترا داشت و آقا سه فوق ليسانس متفاوت، قبل از اين که شروع به حرف زدن کنند، نوع رفتارشان با يکديگر، نحوه وورد و نشستنشان به من اعلام کرد با دو کودک به ظاهر بزرگ رو به رو هستم. حال اين دو کودک بعد از 12 سال زندگي مشترک تازه متوجه شده بودند که در ادامه زندگي با يکديگر مشکل دارند، چرا که تحصيلاتشان تمام شده بود و تازه مجال يافته بودند تا يکديگر را ببينند، زيرا پدران هر دو بعد از اتمام تحصيلات زن و شوهر حمايت مالي خود را حذف کرده بودند و مادران ديگر برايشان غذا ارسال نمي کردند.





آنها در تمام اين 12 سال هيچ تعهد و مسئوليتي نسبت به خود نداشته و مهمتر اينکه روز به روز بر ميزان وابستگي و گيرا بودن يک سويه نسبت به خانواده خود عادت کرده بودند. عادتي که بيشتر از جنس نياز يک کودک به والد بود.

پس بخش مهمي از اين نداشتن تعهد به ترتيب خانوادگي بر مي گردد؟

بستر اصلي آن خانواده است، اما با بالا رفتن سن ازدواج بسياري از جوانان با حضور در جامعه و تعهدات کاري و تحصيلي بايد متعهد بودن را بياموزند تا آن را نيز در کانون خانواده اجرا و تمرين کنند.

تا چه اندازه متعهد نبودن ريشه رواني دارد. به عبارت ديگر آيا مي توان يک زن يا مرد را به واسطه مسئوليت پذير نبودنش بيمار دانست؟

درست متوجه منظور شما نمي شوم، اينکه بگوييم ارثي است يا اکتسابي است، موضوعي متفاوت است که بررسي آن به شيوه تربيت و زندگي فرد در دوران کودکي و حتي سه سال اول زندگي او باز مي گردد. فاکتورهاي بسياري براي بررسي اين موضوع وجود دارد و آزمايشات متعددي در اين خصوص بايد انجام شود تا احيانا مشخص شود فردي به دلايل بيماري هاي ديگر، هيچ پيش فرضي از مسئوليت پذيري ندارد يا به آن توجه نمي کند، در نهايت اين رخداد يک معلول است.

اما توجه داشته باشيد که امروزه در بسياري از مهدهاي کودک که از شيوه تربيت سالم بهره مي گرند کودکان 3 ساله بايد تلاش کنند تا خود کفش بپوشند، کت يا ژاکت خود را دربياورند، خود زباله هاي کلاس را جابجا کنند، ظروف غذايشان را بشويند و بسياري از مسئولت هاي ديگر که درصد بسياري از مادران حتي از تصور کردن آن وحشت مي کنند و معتقدند که کودک سه ساله شان فقط بايد بازي کند، بريزد، بپاشد و شادمان باشد، اما امروز در امر آموزش صحيح تاکيد مي شود کودک سه ساله بايد متعهد بودن را تمرين کند، تا به او اعتماد شود، تا از طريق اين اعتماد به اعتماد به نفس و تفکر و تصميم گيري و حق انتخاب برسد، متاسفانه بسياري از ما تا زماني که از خانه پدري خارج نشده ايم، هيچ حق انتخاب جدي در زندگيمان نداشته ايم و همه اين موارد ضربه هاي بزرگي براي تعريف ما از متعهدبودن و مسئول بودن در حوزه زندگي مشترک است.





نکته ديگر آموزش چهره به چهره است. قديم وقتي دختر يا پسري قصد ازدواج داشت پدر يا مادر، عمه يا خاله طرف را مي نشاندند و اتمام حجت مي کردند، اما امروزه همه چيز مجازي است.

من موردي را در اين دفتر ديدم که خانمي براي عاشق کردن همسرش دستورات يک سايت اينترنتي را مو به مو اجرا مي کرد که در نهايت آقا چمدانش را بست و از خانه فرار کرد، کمي هوشياري لازم است، اينکه به استناد مقالات بدون منبع اينترنتي، که چگونه همسر خود را عاشق کنيم، چگونه همسر خود را رام کنيم و از اين دست مسائل، موضوعات زرد و چيپي هستند که فقط به تخريب کورکورانه يک رابطه دامن مي زنند.

بنا به تجربه کاري شما بي تعهدي يا مسئوليت پذير نبودن کدام طيف بيشتر است، زنان يا مردان؟

چون تحقيق دقيق و آمار قابل استنادي وجود ندارد، اجازه دهيد پيش داوري نکنيم، شايد بنا به موقعيت جغرافيايي محل کار من مراجعه کنندگان متفاوت باشند، پس دراين زمينه صحبت نمي کنم اما بنا به شيوه زندگي و تربيتي که امروزه در جامعه ديده مي شود و تلاش دختران و زنان براي کسب موقعيت هاي اجتماعي و شغلي، به نظر مي رسد زنان به نسبت گذشته اعتماد به نفس بيشتري پيدا کرده و مسئوليت هاي کاري بيشتري را مي پذيرند، قطعا اين تمرين مسئوليت پذيري در عرصه اجتماع به نوعي در زندگي مشترک نيز ديده خواهدشد. اما الزاما بدان معنا نيست که همه زنان شاغل حتما به زندگي مشترک خود متعهد بوده و نسبت به همسر خود مسئوليت پذير باشند.

