بزرگنمايي:

آریا بانو -
آن‌چه والدین به بهانه رشد اعتیاد دانش‌آموزان به مواد‌مخدر باید بدانند!
٣٩٨
٠
خراسان / طبق جدیدترین آماری که از نرخ اعتیاد دانش‌آموزان توسط دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام شد، هم‌اکنون بیش از 2 درصد از دانش‌آموزان مقطع دبیرستان دچار اعتیاد هستند که نباید بی توجه از کنار این آمار گذشت، به خصوص که این درصد در سال 80 یعنی حدود 17 سال پیش در میان دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم در حدود نیم درصد بوده و 10 سال بعد یعنی در سال 90 به یک درصد رسیده و حالا طبق آخرین آماری که به‌ دست آمده به 1/2 درصد رسیده است! در ضمن بیش از سه هزار و 500 دانش‌آموز حداقل یک بار مواد مخدر را تجربه کرده‌اند. همان طور که می دانید پدیده زیستی-روانی-اجتماعی سوءمصرف مواد در نوجوانان یکی از بحرانی‌ترین مسائل پیش روی جوامع امروزی در تمام کشورهای دنیاست. در ادامه به سه مورد از اصلی‌ترین دلایل گرایش نوجوانان به اعتیاد اشاره می‌کنیم و سخنی هم با والدین و نوجوانان خواهیم داشت.
3 علل گرایش به مواد مخدر در نوجوانان
به طور کلی علل گرایش نوجوانان به اعتیاد را می‌توان در سه دسته کلی طبقه بندی کرد.
عوامل فردی: در میان نوجوانان عواملی همچون تلاش برای کاهش استرس‌های مرتبط با دوره نوجوانی یا استرس‌های درسی، نیاز به التیام روحی-روانی در مواجهه با مشکلات خانوادگی و ... در زمره رایج‌ترین علل روانی اعتیاد در نوجوانی ارزیابی می‌شود. یکی از نوجوانان گرفتار اعتیاد در خصوص علل گرایش خود به اعتیاد در پژوهشی که توسط بنده انجام شد، می‌گفت: «فشار درسی خیلی زیاد بود. باید حجم زیادی از درس‌ها را در یک مدت کوتاه یاد می‌گرفتم. از دوستانم شنیده بودم مواد باعث بهبود عملکرد حافظه می‌شود و یادگیری را تقویت می‌کند.» از جمله عوامل فردی دیگر گرایش به اعتیاد در نوجوانان، حس کنجکاوی است. روحیه کنجکاوی به عنوان ویژگی خوب انسان‌های موفق همواره مورد توجه بوده است اما در برخی از افراد، استفاده نادرست از این خصیصه باعث به دام افتادن آنان شده است. نوجوان گرفتار در دام اعتیاد در این زمینه چنین می‌گفت: «از اول که نمی‌خواستم معتاد شوم. با دوستانم بودم که به من تعارف کردند و من هم می‌خواستم ببینم که این چیه که آدم را سرحال می‌آورد». یکی دیگر از دلایل معتاد شدن نوجوانان، تمایل آن‌ها به «نو شدن» زندگی‌شان است. برای مثال نوجوان معتادی که به من گفت: «از پدر و مادرم سیگار کشیدن را پنهان می‌کردم چون می خواستم که دوستانم بدانند اختیار زندگی‌ام دست خودم است نه فرد دیگر. در ضمن از شیوه زندگی‌ام خسته شده بودم و نیاز داشتم زندگی‌ام نو شود که اعتیاد این امکان را در شروع به من داد.»
عوامل خانوادگی: نتایج مطالعات حوزه اعتیاد نشان می‌دهد که از جمله عوامل خانوادگی خطرساز اعتیاد در دوره نوجوانی، اعتیاد اعضای خانواده، پیوند عاطفی ضعیف بین والدین با فرزند و ساختار ناموزون خانواده است. بر اساس نظریه یادگیری اجتماعی، نوجوانانی که اعضای خانواده آن‌ها و دوستان نزدیک‌شان اقدام به مصرف مواد می‌کنند، به احتمال زیاد از رفتارهای آن‌ها الگوبرداری می‌کنند. از طرف دیگر پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نگرش مثبت به مصرف سیگار و حتی مصرف مواد در نوجوانانی که روابط عاطفی و هیجانی نزدیکی با والدین خود دارند و نظارت کافی و بهینه‌ای از طرف والدین روی رفتارهای خود دریافت می‌کنند، بسیار کمتر خواهد بود.
عوامل اجتماعی (گروه دوستان و مدرسه): کمتر پژوهشی در زمینه نوجوانان و آلودگی به سیگار، الکل و مخدرها انجام گرفته است که در آن از نقش چشمگیر دوستان و انتقال عادت‌های آنان به یکدیگر، سخنی به میان نیامده باشد. بر خلاف دوران کودکی که نحوه ارتباط با همسالان، معمولا توسط بزرگ ترها تنظیم می‌شود، با فرا رسیدن دوران نوجوانی، نوجوانان با هدف رسیدن به استقلال، با فاصله گرفتن از بزرگ ترها شروع به سازمان دهی گروه‌های اجتماعی خاص خود می‌کنند. تجزیه و تحلیل دیدگاه‌های نوجوانان درباره سلامت و اعتیاد نشان می‌دهد که 87 درصد نوجوانان، دوستی‌ها و ارتباط‌ها را دلیل رواج اعتیاد می‌دانند.
چند توصیه‌ به والدین
با توجه به ویژگی‌های دوران نوجوانی و همراه شدن دوران بلوغ، ویژگی‌هایی مانند کنجکاوی‌، استقلال طلبی و تمایل به گروه همسالان بیش از پیش در نوجوان شما دیده می‌شود. آگاه باشید که بسیاری از این ویژگی‌ها و نافرمانی‌ها در صورت برقراری ارتباط موثر و صمیمانه، پایدار نخواهد ماند. شما می‌توانید با گوش کردن به صحبت‌های نوجوان خود، حمایت از رفتارهای مثبت و سالم و نیز دادن مسئولیت‌های متناسب با توانایی‌هایش، به او کمک کنید تا به مقابله با بحران‌های زندگی بپردازد. در ضمن، شما می‌توانید با گزینش موقعیت‌های سنجیده و معقول، فرزندتان را در رسیدن به اهداف پیروزمندانه‌اش تشویق کنید. این کار علاوه بر تقویت اعتماد به نفس در فرزندتان، باعث افزایش عزت نفس او می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد نوجوانانی که میزان اعتماد به نفس و عزت نفس بالایی دارند، کمتر تحت تاثیر فشار همسالان در راستای استفاده از مواد مخدر قرار می‌گیرند.
یک نکته خطاب به نوجوانان
به کار گرفتن مهارت «نه گفتن» کلید اصلی مقابله با آسیب‌های اجتماعی است. با کسب این مهارت می‌توانید درخواست‌های غیرمنطقی را به شکلی مودبانه رد کنید تا از استرس و احساس گناه بعد از انجام کارهای خلاف عرف رهایی یابید. نه گفتن نه تنها به معنای مخالفت محض و توهین به دیگران نیست بلکه بهره بردن از این مهارت نشان دهنده اعتماد به نفس شما و احترام به حقوق خودتان است. تحقیقات نشان می‌دهد که کسب مهارت نه گفتن، بهترین پیش نیاز در خصوص مقابله با فشار همسالان در مقوله اعتیاد نوجوانان است.
نویسنده : مصطفی نجمی | پژوهشگر اعتیاد