در نظر داشته باشيم که اولين مسووليتي که هر انسان بر عهده دارد اول در قبال خود، والدين، همسر و فرزندان است. اگر ما نتوانيم در برابر خود، فرد مسووليت پذيري باشيم قطعا در قبال ديگران نيز مسئوليتي را براي خود متصور نخواهيم بود.

امروزه به دلايل مختلف از پيچيده شدن زندگي شهري و روابط اجتماعي و حتي تشديد طبقات اجتماعي، افراد روحيات ضعيف تر و شکننده تري را به نسبت گذشته دارند، در اين شرايط اگر فردي تصور مي کند که حتي در قابل خود هيچ مسئوليتي ندارد، توصيه ما مراجعه به پزشک و بازکردن اين گره هاي روحي است. متاسفانه اين بخش را در ميان مردان بيشتر ملاحظه مي کنيم. مردان اهميت کمتري به خود و روحيات خود مي دهند و سرکوب هاي روحي مردان نسبت به خود بسيار بيشتر از زنان است.

زنان با حرف زدن با دوستان و آشنايان خود و حضور در جمع دوستان تا حدودي خود را بازسازي مي کنند، اما اين احيا و بازسازي در بين مردان بسيار اندک است، شايد چنين مردي خيلي زودتر از ديگر افراد نسبت به اعضاي خانواده و شريک خود بي تفاوت شود.




آقاي دکتر يکي از موضوعاتي که از آن گذشتيم، مسئوليت پذير بودن زن و مرد نسبت به يکديگر است، تا چه اندازه اين موضوع به تداوم يا فروپاشي يک زندگي مشترک تاثيرگذار است؟

وقتي ازدواج مي کنيد، زن يا مرد فرقي ندارد، يعني در خود به مرحله اي از کمال و تکامل رسيده ايد که مي توانيد مسئوليت اداره کردن طرف مقابل خود را بپذيريد. يعني هر اتفاق خوب و بدي که در زندگي مشترک شما رخ دهد هر دو نفر مسئولي آن هستيد. بيماري، بحران اقتصادي، ميهماني، عزا يا هر رخداد ديگري اتفاقي است که تصميم گيري درباره آن بر عهده هر دو نفر است، حتي احساسات يکديگر، مسئوليت مهمي است که بايد همسران خود را در قبال آن متعهد بدانند. در حقيقت يکي از مسووليت هاي زندگي افراد اين است که بتوانند احساسات همسر خود را درک کرده و به آنها اهميت دهند. پذيرش مسووليت در قبال احساسات همسران به اين معني است که هميشه احساسات او را جدي بگيريد.

براي زوج هاي جواني که تصميم دارند تا مسئوليت پذيري در قابل يکديگر را تمرين کنند، چه راهکارهايي را پيشنهاد مي دهيد؟

متاسفانه آموزه هاي همسرداري در کشور ما به سخره گرفته شده، در حالي که در بسياري از کشورهاي دنيا اين امر خيلي جدي و از سوي متخصصان به جواناني که قصد ازدواج دارند، آموزش داده مي شود، در بسياري از کلاس هايي که در اين کشورها برگزار مي شود حتي آموزش هاي مقدماتي نگهداري از نوزاد نيز به مردان ارايه مي شود چرا که خيلي جدي اين اعتقاد وجود دارد که بزرگ کردن يک تعهد دونفره است، اما در کشور ما وقتي صحبت از همسرداري مي شود، همگان نيش خنده اي مي زنند و مي گويند کدام عمه خانم يا خاله خانمي قرار است به آموزش دهد، در حالي که اين نکات بسيار مهم و براي سلامت يک رابطه زناشويي در کانون خانواده الزامي هستند.

پس بهتر است که جواناني که اين موضوع براي آنها اهميت دارد حتما در جلسات مشاوره پيش از ازدواج و همايش هاي رايگاني که معمولا در امور همسرداري برگزار مي شود شرکت کنند، شنيدن حتي يک بار برخي از موضوعات حتما از بروز برخي اشتباهات رايج در روابط خانوادگي زن و مرد جلوگيري خواهدکرد زنان و مردان ما بايد بياموزند که براي مسئوليت پذيربودن در قبال شريک خود بايد خشم را کنترل کرده و پاسخگو باشند، در رابطه زناشويي محاکمه يا بازجويي وجود ندارد، اما طرفين بايد نسبت به يکديگر پاسخگو باشند و اين از نکات کليدي است.